Bài giảng Ngữ văn 12 - Bài: Sóng, tác giả Xuân Quỳnh

Xuân QuỳnhSóngI. Tìm hiểu chung : 1. Tác giả : - Xuân Quỳnh ( 1942–1988), quê: La Khê, Hà Đơng, Hà Tây.- Mẹ mất sớm, ở với bà nội.- Từng là diễn viên múa Đồn Văn cơng Trung ương, BTV báo Văn nghệ, BTV NXB Tác phẩm mới, Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khĩa III.- Mất cùng chồng và con trai vì tai nạn giao thơng tại Hải Dương (29-4-1988) Hai chị em Xuân Quỳnh và Đơng MaiXuân Quỳnh - Lưu Quang VũXuân Quỳnh - Lưu Quang VũGia đình Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ- Tác phẩm chính : + Tơ tằm – Chồi biếc (in chung , 1963) + Hoa dọc chiến hào (1967) + Giĩ Lào cát trắng (1974) + Lời ru trên mặt đất (1978) + Tự hát (1984) + Hoa cỏ may (1989) .- Một trong những gương mặt tiêu biểu của thế hệ nhà thơ chống Mỹ.- Một trong những nhà thơ viết thơ tình hay nhất sau 1945.- Phong cách thơ: tiếng lịng của một tâm hồn phụ nữ nhiều trắc ẩn.+ vừa hồn nhiên, tươi tắn + vừa chân thành, đằm thắm + luơn da diết trong khát vọng hạnh phúc đời thường.Thuyền và biển Những bài thơ tiêu biểu của :Xuân Quỳnh“Những ngày không gặp nhau Biển bạc đầu thương nhớ Những ngày không gặp nhauLòng thuyền đau rạn vỡ”Hoa cỏ may"Lời yêu mỏng manh như làn khóiAi biết lòng anh có đổi thay ?"Những bài thơ tiêu biểu của :Xuân QuỳnhThư tình cuối mùa thu"Thời gian như là gióMùa đi cùng tháng nămTuổi theo mùa đi mãiChỉ còn anh và em Chỉ còn anh và em Cùng tình yêu ở lại"“Em trở về đúng nghĩa trái tim emLà máu thịt, đời thường ai chẳng cĩ Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời khơng cịn nữa Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi” Tự hát - Sáng tác 1967 – trong một chuyến đi thực tế ở vùng biển Diêm Điền , tỉnh Thái Bình. - Được in trong tập thơ “Hoa dọc chiến hào” (1968) - Là một bài thơ đặc sắc viết về tình yêu, rất tiêu biểu cho phong cách thơ Xuân Quỳnh 2. Văn bản: Dữ dội và dịu êm Ồn ào và lặng lẽ Sơng khơng hiểu nổi mình Sĩng tìm ra tận bểƠi con sĩng ngày xưa Và ngày sau vẫn thế Nỗi khát vọng tình yêu Bồi hồi trong ngực trẻ Trước muơn trùng sĩng bể Em nghĩ về anh, emEm nghĩ về biển lớn Từ nơi nào sĩng lên?Sĩng bắt đầu từ giĩ Giĩ bắt đầu từ đâu?Em cũng khơng biết nữa Khi nào ta yêu nhauCon sĩng dưới lịng sâu Con sĩng trên mặt nước Ơi con sĩng nhớ bờ Ngày đêm khơng ngủ được Lịng em nhớ đến anh Cả trong mơ cịn thức Dẫu xuơi về phương bắc Dẫu ngược về phương nam Nơi nào em cũng nghĩ Hướng về anh - một phương Ở ngồi kia đại dương Trăm ngàn con sĩng đĩ Con nào chẳng tới bờ Dù muơn vời cách trở Cuộc đời tuy dài thế Năm tháng vẫn đi quaNhư biển kia dẫu rộng Mây vẫn bay về xa.Làm sao được tan ra Thành trăm con sĩng nhỏGiữa biển lớn tình yêu Để ngàn năm cịn vỗ.Xuân QuỳnhSĨNGb. Bố cục:- Đoạn 1: 2 khổ đầu Những cảm xúc, suy nghĩ về sĩng và tình yêu của người phụ nữ trẻ tuổi.- Đoạn 2: 2 khổ 3 và 4 Nghĩ về sĩng và cội nguồn của tình yêu đơi lứa- Đoạn 3: 3 khổ 5, 6 và 7 Nghĩ về sĩng và nỗi nhớ, lịng chung thuỷ của người con gái.