Bài giảng Ngữ văn 12 - Chiếc thuyền ngoài xa - Trường THPT Mỹ Đức A

Chiếc thuyền ngoài xa Nguyễn minh châuĐỌC VĂN TIẾT:TRẦN VĂN CHÍN GV TRƯỜNG THPT MỸ ĐỨC A HÀ NỘI	I-TiÓu dÉn 1. T¸c gi¶NguyÔn Minh Ch©u( 1930-1989), quª ë Quúnh L­u- NghÖ An.§Çu n¨m1950, «ng tham gia qu©n ®éi, theo häc tr­êng SÜ quan lôc qu©n TrÇn Quèc TuÊn.Tõ n¨m 1952 ®Õn n¨m 1958, «ng c«ng t¸c vµ chiÕn ®Êu t¹i s­ ®oµn 320N¨m 1962 «ng vÒ phßng V¨n nghÖ qu©n ®éi, sau chuyÓn sang t¹p chÝ V¨n nghÖ qu©n ®éi.	Những tác phẩm chính: Cửa sông (tiểu thuyết, 1967), Những vùng trời khác nhau (tập truyện ngắn, 1970), Dấu chân người lính (tiểu thuyết, 1972), Miền cháy (tiểu thuyết, 1977), Những người đi từ trong rừng ra (tiểu thuyết 1982), các truyện ngắn: Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (1983), Bến quê (1985), Chiếc thuyền ngoài xa (1987)Nguyễn minh Châu được coi là một trong những cây bút tiên phong thời đổi mới. Năm 2000 ông được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật.Suốt cuộc đời cầm bút ông luôn chăn trở về số phận của nhân dân và trách nhiệm của nhà văn đối với đất nước trong thời đại mới 2. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c:T¸c phÈm ®­îc viÕt n¨m 1983 lµ truyÖn ng¾n in ®Ëm phong c¸ch tù sù – triÕt lÝ cña NguyÔn Minh Ch©u.II- §äc –HiÓu v¨n b¶n1- Y nghÜa nhan ®Ò t¸c phÈm* NghÜa t­êng minh:+ ChiÕc thuyÒn ngoµi xa – c¸i ®Ñp tuyÖt ®Ønh cña ngo¹i c¶nh+ ChiÕc thuyÒn ngoµi xa – hiÖn thùc nhäc nh»n cay ®¾ng cña ng­êi d©n chµi.* NghÜa hµm Èn: Mèi quan hÖ gi÷a v¨n häc vµ cuéc sèng. NghÖ thuËt nãi chung ph¶i lµ tiÕng nãi trung thùc, thÊu hiÓu vÒ sè phËn con ng­êi. Chñ nghÜa nh©n ®¹o trong nghÖ thuËt kh«ng thÓ xa l¹ víi sè phËn con ng­êi.( §Æt trong thêi ®iÓm 8-1983, ta míi thÊy hÕt ®­îc ý nghÜa cña vÊn ®Ò NMC nªu ra ®èi víi v¨n nghÖ n­íc ta lóc ®ã)2 – Hai ph¸t hiÖn cña nghÖ sÜ PhïngPhãng viªn Phïng miÔn c­ìng thùc hiÖn nhiÖm vô ®I chôp ®Ó bæ xung vµo bé ¶nh lÞch mét c¶nh biÓn buæi s¸ng cã s­¬ng.	