Bài giảng Ngữ văn 12 - Đàn ghi ta của Lor - Ca - Trần Thị Phương Thảo

 Người thực hiện: Trần Thị Phương Thảo. Tháng 11 năm 2010 năm học 2010 - 2011Thanh ThảoĐàn ghi ta của Lor-caHoa Lila được trồng nhiều ở Tõy Ban NhaI. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT1. Tỏc giả:Cuộc đời: - Tờn khai sinh: Hồ Thành Cụng, sinh năm 1946, quờ : Mộ Đức, Quảng Ngói - Từng cụng tỏc ở chiến trường Miền Nam Sự nghiệp: - Nổi tiếng với nhiều tỏc phẩm thơ và trường ca thời chống Mỹ và sau 1975. Những tập thơ tiờu biểu: Những người đi tới biển (1977), Dấu chõn qua trảng cỏ (1978), Khối vuụng Ru-bớch (1985),  ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)Hóy nờu những nột chớnh về cuộc đời nhà thơ Thanh Thảo?- Đặc diểm thơ Thanh Thảo: + Thể hiện những suy tư, trăn trở về cỏc vấn đề của xa hội và thời đại. + Khước từ lối biểu đạt dễ dói, khuụn mẫu bằng những sỏng tạo độc đỏo và mới mẻ. + Phong cỏch: Nhuốm màu sắc siờu thực, tượng trưng.I. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT1. Tỏc giả: ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)2. Sơ lược về Lor-ca và đất nước Tõy Ban Nha:Đọc chú thích trang 163, em biết gì về Lor-ca?* Lor-ca: - Tên đầy đủ: Phê-đê-ri-cô Gar-xi-a Lor-ca (1898 – 1936) - Một nghệ sĩ thiên tài của đất nước Tây Ban Nha thế kỉ XX: Nhà thơ, nhạc sĩ, nhà viết kịch - Một tư tưởng và nhân cách cao đẹp: Yêu thương nhân dân, tích cực đấu tranh chống nền chính trị độc tài, có khát vọng cách tân nghệ thuật.- Một số phận oan khuất: Bị chế độ phản động hành hình thảm khốc năm 1936=> Lor-ca có ảnh hưởng lớn tới nghệ thuật và chính trị của Tây Ban Nha bấy giờ. Gar-xi-a Lor-caTượng LOR-CANhà hỏt LOR-CAI. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT1. Tỏc giả: ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)2. Sơ lược về Lor-ca và đất nước Tõy Ban Nha:* Lor-ca: * Đất nước Tây Ban Nha: Thỏnh đường Sagrada Familia – một biờ̉u tượng của đṍt nước Tõy Ban NhaI. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT1. Tỏc giả: ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)2. Sơ lược về Lor-ca và đất nước Tõy Ban Nha:* Lor-ca: Quê hương của cây đàn ghi ta.+ Ghi ta là nhạc cụ truyền thống của TBN.+ Ghi ta là biểu tượng cho nền nghệ thuật của TBN.=> Tõy Ban cầm. * Đất nước Tây Ban Nha: - Quê hương của môn đấu bò tót đầy kịch tính và nguy hiểm. I. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT1. Tỏc giả: ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)2. Sơ lược về Lor-ca và đất nước Tõy Ban Nha: Hoàn cảnh ra đời:- Bài thơ được gợi cảm hứng từ cuộc đời, tài năng và cái chết bi thảm của nghệ sĩ thiên tài Lor-ca, trong nỗi cảm thông, thương xót , ngưỡng mộ sâu sắc về ông  Là khúc tưởng niệm về Lor-ca.3. Bài thơ:Nêu hoàn cảnh ra đời và xuất xứ của bài thơ?Thanh Thảo nói : “Lor-ca là một nhà thơ mà tôi hết sức ngưỡng mộ, cả về thi ca lẫn cuộc đời và cái chết đều gây cho tôi nhiều xúc cảm và ấn tượng. Chính những hỡnh ảnh và nhạc điệu trong nhiều bài thơ Lor-ca đã dẫn dắt tôi khi viết bài thơ mà tôi coi như một khúc tưởng niệm oõng”- In trong tập Khối vuông ru – bích . Cấu trúcru-bichCấu trúc thơ Mô hỡnh mở phá bỏ khuôn mẫu, giải phóng cảm xúc và tưởng tượng.I. