Bài giảng Ngữ văn 12 - Chiếc thuyền ngoài xa - Trường THPT Hai Bà Trưng – Thạch Thất

Giáo án điện tử Người thực hiện :Khuất Thị LanTrường :THPT Hai Bà Trưng –Thạch ThấtCHIẾC THUYỀN NGOÀI XANguyễn Minh ChâuI-Tìm hiểu chung1.Tác giảAnh (chị) hãy tóm lược những nét chính về nhà văn Nguyễn Minh Châu?-Nguyễn Minh Châu (1930-1989)-Quê: Làng Thơi, Quỳnh Hải, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.-Năm 1950 ra nhập quân đội .-Từ 1952-1958 công tác và chiến đấu tại sư đoàn 302.-Năm 1960 công tác tại phòng văn nghệ quân đội .-Năm 1972 được kết nạp vào hội nhà văn Việt Nam.Tác giả Nguyễn Minh Châu2.Sự nghiệp sáng tác: Bắt đầu từ 1954Sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Minh Châu chia làm mấy giai đoạn? Kể tên tác phẩm tiêu biểu ở mỗi giai đoạn?Sau chiến tranh: Ông khao khát đổi mới tư duy nghệ thuật .* Rất nhạy cảm trước niềm tin ấm áp của con người, trước sự nhạy cảm và bao dung của người phụ nữ .* Tác phẩm chính: Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (1983), Bến quê (1987) ...-Chia làm 2 giai đoạn:Trong chiến tranh :*Nghiêng về cảm hứng anh hùng ca và có khuynh hướng minh hoạ .*Phản ánh, tái hiện bức tranh hiện thực sinh động về con người cuộc sống của nhân dân trong kháng chiến chống Mĩ.*Tác phẩm :Cửa sông (1967), Những vùng trời khác nhau (1970), Dấu chân người lính (1972)...3.Tác phẩm : Chiếc thuyền ngoài xa(1987)Anh (chị) biết gì về tác phẩm :Chiếc thuyền ngoài xa?-In đậm phong cách tự sự-triết lý của Nguyễn Minh Châu.-Ngôn ngữ dung dị đời thường .-Kể lại chuyến đi của một nghệ sĩ nhiếp ảnh và những chiêm nghiệm của ông về nghệ thuật và cuộc đời .II-Đọc hiểu văn bảnAnh (chị)hãy tóm tắt tác phẩm?2. Đọc- hiểuAnh (chị) có nhận xét gì về tình huống truyện? Tình huống ấy có giá trị thức tỉnh suy nghĩ của nhân vật Phùng như thế nào?1.Đọc và tóm tắt tác phẩm:a.Tình huống truyện.Tình huống nhận thức : chủ yếu cắt nghĩa giây phút “giác ngộ”chân lí của nhân vật .+Tình huống chụp được bức ảnh toàn bích về chiếc thuyền chài trong sương sớm,nhưng khi chiếc thuyền ấy tiến thẳng vào chỗ anh thì một cảnh tượng ngang trái đã diễn ra khiến anh ngỡ ngàng .+Tình huống Đẩu mời người đàn bà đến toà án khuyên bà bỏ người chồng vũ phu,nhưng người đàn bà nọ cầu xin toà đừng bắt mình bỏ chồng .Phát hiện thứ nhất của nghệ sĩ Phùng là gì ? Tâm trạng anh lúc đó như thế nào ?- Anh đã phát hiện ra vẻ đẹp trời cho trên mặt biển mờ sương ,vẻ đẹp mà cả đời bấm máy chỉ có diễm phúc gặp một lần .Anh đã chụp được bức ảnh toàn bích về chiếc thuyền ngoài xa trong sương sớm ,anh thoả mãn và “tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lý của sự toàn thiện ...cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn” người nghệ sĩ thấy hạnh phúc vì đã bắt gặp cái tận thiện, tận mĩ ,thấy tâm hồn mình như được gột rửa trở nên trong trẻo tinh khôi.Phát hiện thứ hai của Phùng là gì ? Nghịch lí gì đang tồn tại ? Tâm trạng Phùng lúc đó như thế nào?Khi chiếc thuyền ngư phủ đẹp như trong mơ ấy tiến thẳng về phía anh, thì một sự thật về cuộc sống lam lũ hiện ra :+Người đàn ông hùng hổ thô bạo dùng dây lưng quật tới tấp vào ngưòi đàn bà,vừa đánh vừa thở hồng hộc ,nghiến răng ken két ,vừa nguyền rủa bằng giọng “rên rỉ đau đớn”...