+ Anh gÆp mét c¶nh rÊt ®¾t trêi cho: mòi thuyÒn in mét nÐt m¬ hå vµo bÇu trêi mï tr¾ng nh­ s÷a cã pha ®«I chót mµu hång do ¸nh mÆt trêi chiÕu vµo. Vµi bãng ng­êi lín lÉn trÎ con ngåi im ph¨ng ph¾c nh­ t­îng trªn chiÕc mui khum khum, ®ang h­íng mÆt vµo bê. TÊt c¶ khung c¶nh Êy nh×n qua nh÷ng c¸I m¾t l­íi n»m gi÷a hai chiÕc gäng vã hiÖn ra d­íi mét h×nh thï y hÖt c¸nh mét con d¬i.	+ C¸i ®Ñp tuyÖt ®Ønh cña ngo¹i c¶nh mang ®Õn kho¶nh kh¾c h¹nh phóc trµn ngËp t©m hån anh.NghÞch lý( bªn ngoµi- bªn trong)	+ Trong bøc ¶nh mµ Phïng chôp th× chiÕc thuyÒn ngoµi xa lµ t©m c¶nh, cïng víi bèi c¶nh cña nã lµ b×nh minh trªn biÓn-> ch©n lý cña sù hoµn thiÖn	+ Nh­ng khi vµi bãng ng­êi lín lÉn trÎ con trªn chiÕc mui khum khum Êy lÇn l­ît hiÖn lªn bê vµ c¶nh b¹o hµnh diÔn ra cïng nçi ®au ®ín, nhøc nhèi cña c¸c nh©n vËt ®· khiÕn Phïng cã c¸I nh×n nghÖ thuËt gÇn cuéc ®êi h¬n-> §ã chÝnh lµ dông ý nghÖ thuËt cña nhµ v¨n.3 -Câu chuyện của người đàn bà ở toà án huyện.-Chánh án toà án huyện gọi người đàn bà ấy đến : khuyên chị ta xin li hôn.Người đàn bà van “con lạyđừng bắt con bỏ nó”. Rồi chị ta nói bằng giọng khẩn thiết “chị cảm ơn các chúăn xương rồng chấm muối”chị ta còn tâm sự về hoàn cảnh riêng của mình Câu chuyện và những lí lẽ của người đàn bà hàng chài đã thức tỉnh Đẩu. Anh ngộ ra những nghịch lí của cuộc sống mà con người phải chấp nhận. Ng­êi ®µn «ng( chång)	+ Võa rêi thuyÒn ®· quay l¹i qu¸t ®øa con ë trªn thuyÒn: cø ngåi nguyªn ®Êy. §éng ®Ëy tao giÕt c¶ mµy ®i b©y giê ( h¨m do¹, giËn d÷)	+ Lªn bê, l·o ®i sau ng­êi ®µn bµ, hai con m¾t ®Çy vÎ ®éc d÷ lóc nµo còng nh×n d¸n vµo tÊm l­ng ¸o b¹c phÕch vµ r¸ch r­íi, nña th©n d­íi ­ít sòngcña ng­êi ®µn bµ -> thÊm thÝa c¸i nghÌo khæ, cïng cùc vµ muèn trót giËn.	+ Khi ®· khuÊt sau chiÕc xe rµ m×n cña c«ng binh MÜ, l·o lËp tøc trë nªn hïng hæ, mÆt ®á gay trót c¬n giËn nh­ löa ch¸y b»ng c¸ch dïng chiÕc th¾t l­ng qu¹t tíi tÊp vµo l­ng ng­êi ®µn bµ -> mï qu¸ng, bÕ t¾c, trót giËn.	+ Cø mçi nh¸t quËt xuèng l·o l¹i nguyÒn rña b»ng c¸I giäng rªn rØ, ®au ®ín: “ Mµy chÕt ®i cho «ng nhê. Chóng mµy chÕt hÕt ®i cho «ng nhê” -> BÕ t¾c muèn ®­îc gi¶i tho¸t.	