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT1. Tỏc giả: ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)2. Sơ lược về Lor-ca và đất nước Tõy Ban Nha:3. Bài thơ: => Baứi thụ tieõu bieồu cho kieồu tử duy thụ Thanh ThaỷoThanh ThảoI. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT1. Tỏc giả: ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)2. Sơ lược về Lor-ca và đất nước Tõy Ban Nha:3. Bài thơ:- Thể thơ tự do không dấu, xoá bỏ mọi ràng buộc, khuôn xáo bằng nhịp điệu bất thường, giàu chất suy tư, hình ảnh lạ hoá, nhuốm màu sắc siêu thực, tượng trưng để diễn tả cảm xúc miên man dâng trào không dứt – sự sáng tạo của Thanh ThảoHãy nêu nhận xét về thể thơ?Nêu bố cục bài thơ?- Bố cục:Những tiếng đàn bọt nướcTõy-Ban-Nha ỏo choàng đỏ gắtli-la li-la li-lađi lang thang về miền đơn độcvới vầng trăng chếnh choỏngtrờn yờn ngựa mỏi mũnTõy-Ban-Nhahỏt nghờu ngaobỗng kinh hoàngỏo choàng bờ bết đỏLorca bị điệu về bói bắnchàng đi như người mộng dutiếng ghi-ta nõubầu trời cụ gỏi ấytiếng ghi-ta lỏ xanh biết mấytiếng ghi-ta trũn bọt nước vỡ tantiếng ghi-ta rũng rũngmỏu chảy khụng ai chụn cất tiếng đàntiếng đàn như cỏ mọc hoanggiọt nước mắt vầng trănglong lanh trong đỏy giếngđường chỉ tay đó đứtdũng sụng rộng vụ cựngLorca bơi sang ngangtrờn chiếc ghi-ta màu bạcchàng nộm lỏ bựa cụ gỏi di-gan vào xoỏy nướcchàng nộm trỏi tim mỡnhvào lặng yờn bất chợtli-la li-la li-la Khổ 1: Lor-ca – Con ngườitự do, nghệ sĩ tài hoa, chõn chớnhKhổ 2 , 3 :Lor–ca - Cỏi chết bi phẫnKhổ 4: Niềm xút thương,tiếc nuốiKhổ 5 , 6 : Suy tư về cuộcgiải thoỏt của Lorca ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)I. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT1. Tỏc giả: ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)2. Sơ lược về Lor-ca và đất nước Tõy Ban Nha:3. Bài thơ:4. í nghĩa nhan đề và câu đề từ. Nhan đề: Đàn ghi ta của Lor – ca là biểu tượng cho tài năng và những cỏch tõn nghệ thuật của người nghệ sĩ thiờn tài Gar-xi-a Lor-ca. Cõu thơ để từ.“Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”.Em hiểu gỡ về cõu đề từ của bài thơ?Mẩu chuyện văn học. Boos-ghết là nhà văn vĩ đại nhất của nước Ác – hen – ti – na. ễng được cả dõn tộc tụn vinh là “ biểu tượng văn húa” của đất nước khi ụng nhõn giải thưởng Xộc-van-tộc danh dự cao quý nhất về văn học Tõy Ban Nha. Thế nhưng, năm 1963, cú một nhà thơ BaLan tờn là Gụm-bro-vớch, khi chia tay cỏc nhà văn trẻ Ác – hen – ti – na( cỏc nhà văn thế hệ đàn em của Boos-ghết) để đi Chõu Âu, đó đứng trờn boong