- Đoạn 4: 2 khổ cuối Nghĩ về sĩng và khát vọng của tình yêu.c. Hình tượng sĩng: Bao trùm và xuyên suốt bài thơ + Nghĩa thực: con sĩng, với nhiều trạng thái mâu thuẫn, trái ngược nhau . + Nghĩa biểu tượng: sĩng như cĩ hồn, cĩ tính cách, tâm trạng, biết diễn tả những cung bậc tình cảm trong tâm hồn người phụ nữ đang yêu. Là hình tượng ẩn dụ, là sự hĩa thân của nhân ật trữ tình - “em Sĩng là nét độc đáo trong cấu trúc hình tượng của bài thơ, diễn tả sâu sắc, sinh động, mãnh liệt khát vọng tình yêu của Xuân Quỳnh.- Sĩng và em: hai hình tượng song hành suốt bài thơ, khi tách rời, khi hịa nhập. 1. Hai khổ đầu: Những cảm xúc, suy nghĩ về sĩng và tình yêu của người phụ nữ trẻ tuổi.- Khổ 1 : + Tiểu đối: mở đầu bằng 4 tính từ: Miêu tả trạng thái đối lập của sĩng và liên tưởng đến tâm lí phức tạp của người phụ nữ khi yêu (khi sơi nổi, mãnh liệt khi dịu dàng, sâu lắng).“Dữ dội – dịu êm Ồn ào – lặng lẽ”+ Phép nhân hĩa:“ Sơng khơng hiểu”, “Sĩng tìm ra tận bể”  Con sĩng mang khát vọng lớn lao: Nếu “sơng khơng hiểu nổi mình” thì sĩng dứt khốt từ bỏ nơi chật hẹp để “tìm ra tận bể”, tìm đến nơi cao rộng, bao dung.=> Hành trình “tìm ra tận bể” của sĩng cũng chính là quá trình tự khám phá, tự nhận thức, chính bản thân, khát khao sự đồng cảm, đồng điệu trong tình yêu..- Khổ 2:+ Quy luật của sĩng:Sĩng: ngày xưa, ngày sau: vẫn thế  sự trường tồn của sĩng trước thời gian: vẫn dạt dào, sơi nổi.+ Quy luật của tình cảm:“Khát vọng tình yêu - bồi hồi trong ngực trẻ” Tình yêu là khát vọng lớn lao, vĩnh hằng của tuổi trẻ và nhân loại.=> Xuân Quỳnh đã liên hệ tình yêu tuổi trẻ với con sĩng đại dương. Cũng như sĩng, con người đã đến và mãi mãi đến với tình yêu. Đĩ là quy luật muơn đời.2. Khổ 3 và 4 : Nghĩ về sĩng và cội nguồn của tình yêu. "Trước muôn trùng sóng bểEm nghĩ về anh, emEm nghĩ về biển lớnTừ nơi nào sóng lên?Sóng bắt đầu từ gió Gió bắt đầu từ đâu ?Em cũng không biết nữaKhi nào ta yêu nhau."- Khổ 3:Điệp từ: “em nghĩ” và câu hỏi: “Từ nơi nào sĩng lên” quay về lịng mình, nhu cầu tìm hiểu, phân tích, khám phá tình yêu - Khổ 4: Đi tìm câu hỏi tu từ cho câu hỏi ở khổ 3:Câu hỏi tu từ: Giĩ bắt đầu từ đâu? Khi nào ta yêu nhau?  XQ dựa vào quy luật tự nhiên để truy tìm khởi nguồn của tình yêu nhưng nguồn gốc của sĩng cũng như tình yêu đều bất ngờ, đầy bí ẩn, khơng thể lí giải.=> Đây là cách cắt nghĩa tình yêu rất chân thành và đầy nữ tính."Con sóng dưới lòng sâuCon sóng trên mặt nướcÔi con sóng nhớ bờNgày đêm không ngủ đượcLòng em nhớ tới anhCả trong mơ còn thức."- Khổ 5: Nỗi nhớ+ Bao trùm cả khơng gian :« sĩng dưới lịng sâu, sĩng trên mặt nước »+ Thao thức trong mọi thời gian :« ngày đêm khơng ngủ được » Phép đối, giọng thơ dào dạt, náo nức, mãnh liệt : diễn tả nỗi nhớ da diết, khơng thể nào nguơi, cứ cuồn cuộn, dào dạt như sĩng biển triền miên.+ Sĩng nhớ bờ mãnh liệt, tha thiết, cịn em nhớ anh đắm say hơn bội phần :« Lịng em nhớ đến anhCả trong mơ cịn thức »Cách nĩi cường điệu nhưng hợp lí : nhằm tơ đậm nỗi nhớ (chống ngợp cõi lịng khơng chỉ trong ý thức mà thấm sâu vào trong tiềm thức).