-> Ng­êi ®µn «ng bÕ t¾c trong cuéc m­u sinh, tha ho¸ dÇn, trë nªn vò phu, tµn b¹oNg­êi ®µn bµ( Vî)	+ §Õn chç khuÊt, ®øng l¹i, ng­íc m¾t nh×n ra ngoµi mÆt ph¸ n­íc chç thuyÒn ®Ëu mét tho¸ng, råi ®­a c¸nh tay lªnnh­ng råi l¹i bu«ng thâng xuèng, ®­a cÆp m¾t nh×n xuèng ch©n -> Muèn giÊu c¸c con , chÞu trËn.	+ Ng­êi ®µn bµ víi mét vÎ cam chÞu ®Çy nhÉn nhôc, kh«ng hÒ kªu mét tiÕng , kh«ng chèng tr¶ còng kh«ng t×m c¸ch ch¹y trèn	C©u bÐ Ph¸c( con)+ GiËn d÷ c¨ng th¼ng  mÆc cho t«i gäi nã vÉn kh«ng hÒ ngho¶nh l¹i lËp tøc nh¶y xæ vµo c¸I l·o ®µn «ng.+ Nã ®· gi»ng ®­îc chiÕc th¾t l­ng, liÒn d­ín th¼ng ng­êi vung chiÕc kho¸ s¾t quËt vµo gi÷a khu«n ngùc trÇn v¹m vì ch¸y n¾ng cña l·o -> §©y lµ sù ph¶n øng tù nhiªn cña mét t©m hån trÎ th¬ yªu mÑ, muèn b¶o vÖ mÑ. Sau khi ®¸nh bè Ph¸c bá ®i:+ Ng­êi ®µn bµ d­êng nh­ lóc nµy míi c¶m thÊy ®au ®ín- võa ®au ®ín võa v« cïng xÊu hæ, nhôc nh· Bµ gäi tªn con, «m chÇm lÊy nã, råi l¹i bu«ng ra, ch¾p tay v¸i lÊy v¸i ®Ó, råi l¹i «m chÇm lÊy. Bµ ®au ®ín v× rót cuéc ®· kh«ng tr¸nh khái cho con khái bi tæn th­¬ng v× c¶nh b¹o lùc trong gia ®×nh. Bµ xÊu hæ, nhôc nh· v× ph¶i giÊu giÕm con c¸i t×nh tr¹ng khèn khæ cña m×nh. Nçi nhôc nh· Êy lµm rá xuèng nh÷ng giät n­íc m¾t. Bµ v¸i lÊy v¸i ®Ó ®øa con, van xin nã ®õng c¨m thï bè, ®õng lµm tan vì gia ®×nh.+ Ng­êi ®µn bµ bu«ng ®øa trÎ ra ®uæi theo l·o ®µn «ng. c¶ hai ng­êi l¹i trë vÒ chiÕc thuyÒn -> Bµ kh«ng cßn sù lùa chän nµo kh¸cT×nh tr¹ng b¹o lùc trong gia ®×nh- HËu qu¶ nÆng nÒ	+ Ng­êi mÑ bÞ hµnh h¹ vÒ thÓ x¸c, bÞ giµy vß vÒ tinh thÇn, bµ lu«n lu«n n¬m níp con c¸i bÞ tæn th­¬ng.	+CËu bÐ Ph¸c v× th­¬ng mÑ mµ c¨m ghÐt bè -> t×nh m¸u mñ bÞ r¹n vì  Nhµ v¨n lªn ¸n thãi vò phu, b¸o ®éng vÒ t×nh tr¹ng b¹o lùc, ca ngîi vÎ ®Ñp cña t×nh mÉu tö, b¶o vÖ kh¸t väng ®­îc sèng trong yªu th­¬ng cña trÎ em -> t­ t­ëng nh©n ®¹o cña NguyÔn Minh Ch©u4 - Tấm ảnh được chọn cho “bộ lịch năm ấy”Nhìn kĩ người nghệ sĩ thấy: “hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai” NHìn lâu: “người đàn bà ấy đang bước ra khỏi ảnh” Đó là chất thơ cuộc đời, là vẻ đẹp lãng mạn của cuộc đời, là biểu tượng của