Bài giảng Ngữ văn 12 - Bài: Tây tiến - Nguyễn Mai Hương

T©y tiÕnQuang dòngNg­êi so¹n: NguyÔn Mai H­¬ng. Líp 12A4 (2009-2010)Tiểu dẫn: 1. Tác giả: a Cuéc ®êiQuang Dũng (1921- 1988) tên thật là Bùi Đình Diệm, tøc DËu quê ở Hà Tây. Là một trí thức Hà Nội sớm tham gia cách mạng ngay từ những ngày đầu kháng chiến chống Pháp. b. Sự nghiệp văn học - Là một nghệ sĩ tài hoa: làm thơ, vẽ tranh, soạn nhạc, viết văn xuôisong nói đến Quang Dũng trước hết là nói đến một nhà thơ - Những bài thơ nổi tiếng của QD: + Đôi bờ+ Đôi mắt người Sơn Tây +Quán bên đường+ Tây Tiếnb. Sự nghiệp văn học Quang Dũng là một hồn thơ trung hậu, lãng mạn và tài hoa. Tên tuổi ông gắn liền với bài thơ Tây Tiến, một đỉnh cao của thơ kháng chiến chống Pháp - Tác phẩm đã xuất bản: Mùa hoa gạo (1950), Bài thơ sông Hồng (1956), Đường lên châu Thuận (1964), Làng Đồi đánh giặc (1976), Mây đầu ô (1986), Quang Dũng - Tác phẩm chọn lọc (1988).N¨m 2001, «ng ®­îc tÆng Gi¶i th­ëng nhµ n­íc vÒ v¨n häc nghÖ thuËt.2. Hoàn cảnh ra đời của tác phẩma. Đoàn quân Tây Tiến:Tây Tiến là đơn vị bộ đội thành lập năm 1947 chiến đấu ở miền Tây BắcTổ Quốc và vùng Thượng Lào  địa bàn hoạt động hết sức hiểm trở, khó khăn chồng chất, nhiệm vụ nặng nềLực lượng chủ yếu là học sinh, sinh viên, trí thức Hà Nội: lãng mạn, hào hoa, đa tình, giàu lòng dũng cảm yêu nước. QD là một trong những chiến sỹ ấy b. Hoàn cảnh ra đời của tác phẩm:	- Năm 1948, QD chuyển đơn vị khác. Ngồi ở Phù Lưu Chanh (một làng thuộc tỉnh Hà Đông cũ) khi nhớ về đơn vị cũ, ông viết bài thơ này. (Lúc đầu bài thơ có tên là “Nhớ Tây Tiến”) - In trong tập Mây đầu ô (1986) Một số hình ảnh những người lính Tây Tiến	Một số hình ảnh những người lính Tây TiếnMột số hình ảnh những người lính Tây Tiến	II. Đọc hiểu văn bản. * Đọc * Bố cục 	4 phần:	- 14 câu đầu: Núi rừng Tây bắc hoang vu dữ dội và bước đường hành quân của người lính Tây Tiến	- 8 câu tiếp: Núi rừng Tây Bắc duyên dáng mỹ lệ và tình quân dân thắm thiết	- 8 câu tiÕp: Bøc t­îng ®µi vÒ người lính Tây Tiến.	-4 c©u cuèi: T×nh c¶m dµnh cho T©y TiÕn1. Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội và bước đường hành quân gian khæ mµ kiªu hïng của người lính Tây Tiến Hai câu đầu: Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi! Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi Nghệ thuật:	 +Từ ơi! 	 tiếng gọi tha thiết	 + Từ láy chơi vơi 	 nỗi nhớ không có hình, không có lượng, hình như nhẹ tênh mà nặng vô cùng, bởi không đo nó được, không cân nó được, chỉ biết nó lửng lơ, đầy ắp, mênh mông, ám ảnh tâm trí, da diết thương nhớ vô cùng 1. Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội và bước đường hành quân gian khæ mµ kiªu hïng của người lính Tây Tiến  Sông Mã xa råi Tây Tiến ơi! Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi - Nghệ thuật:=> Từ chơi vơi ăn vần với tiếng ơi ở câu trên làm câu thơ trở nên như một tiếng vang tức thời bật lên từ cõi nhớ + Điệp từ “nhớ”  Nỗi nhớ là cảm hứng chủ đạo, là cảm xúc bao trùm bài thơ1. Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội và bước đường hành quân gian khæ mµ kiªu hïng của người lính Tây Tiến - Biểu hiện nỗi nhớ:+ Gắn với không gian: sông Mã, rừng núi Không gian hành quân, sống, chiến đấu, sinh hoạtvô cùng gắn bó, thân thiết với người lính Tây Tiến + Thời gian: xa rồi  quá khứ, những ngày đã xa.=> Nguyên cớ để nỗi nhớ trào ra 1. Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội và bước đường hành quân gian khæ mµ kiªu hïng của người lính Tây Tiến b. 10 câu tiếp:Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏiMường Lát hoa về trong đêm hơiDốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳmHeo hút cồn mây, súng ngửi trờiNgàn thước lên cao ngàn thước xuốngNhà ai Pha Luông mưa xa khơiAnh bạn dãi dầu không bước nữaGục trên súng mũ bỏ quên đời!Chiều chiều oai linh thác gầm thétĐêm đêm Mường Hịch cọp trêu người1. Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội và bước đường hành quân gian khæ mµ kiªu hïng của người lính Tây Tiến + Nghệ thuật: 	. Đối lập trong nội bộ dòng thơ và giữa hai câu thơ: 	Ngàn thước lên cao/ ngàn thước xuống 	> Những biện pháp nghệ thuật ấy đã được sử dụng thật đắc địa để vẽ lên hình ảnh núi rừng Tây Bắc hoang sơ dữ dội và bước đường hành quân gian khổ của người lính Tây Tiến.Trong th¬ Quang Dòng ngËm ®Çy ©m nh¹c.1. Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội và bước đường hành quân gian khæ mµ kiªu hïng của người lính Tây Tiến + Hình ảnh núi rừng: . sương (sương lấp đoàn quân mỏi) sương dày . Mưa, hoa, m©y: * hoa về trong đêm hơi (Đêm như làm bằng hơi nước và sương được cảm nhận như những bông hoa rừng) 	* Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi (Mưa đến mức những ngôi nhà như bồng bềnh trong biển m­a) 1. Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội và bước đường hành quân gian khæ mµ kiªu hïng của người lính Tây Tiến Mét vÎ ®Ñp l·ng m¹n ®Õn méng m¬ bay lªn trªn nÒn cña hiÖn thùc d÷ déi:. dốc 	(khúc khuỷu, thăm thẳm) dốc hiểm trở . núi 	(Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống/ Heo hút cồn mây, sung ngửi trời)  núi cao1. Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội và bước đường hành quân gian khæ mµ kiªu hïng của người lính Tây Tiến . thác (chiều chiều oai linh thác gầm thét )thác hùng vĩ, bí hiểm, dữ dội. cọp (đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người )  cọp dữ, đầy nguy hiểm=> Từng chi tiết: sương, mưa, dốc, núi, thác, cọpđều được QD cảm nhận với ấn tượng mạnh nhất của nó1. Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội và bước đường hành quân gian khæ mµ kiªu hïng của người lính Tây Tiến + Các địa danh: 	Sài Khao, Mường Lát, Mai Châu, Pha Luông, Mường Hịch Xa lạ, hoang vu càng làm nổi bật cái ấn tượng xa ngái hoang sơ==>Miền Tây là nơi ngự trị của vẻ thâm u, hoang dã, những thách thức ghê gớm đặt ra trước con người. Nó là mối đe doạ, là sức mạnh sẵn sàng vồ lấy con người, nuốt chửng con người: 1. Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội và bước đường hành quân gian khæ mµ kiªu hïng gian khæ mµ kiªu hïng của người lính Tây Tiến 	 + Người lính Tây Tiến: 	Anh bạn dãi dầu không bước nữa	Gục lên súng mũ bỏ quên đời . không bước nữa gục xuống khi chân còn đi . gục lên súng mũ chỉ gục xuống khi không thể bước đi được nữa . bỏ quên đời (không phải nằm xuống, ngã xuống)1. Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội và bước đường hành quân gian khæ mµ kiªu hïng của người lính Tây Tiến 	Anh bạn dãi dầu không bước nữa	Gục lên súng mũ bỏ quên đời Người lính Tây Tiến đã hi sinh trong cuộc hành quân đầy gian khổ => Hình ảnh vừa bi, vừa hùng: Người lính Tây Tiến vẫn vượt lên mình, dẫu không áp đảo được khó khăn nhưng không khuất phục, và đến khi chết, vẫn chết trong cuộc hành trình  cái hào hùng của người lính Tây Tiến.1. Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội và bước đường hành quân gian khæ mµ kiªu hïng của người lính Tây Tiến  2 câu cuối:	Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói! 	Mai Châu mùa em thơm nếp xôi+ Nghệ thuật: . Tiếng gọi Tây Tiến (Nhớ ôi Tây Tiến) . Cách dùng từ (mùa em) vừa sáng tạo vừa tình tứ=> Mùi hương nếp xôi ngọt ngào và người con gái xinh đẹp, tươi mát, nhẹ nhàng như những bông hoa rừng đã hoà quyện thành mùi của kỷ niệm:1. Núi rừng Tây Bắc hoang vu dữ dội và bước đường hành quân gian khæ mµ kiªu hïng của người lính Tây Tiến Nh÷ng ng­êi lÝnh ®· vÒ tíi ®Ých trong mïi th¬m cña nÕp x«i ngät ngµo, th¾m thiÕt t×nh qu©n d©n.=> Kỷ niệm đã khép lại đoạn thơ, không chỉ có tác dụng gợi nhớ điều vui mở ra trong 8 câu tiếp ở đoạn 2 mà còn làm những gian khổ trong khổ 1 như trở nên vô ngại đối với người lính Tây Tiến.:Xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o vµ c¸c con líp 11A4.