=> Phép lặp từ, lặp cú pháp: Bày tỏ tình yêu một cách chân thành, tha thiết mà mạnh dạn, mãnh liệt."Dẫu xuôi về phương BắcDẫu ngược về phương NamNơi nào em cũng nghĩHướng về anh - một phương."Phép lặp cú phápCâu khẳng định+ Cách nĩi khẳng định : em: dẫu xuơi - phương bắc; dẫu ngược - phương nam, em : vẫn « Hướng về anh một phương » → Lời thề thủy chung tuyệt đối trong tình yêu : dù đi đâu về đâu vẫn hướng về người mình đang thương nhớ đợi chờ.- Khổ 6: Lịng chung thuỷ+ Các điệp ngữ: « dẫu xuơi về, dẫu ngược về » + điệp từ « phương » + các từ « em cũng nghĩ, hướng về anh » Khẳng định niềm tin đợi chờ trong tình yêu."Dẫu xuôi về phương BắcDẫu ngược về phương NamNơi nào em cũng nghĩHướng về anh - một phương.""Ở ngoài kia đại dươngTrăm ngàn con sóng đóCon nào chẳng tới bờDù muôn ngàn cách trở"Con sĩng khao khát đến bờTình yêu tìm đến hạnh phúc+ Mượn hình ảnh của sĩng: «Sĩng ngồi đại dương » - « Con nào chẳng tới bờ» quy luật tất yếu.+ Sĩng tới bờ dù cách trở: Tình yêu là sức mạnh giúp em và anh vượt qua gian lao, thử thách để đạt đến bến bờ hạnh phúc.=> XQ thể hiện cái tơi của một con người luơn cĩ niềm tin mãnh liệt vào tình yêu.- Khổ 7 : Bến bờ hạnh phúc ."Cuộc đời tuy dài thế Năm tháng vẫn đi quaNhư biển kia dẫu rộngMây vẫn bay về xa."- Khổ 8 : Những từ ngữ diễn tả quan hệ đối lập : « ... tuy ... (nhưng) ... »« ... dẫu ... (nhưng) ... »Cuộc đời - dài > Khát vọng khơn cùng về tình yêu bất diệt.III. TỔNG KẾT : 1. Nghệ thuật : - Thể thơ 5 chữ cùng với phương thưc tổ chức ngơn từ, hình ảnh -> gợi lên nhịp sĩng biển – nhịp sĩng lịng nhiều cung bậc, sắc thái cảm xúc trong trái tim nữ thi sĩ : khi sơi nổi dữ dội khi dịu êm, lặng lẽ. - Hình tượng sĩng cĩ sự tương đồng hịa hợp với hình tượng em -> tình yêu của người phụ nữ thiết tha, nồng nàn, chung thủy, vĩnh hằng. 2. Nội dung : - Sĩng là một bài thơ đặc sắc thể hiện vẻ đẹp tâm hồn và niềm khát khao hạnh phúc của người phụ nữ trong tình yêu. - Tình yêu là một tình cảm cao đẹp, một hạnh phúc lớn lao của con người . 1. Hình tượng sĩng trong bài thơ cĩ ý nghĩa gì? 2. Theo em nét đặc sắc nhất về nghệ thuật của bài thơ Sĩng thể hiện ở chi tiết nào ? 3. Vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ trong tình yêu trong bài thơ Sĩng cĩ nét gì giống – khác nhau với vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam ?.Luyện tập Sưu tầm những câu thơ , bài thơ so sánh tình yêu với sĩng biển .Thuyền và BiểnXUÂN QUỲNH Diu emEm sẽ kể cho anh ngheChuyện con thuyền và biểnTừ ngày nào chẳng biếtThuyền nghe lời biển khơiCánh hải âu, sóng biếcĐưa thuyền đi muôn nơi.Lịng thuyền nhiều khát vọngVà tình biển bao laThuyền đi hồi khơng mỏiBiển vẫn xa ... vẫn xaNhững đêm trăng hiền từBiển như cô gái nhỏ Thầm thì gửi tâm tưQuanh mạn thuyền sóng vỗCũng có khi vô cớBiển ào ạt xô thuyềnVì tình yêu muôn thưởCó bao giờ đứng yên ?Những ngày không gặp nhau Biển bạc đầu thương nhớ Những ngày không gặp nhauLòng thuyền đau rạn vỡChỉ có thuyền mới hiểuBiển mênh mông nhường nàoChỉ có biển mới biết Thuyền đi đâu về đâu.Nếu từ giã thuyền rồiBiển chỉ còn sóng gióNếu phải cách xa anhEm chỉ còn bão tố Sóng