Bài giảng Ngữ văn 12 - Bài học: Rừng xà nu, tác giả Nguyễn Trung Thành

Nguyễn Trung ThànhRỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNH Sinh 1932 .Tên thật Nguyễn Văn Báu quê Quảng Nam. 1950, đang học trung học chuyên khoa. Gia nhập bộ đội. Sau đó, là phóng viên báo quân đội nhân dân liên khu V, vừa sáng tác văn học.1954, tập kêt ra Bắc. 1962 ,trở về Nam c/đấu ở ch/trường Quảng Nam và Tây Nguyên1975, ra Hà Nội, công tác tại hội nhà văn VN2000, nhận giải thưởng nhà nước về VHNT.T/p: Đất nước đứng lên, Rẻo cao, Trên quê hương những AH Điện Ngọc. I. TIỂU DẪN1.Tác giảRỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHI. TIỂU DẪN1.Tác phẩm-Truyện ngắn “Rừng xà nu” được in trong tập truyện ngắn “ Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc” .-Tác phẩm được viết trong những năm 1955-1959. Đây là thời điểm Mỹ đổ quân tham chiến ở miền Nam. Cuộc kháng chiến chống Mỹ ở Miền Nam ở vào hồi quyết liệt : giăc Mỹ điên cuồng đánh phá Cách mạng miền Nam . -Trước sự hủy diệt tàn bạo của kẻ thù, tinh thần đấu tranh cách mạng của nhân dân (từ miền ngược đến miền xuôi) càng kiên cường và bất khuất . a.Xuất xứ và hồn cảnh sáng tácRỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNH1.Tác phẩma.Tĩm tắt tác phẩm Lanøg Xô- man ở trong tầm đại bác của giặc. Đạn giặc tàn phá khốc liệt rừng xà-nu, nhưng cũng như người dân Xô-man, rừng xà-nu vẫn kiên cường vươn lên. Nhân dịpTnú về thăm làng, nghỉ tại nhà cụ Mết. Đêm đó, cụ kể cho dân làng nghe về cuộc đời Tnú. Nhữg năm ấy, địch khunûg bố dã man ph/trào CM,lanøg Xô-man vẫn nuôi dưỡng cán bộ. Tnú được a Quyết dìu dắt, làm liên lạc, sau bị địch bắt đi tù. Thoát tù, a trở về cùng dân lanøg chuẩn bị ch/đấu. Được tin này, giặc kéo về lanøg. Trước cảnh vợ con bị giặc tra tấn, Tnú đã nhảy vào bọn lính định cứu nhưng a bị giăc bắt, vợ con bị chúng giết. Giặc đốt 2 bàn tay a banèg giẻ tẩm dầu xà nu. Dân làng đã nhất tề vùng lên giết giặc. Cụ Mết kêu gọi mọi người tự trang bị vũ khí để ch/đấu . A ra nhập lực lượng quân giải phóng để ch/đấu chống kẻ thù. Sau 3 nămù, a được về thăm dân làng. I. TIỂU DẪNRỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU1.Hình tượng cây xà nu – rừng xà nu trong tác phẩm: *. Đặc điểm sinh thái : -Là loại cây thân gỗ, họ thông, mọc thành rừng ở Tây Nguyên. - Cây xà nu mọc thẳng, tán lá vươn cao, thân cây vạm vỡ, có sức sống mãnh liệt.“lọai cây hùng vĩ và cao thượng, man dại và trong sạch, mỗi cây cao vút, vạm vỡ, ứa nhựa, tán lá vừa thanh nhã vừa rắn rỏi” RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU1.Hình tượng cây xà nu – rừng xà nu trong tác phẩm:Ý nghĩa cụ thể và giá trị tượng trưng của hình ảnh cây xà nu-rừng xà nu : + Cả rừng xà nu bị tàn phá bởi đạn đại bác của kẻ thù. + “Đạn đại bác không giết nổi chúng”, chúng vượt lên rất nhanh + “rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn ra che chở cho làng”. => Cây xà nu được miêu tả vừa chiếu ứng với nỗi đau thương dân làng Xô-man, lại vừa hiện lên vẻ đẹp hùng vĩ – che chở, bảo vệ cho cuộc sống của người dân Tây Nguyên trước sự tàn bạo của Mỹ Diệm .RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU1.Hình tượng cây xà nu – rừng xà nu trong tác phẩm: Xà nu có mặt trong đời sống hàng ngày, trong lịch sử ngàn đời của dân làng Xô-man : + Lửa xà nu cháy trong mỗi bếp, cháy trong đống lửa ở nhà ưng. + Khói xà nu quét đen tấm bảng cho anh quyết dạy Tnú và Mai học chữ. + Gốc cây xà nu cạnh con nuớc lớn là nơi bắt đầu cho tình yêu sâu đậm tha thiết của Mai và Tnú. + Aùnh đuốc xà nu đêm đêm soi sáng cho dân làng mài giáo mác chuẩn bị đồng khởi. + Dầu xà nu, giặc dùng đốt 10 đầu ngón tay Tnú=> Hình ảnh cây xà nu luôn gắn bó với niềm vui, nỗi đau –giao hòa chiếu ứng với cuộc sống của người dân Tây Nguyên. RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU1.Hình tượng cây xà nu – rừng xà nu trong tác phẩm:  “vô số những cây con mọc lên”.  “những cây mới nhú khỏi mặt đất, nhọn hoắt như những mũi lê”.  “Đến hút tầm mắtnhững rừng xà nu nối tiếp đến chân trời”. => hình ảnh được láy lại nhưng lại có sự phát triển về ý nghĩa biểu tượng trọn vẹn cho nỗi đau, phẩm chất sức mạnh của dân làng Xô-man, gợi ý nghĩa nhan đề tác phẩm : Rừng xà nu.RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU1.Hình tượng cây xà nu – rừng xà nu trong tác phẩm:CÂY XÀ NU VỚI DÂN LÀNGCây Xà Nu gần gũi với đời sống của người dân Xơ Man , là chứng nhân của những sự kiện quan trọng xảy ra với họ trong cuộc kháng chiến Người TN gắn bĩ với cây Xà Nu sinh ra dưới tán Xà Nu, lớn lên , sinh hoạt bên cây Xà Nu , yêu đương hẹn hị ở dưới gốc Xà Nu và chết thì yên nghĩ dưới những cánh rừng Xà Nu bạt ngàn ..Là loại cây đặc thù tiêu biểu cho miền đất Tây Nguyên , tạo bối cảnh hùng vĩ và hoang dã RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU1.Hình tượng cây xà nu – rừng xà nu trong tác phẩm:* To lớn vững chãi thẳng thắn , sinh sơi nảy nở khoẻ ,cành lá xum xuê bất chấp giá rét giơng bão ..=> Tả thực + nhân hố , tượng trưng cho những phẩm chất cao đẹp của dân làng Xơ Man : kiên cưịng bất khuất* Cĩ những cây bị thưongnhựa ứa ra thơm ngào ngạt vết thương chĩng lành..vượt lên rất nhanh.. => Tượng trưng cho sức chịu đựng và sức sống mãnh liệt của nhân dân Tây nguyên * Cạnh cây Xà Nu mới ngã gục đã cĩ 4 , 5 cây con khác mọc lên , ngọn xanh rờn , hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trời=> Tượng trưng cho các thế hệ người dân Tây Nguyên nối tiếp nhau đánh giặc giữ làng.. ( Mai chết cĩ Dít ..Anh Quyết hi sinh cĩ Tnú thay thế )RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU1.Hình tượng cây xà nu – rừng xà nu trong tác phẩm: Miêu tả cây Xà Nu trong sự : so sánh đối chiếu , nhân hố , ẩn dụ, tượng trưng..=> Rừng Xà Nu tiêu biểu cho sức sống bất diệt và tinh thần đấu tranh kiên cường bất khuất của người dân Tây Nguyên Hình ảnh rừng xà nu như một dàn nhạc đệm cùng tấu lên bản trường ca đau thương mà anh dũng của một Tây Nguyên bất khuất – kiên cường. RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU2 Hình tượng con người Xô- man:.a TNÚ: Nguyên mẫu: người TN tên Đề nguời Xơ- đăng - Sớm mồ côi cha mẹ - Lớn lên nhờ sự nuôi dưỡng và đùm bọc của dân làng - Gắn bó với dân làng. Mang phẩm chất của dân làng. - Theo CM từ nhỏ, cuộc đời khổ nhưng tấm lòng trong 	sạch,trung trinh. * Tính cách: Nhanh nhẹn, thông minh, tháo vát,gan góc, táo bạo, trung thực: .Tnú học chữ thua Mai. Lấy đá đập vỡ bảng, bỏ ra suôí ngồi suốt ngày. Sau đó, tự đập vào đầu, máu chảy > lì lợm, gan góc. Nhờ Mai dạy chữ. > trung thực.. Khi làm liên lạc: ko bao giờ đi dường mòn, xé rừng mà đi. Qua sông cứ lựa chổ thác mạnh mà bơi ngang > thông minh.RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU2 Hình tượng con người Xô- man:.a TNÚ: . Khi bị địch bắt: “ nuốt lá thư vào bụng”, bị địch đốt 10 đầu ngón tay, a nghiến răng chịu đựng ”quyết ko khai”. * Có mối thù chồng chất với quân giặc: chúng giết hại dân làng và vợ con a, bản thân chúng tra tấn a trở nên tàn tật. * Dũng cảm, trung thành với CM: Nhỏ: giặc bắ -t> ko khai Lớn lên: vừa có h/phúc gia đình. Giặc chà đạp phũ phàng. Chunùg tra tấn vợ con cho đến chết ngay trước mặt anh -> căm thù, bất chấp cái chết.. Khi giặc đốt 10 ngón tay -> p/chất kiên cường, trurug thànhRỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU2 Hình tượng con người Xô- man:.a