+Người đàn bà nhẫn nhục không kêu ,không chống trả, không tìm cách chạy trốn . Mâu thuẫn nghịch lí tồn tại giữa cái đẹp với cảnh sống tối tăm, cực nhọc  Phùng sống trong nhiều cảm xúc mạnh : từ ngỡ ngàng, ngơ ngác đến cảm thông rồi thấm thía .Niềm tin trong anh bị lung lay ...Nghịch lý ấy đã giúp Phùng nhận thức ra điều gì?Anh bắt đầu “ngộ” ra mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời chiếc thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa, một khoảng cách đủ để tạo nên vẻ đẹp huyền ảo, nhưng sự thật cuộc đời lại ở rất gần . Trước hoàn cảnh của người đàn bà hàng chài Đẩu (chánh án huyện) đã đưa ra những giải pháp gì? Thái độ của Đẩu khi đưa ra giải pháp đó như thế nào?- Đẩu - đồng đội của Phùng ,chánh án huyện khuyên người đàn bà bỏ chồng và anh tin giải pháp của mình là đúng đắn  Đẩu là người tốt bụng đầy thiện chí . Giải pháp Đẩu đưa ra có được người đàn bà chấp nhận không ? Vì sao ?Anh đã nhầm : mọi lí lẽ anh đưa ra đều bị người đàn bà bác bỏ. Bà xin toà: “Con lạy quý toà ... quý toà bắt tội con cũng được ,phạt tù con cũng được nhưng đừng bắt con bỏ nó...”  Anh chưa bao giờ hiểu nổi : “Nỗi vất vả của người đàn bà trên chiếc thuyền không có đàn ông ”Tình huống đó đã giúp Đẩu nhận thức ra điều gì?Lý lẽ thực tế của người đàn bà đã xô đổ lý thuyết đẹp đẽ của Đẩu ,khiến Đẩu tìm ra nghịch lí của cuộc sống : Đến lúc này Đẩu Mới hiểu người phụ nữ ấy dù bị đánh đập bao nhiêu đi nữa chị ta cũng buộc phải chấp nhận vì các con . Mọi người đặc biệt là người nghệ sĩ cần gắn bó với cuộc đời, phải tìm trong hiện thực vẻ đẹp của cuộc sống , phải dũng cảm ghi lại những số phận cảnh đời lam lũ ,cực khổ. Nghệ thuật phải gắn liền với cuộc sống con người , tìm ra lối thoát thực tế cho cảnh đời đói nghèo tăm tối .b. Hình tượng người đàn bà hàng chàiHoạt động nhóm : Hình tượng người đàn bà hàng chài được xây dựng qua những khía cạnh nào ?Em có cảm nhận gì về nhân vật đó ?-Ngoại hình :trạc ngoài 40 ,thô kệch ,mặt rỗ ,khuôn mặt mệt mỏi tái ngắt, quần áo rách dưới bạc phếch  Gây ấn tượng về một cuộc đời lam lũ nhọc nhằn .-Cuộc sống : cùng chồng bươn trải trên biển để nuôi con ,thường xuyên bị chồng dánh đập hành hạ “ba ngày một trận nhẹ ,năm ngày một trận nặng”.