nghệ thuật, là hiện thân của những lam lũ khốn khó đời thường.Nó là sợ thật cuộc đời đăngd sau bức tranh. Đây cũng là quan niệm nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu: Nghệ thuật chân chính không bao giờ rời xa cuộc đời. Người nghệ sĩ cần phải trung thực , dũng cảm nhìn thẳng vào hiện thực, nhìn vào số phận mỗi con người.5.T×nh hu«ng truyÖn:.-C¸c lo¹i t×nh huèng phæ biÕn trong truyÖn ng¾n : t×nh hu«ng hµnh ®éng, t×nh huèng t©m tr¹ng, t×nh huèng nhËn thøc.=>T×nh huèng nhËn thøc chñ yÕu c¾t nghÜa gi©y phót gi¸c ngé cña nh©n vËt:	+ §èi víi §Èu: kÕt thóc sù kiÖn ng­êi ®µn bµ ®­îc mêi ®Õn toµ ¸n huyÖn ®Ó gi¶i quyÕt bi kÞch gia ®×nh l¹i lµ : Mét c¸i g× míi võa vì ra trong c¸i ®Çu cña vÞ bao c«ng cña c¸i phè huyÖn vïng biÓn. Anh võa “ngé” ra nh÷ng nghÞch lý cña ®êi sèng trªn thuyÒn ph¶I cã mét ng­êi ®µn «ng dï h¾n man rî, tµn b¹o.	+ §©y còng lµ sù vì ra cña Phïng: vÒ “ ®é chªnh” gi÷a c¸I ®Ñp tuyÖt ®Ønh cña ngo¹i c¶nh víi cuéc sèng nhäc nh»n, c¬ cùc cña gia ®×nh d©n chµi trªn con thuyÒn mµ anh lÊy lµm t©m ®iÓm cho bøc ¶nh nghÖ thuËt. §iÒu nµy còng gièng sù “ vì ra” cña nh©n vËt §iÒn trong “Tr¨ng s¸ng” cña Nam Cao	6- VÎ ®Ñp v¨n xu«i cña NguyÔn Minh Ch©u:	- Lµ vÎ ®Ñp to¸t ra tõ t×nh yªu tha thiÕt, kh¸t väng kiÕm t×m, ph¸t hiÖn, t«n vinh nh÷ng vÎ ®Ñp ng­êi cßn tiÒm Èn vµ nh÷ng kh¾c kho¶i lo ©u tr­íc c¸i xÊu, c¸i ¸c.	- VÎ ®Ñp cña mét cèt c¸ch nghÖ sÜ mÉn c¶m, ®«n hËu, ®iÒm ®¹m chiªm nghiÖm lÏ ®êi ®Ó rót ra nh÷ng triÕt lý nh©n sinh s©u s¾c.	- ¤ng kÓ chuyÖn b»ng giäng thñ thØ, trÇm tÜnh, thÊp tho¸ng nô c­êi khoan hoµ, lêi v¨n cña «ng gi¶n dÞ, méc m¹c nhiÒu d­ vÞIII- KÕt luËn	1.Néi dung:Tõ c©u chuyÖn vÒ mét bøc ¶nh nghÖ thuËt vµ sù thËt cuéc®êi ®»ng sau bøc ¶nh, CTNX mang ®Õn mét bµi häc ®óng®¾n vÒ c¸ch nh×n nhËn cuéc sèng vµ con ng­êi: mét c¸chnh×n ®a diÖn, nhiÒu chiÒu, ph¸t hiÖn ra b¶n chÊt thËt ®»ngsau vÎ bÒ ngoµi cña hiÖn t­îng.	2.NghÖ thuËt:C¸ch kh¾c ho¹ nh©n vËt,x©y dùng cèt truyÖn sinh®éng,hÊp dÉn.C¸ch sö dông ng«n ng÷ rÊt linh ho¹t, s¸ng t¹o ®· gãpphÇn lµm næi bËt t­ t­ëng chñ ®Ò cña t¸c phÈm