TNÚ: Biết vượt lên nỗi đau mất mát cá nhân -> gia nhập quân giải phóng, chiến đấu, bảo vệ quê hương, trả thù cho người thân. Tình yêu quê hương, người thân:. Yêu tha thiết buôn làng. Gắn bó với buôn làng, kính trọng cụ Mết-> vui trước sự vững vàng khoẻ mạnh của cụ .. Luôn giữ mãi kỉ niệm đẹp với Mai=> anh thực sự là người con chung của buôn làng. Có tính kỉ luật cao: nhớ nhà, quê hương, người thân, cấp trên cho phép về mới về.RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU2 Hình tượng con người Xô- man:.a TNÚ: Chi tiết bàn tay Tnú:Khi lành :nghĩa tình, thẳng thắn: dẫn Mai lên rẫy trồng tỉa, xách xà-lết giấu gạo nuôi c/bộ, cầm phấn trắng học chữ, tự trừng phạt vì dốt.Khi bị bắt: đặt tay chỉ vào bụngKhi được thả: cầm tay Mai xúc độngKhi bị kẻ thù tra tấn- thươnh tật => căm thù >bóp chết tên chỉ huy giặc.RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU2 Hình tượng con người Xô- man:b. Cụ Mết: Ngoại hình: * Quắc thuớc “ 60 tuổi mà tiếng nói dội vag trong lồg ngực” * Râu dài tới ngực,đen bóng, mắt ság , xếch nguợc, ở trần “ngực căg như cây xà nu lớn” Khoẻ mạnh, vững vàng , kiên định RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU2 Hình tượng con người Xô- man:b. Cụ Mết: * Tính cách: + Yêu thương, trân trọng Tnú, thường kể về cuộc đời Tnú cho dân lanøg nghe> giáo dục trưyền thống + Thuỷ chung, vững tin vào CM, dân tộc, quê hương. + Là nguời chỉ huy tinh thần của dân làng. + Là pho sử sống , đề cao t/thốg bất khuất của dân làng, ý thức tiếp nối t/thống. + Đúc kết k/nghiệm xương máu” chúg nó cầm súng, mình phải cầm giáo mác”.RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU2 Hình tượng con người Xô- man:b. Cụ Mết: . Cụ là người có nét gần giũ với các nhân vật tù trưởng -> thể hiện khát vonïg, hoài bão của cả cộg đồng trog sử thi T/nguyên . Là nhân vật tượng trưg cho LS, hiên ngang, bất khuất, sức sốg bền bỉ của dân làg Xô-man T/g sử dụg bút pháp sử thi và cảm hứg lãng mạn lí tưởng hoá .RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU2 Hình tượng con người Xô- man: C.Dít: *Bí thư chi bộ, ch/trị viên xã đội “ cây xà nu con” ”đạn đại bác ko giết nổi ” ”vươn lên, sắc nhọn như lưỡi lê” *Xuất hiện không nhiều nhưng là hiện thân của truyền thống bất khuất *Lúc còn nhỏ: - Lanh lợi , thông minh, gan da ï-> Bị giặc doạ, đạn bắn xug quanh: Ban đầu khóc thét. Sau đó, đứng im, đôi mắt 	bình thản nhìn giặc - Cương nghị, biết nén đau thương khi chứng kiến cái chết của chị và cháu *Khi lớn: - Có bản lĩnh thuyết phục quần chúg, xứng đanùg ở cương vị lãnh đạo buôn lanøg. T/cảm = trách nhiêm = nguyên tắc : thương anh, ko quên nhiệm vụ - Tha thiết yêu quê hương, người thân: dặn giữ vệ sinh,được thưởng. Chia muối 	cho mọi người, dân làg mến phụcRỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU2 Hình tượng con người Xô- man:D. Heng: - Nhanh nhẹn, thông minh, tháo vát, đầy tự tin. Là cây xà nu con đag vươn lên - ít nói, đội cái mũ sụp xin được của anh giải phóg quân, mặc chiếc áo bà ba dài phết đít, đóng khố. - Ngoan ngoãn, có tính kỉ luật cao: nghe lời tuyệt đối chị Dít - Nhanh nhẹn, thông minh: nắm chắc vị trí nơi nào là các chiến điểm, nơi nào hầm chông lớn, nhỏ.* Là hình ảnh tươi trẻ, sống động, đáng tin tưởng của tương lai.RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII. ĐỌC HIỂU2 Nghệ thuật - Cảm hứng sử thi hồnh tráng : cách kể trang trọng truyền cho con cháu những trang lịch sử của cộng đồng .. - Xây dựng được một số hình ảnh biểu tượng : cây Xà Nu , 10 ngĩn tay thành mười ngọn đuốc - Chất Tây Nguyên rất đậm nét : rừng Xà Nu vừa hùng vĩ vừa hoang dã cảnh sinh hoạt buơn làng ..RỪNG XÀ NUNGUYỄN TRUNG THÀNHII.TỔNG KẾT