- Tính cách : nhẫn nhục , âm thầm chụi đựng mọi đớn đau khổ cực .Khổ vì cuộc sống mưu sinh trên biển cần có người đàn ông khoẻ mạnh , và vì những đứa con của bà cần được sống và lớn lên “..phải sống cho con chứ không phải sống cho mình”  Sức chụi đựng và đức hi sinh của người phụ nữ -Là người yêu thương con cái :+Khi các con đã lớn bà xin chồng lên bờ đánh mình . +Khi thằng Phác phát hiện ra bi kịch gia đình ,bà vái lạy nó ôm trầm lấy nó ... Bà cảm thấy đau đớn vì rốt cuộc đã không sao tránh được cho con cái khỏi tổn thương .  Đây không phải là số phận của một người đàn bà cụ thể mà là số phận, cuộc đời của biết bao người đàn bà hàng chài khác.c. Hình ảnh người đàn ôngTìm những chi tiết miêu tả ngoại hình người đàn ông ? Những chi tiết ấy toát lên vẻ gì ?- Lưng rộng và cong như một chiếc thuyền- Mái tóc như tổ quạ- Chân đi chữ bát ,bước từng bước chắc chắn .- Hàng lông mày rậm cháy nắng .- Hai con mắt dữ độc . Cuộc sống đói nghèo lam lũ đã hằn in lên dáng vẻ khắc khổ của người đàn ông .- Hành động đánh vợ mà lại “rên rỉ đau đớn” cho thấy đó như là một sự giải toả uất ức bế tắc trong lòng ông taGánh nặng mưu sinh biến người chồng tha hoá dần trở thành kẻ vũ phu thô bạo.ĐẩuNgười đàn ông được nhìn nhận đánh giá như thế nào qua các nhân vật khác ?PhùngPhácNgười đàn ông vũ phuThủphạmgâyđaukhổLênánđấutranh Người đàn bà hàng chài nhìn nhận người chồng của mình toàn diện hơn sâu sắc hơn.Ngườiđàn bàhàng chàiNgườichồngvũ phuNạn nhâncủahoàn cảnhLà ngườiđáng đượccảm thôngchia sẻhơn làlên ánđấu tranhTừ cách nhìn nhận khác nhau của các nhân vật , đặc biệt là người đàn bà hàng chài giúp ta nhìn nhận mọi sự việc trong cuộc sống như thế nào ?Đối với mọi sự việc trong cuộc sống phải có cái nhìn đa diện , nhiều chiều .III-Kết luận: 1. Nội dung:Anh chị có nhận xét gì về giá trị nội dung của tác phẩm ?Thông qua tác phẩm nhà văn không chỉ xót xa thương cảm người phụ nữ bất hạnh ,mà còn lên án sự tàn nhẫn thô bạo của người chồng trong gia đình . Đồng thời cảnh báo tình trạng bạo lực trong gia đình đang làm khô héo rạn vỡ tâm hồn con người .Ca ngợi tình mẫu tử trân trọng khát vọng được sống trong yêu thương hạnh phúc, yên bình ở trẻ em .2. Nghệ thuật:Anh (chị ) hãy trình bày nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm ?-Tình huống truyện độc đáo -Nghệ thuật đối lập giữa cái đẹp của ngoại cảnh với hiện thực cuộc sốngMỗi người đặc biệt là người nghệ sĩ không thể đơn giản sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người .- Giọng điệu trần thuật đa dạng :+ Khách quan ngạc nhiên khi tả cảnh đời ,cảnh biển+ Lo âu khi tái hiện lời thoại của người đàn bà.+ Xót thương, căm phẫn khi chứng kiến cảnh người đàn ông ngược đãi vợ con .+ Day dứt khắc khoải khi thấy người đàn bà chưa tìm được lối thoát ...IV.Ghi nhớ :SGKCâu1: Nhân vật nào trong truyện để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất ? Tại sao ?Câu 2: Phát biểu cảm nghĩ về ngưươì đàn bà hàng chài ?V.Luyện tập XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN CÁC THẦY, CÔ GIÁO VÀ CÁC EM