tàu và thột lớn “ Hỡi tuổi trẻ hóy giết chết Boos-ghết”. Cõu núi của Gụm-bro-vớch tưởng như đựa cợt nhưng lại chứa đựng một thụng điệp tối quan trọng đối với tất cả những ai muốn sỏng tạo cỏi mới.Thụng điệp ấy là: Bạn hóy dũng cảm vượt qua cỏc thần tượng cũ để làm nờn cỏi mới. Nhưng cõu núi của Gụm-bro-vớch cũn cú một nghĩa khỏc: Một khi bạn đó làm xong việc của mỡnh và sức sỏng tạo đó hết, bạn phải biết lui vào quỏ khứ để những thế hệ mới tự do làm cỏi mới, đừng để cỏi búng của mỡnh đố mói xuống tương lai.I. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT1. Tỏc giả: ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)2. Sơ lược về Lor-ca và đất nước Tõy Ban Nha:3. Bài thơ:- Là câu núi của Lor-ca khi từ biệt cừi đời.4. í nghĩa nhan đề và câu đề từ.=> Thể hiện nhân cách cao đẹp, tâm hồn trong sáng và niềm đam mê nghệ thuật cháy bỏng của Lor-ca. Như một lời di chúc thể hiện: + Sự gắn bó máu thịt và đam mê mãnh liệt của Lor –ca nền âm nhạc và nghệ thuật TBN. + Lời nhắn gửi mong muốn với thế hệ sau phải biết “chôn” nghệ thuật của ông đi để hướng tới cái mới hơn, sáng tạo hơn trong nghệ thuật.+ Thể hiện sự yêu mến, kính trọng, khâm phục của tác giả với bản sắc văn hóa và đất nước TBN. “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”I. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)1. Hình tượng nghệ sĩ Lor-caII. ĐỌC - HIỂU CHI TIẾTa. Giới thiệu về Lor-ca:Trong đoạn 1, Lor-ca hiện lên qua những hình ảnh nào?:Những tiếng đàn bọt nướcTõy-Ban-Nha ỏo choàng đỏ gắtli-la li-la li-lađi lang thang về miền đơn độcvới vầng trăng chếnh choỏngtrờn yờn ngựa mỏi mũnI. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)- Tiếng đàn:1. Hình tượng nghệ sĩ Lor-caII. ĐỌC - HIỂU CHI TIẾTa. Giới thiệu về Lor-ca: Hình ảnh của Lor-ca được hiện lên qua: Biểu tượng của âm nhạc - đất nước Tây Ban Nha. Người nghệ sĩ – tài năng nghệ thuật – Lor-ca.- Tiếng đàn bọt nước: Âm thanh nhưng lại có hình khối. Lúc hiện, lúc tan, dù mong manh nhưng tinh tế. Tài năng nghệ thuật của Lor-ca luôn còn mãi.-áo choàng đỏ gắt : Bản sắc văn hoá Tây Ban Nha. Một đấu sĩ trên đấu trường đấu bò tót khốc liệt, đầy kịch tính.Có sự tương phản:- âm thanh > Lor-ca như một đấu sĩ trên đấu trường : Một đấu trường cũng đầy kịch tính và rất khốc liệt Khát vọng tự do > Một Lor-ca kiên cường, dũng cảm.I. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)1. Hình tượng nghệ sĩ Lor-caII. ĐỌC - HIỂU CHI TIẾTa. Giới thiệu về Lor-ca:- Hình ảnh: + đi lang thang miền đơn độc + vầng trăng chếnh choáng + Yên ngựa mỏi mòn- Âm thanh: li la li la li la-> Lor-ca dong duổi trên lưng ngựa, đi khắp nơi hát những bài ca của mình - Một nghệ sĩ  mệt mỏi  đơn độcI. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)1. Hình tượng nghệ sĩ Lor-caII. ĐỌC - HIỂU CHI TIẾTa. Giới thiệu về Lor-ca:=> Lor-ca- Đơn độc trong tranh đấu. - Một nghệ sĩ kiên cường, dũng cảm với khát vọng tự do và cách tân nghệ thuật.I. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)1. Hình tượng nghệ sĩ Lor-caII. ĐỌC - HIỂU CHI TIẾTa. Giới thiệu về Lor-ca:b. Cái chết của Lor-ca:Tõy-Ban-Nhahỏt nghờu ngaobỗng kinh hoàngỏo choàng bờ bết đỏLorca bị điệu về bói bắnchàng đi như người mộng dutiếng ghi-ta nõubầu trời cụ gỏi ấytiếng ghi-ta lỏ xanh biết mấytiếng ghi-ta trũn bọt nước vỡ tantiếng ghi-ta rũng rũngmỏu chảy  Mạch cảm xúc chuyển đổi đột ngột để diễn tả cái chết bất ngờ-> Cảm giác bàng hoàng, nỗi đau xót tột độ Cái chết của Lor-ca:+ hát nghêu ngao > giữa khát vọng tự do > Số phận bi thương của Lor-ca.- Thái độ của Lor-ca: bàng hoàng, không hiểu -> Tố cáo xã hội Tây Ban Nha đương thời.đi như người mộng duI. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)1. Hình tượng nghệ sĩ Lor-caII. ĐỌC - HIỂU CHI TIẾTa. Giới thiệu về Lor-ca:b. Cái chết của Lor-ca:tiếng ghi-ta nõubầu trời cụ gỏi ấytiếng ghi-ta lỏ xanh biết mấytiếng ghi-ta trũn bọt nước vỡ tantiếng ghi-ta rũng rũngmỏu chảy + “nâu” : sự trầm lắng, suy tư. ẩn dụ+ “xanh” : thiết tha hi vọng+ “tròn bọt nước vỡ tan” : mong manh+ “ròng ròng máu chảy” : đau đớn, nghẹn ngào, tức tưởinhân hoá Hình tượng Lor-ca không xuất hiện, chỉ còn vang lên đâu đây những tiếng ghi ta của người N. Sĩ nhưng tiếng ghi ta không còn vẹn nguyên nó đã vỡ ra thành màu sắc, hình khối, thành dòng máu chảy với những đớn đau tái tê. Mỗi hình ảnh là một ẩn dụ về tình yêu, cái đẹp; về nỗi đau và cái chết để phác hoạ thật ấn tượng và độc đáo về cái chết bi thương của Lor-ca.- Tiếng ghi ta: - Hình ảnh “áo choàng bê bết đỏ”: nõuxanhtrũn bọt nước vỡ tanrũng rũngmỏu chảyI. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)1. Hình tượng nghệ sĩ Lor-caII. ĐỌC - HIỂU CHI TIẾTa. Giới thiệu về Lor-ca:b. Cái chết của Lor-ca:tiếng ghi-ta nõubầu trời cụ gỏi ấytiếng ghi-ta lỏ xanh biết mấytiếng ghi-ta trũn bọt nước vỡ tantiếng ghi-ta rũng rũngmỏu chảy + Nỗi niềm xút xa tiếc nối của con người, của nhà thơ trước hành trỡnh dở dang “ Tiếng ghi ta vỡ tan”.+ Sự tiếc thương của người tỡnh thủy chung “Tiếng bầu trời” :+ Nỗi đau của chỳng ta trước cỏi chết thờ thảm của người nghệ sĩ “ Tiếng Ghi ta – mỏu chảy” => Lor-ca đó phải dừng lại vĩnh viễn trong cuộc chiến đấu cho tự do, cụng lớ và những khỏt vọng cỏch tõn của người nghệ sĩ cũng theo đú mà như “ Bọt nước vỡ tan”.- Mỗi tiếng Ghi ta khụng chỉ là hỡnh dung về cỏi chết của Lor-ca mà cũn là cảm nhận nỗi niềm của con người trước cỏi chết ấy. nõuxanhtrũn bọt nước vỡ tanrũng rũngmỏu chảyI. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)1. Hình tượng nghệ sĩ Lor-caII. ĐỌC - HIỂU CHI TIẾT2. Cảm xúc, suy tư của nhà thơ Nỗi thất vọng lớn bởi dường như không ai thực sự hiểu Lor – ca -> Lời di nguyện của Lor-ca không ai thực hiện.“Khụng ai chụn cất tiếng đàntiếng đàn như cỏ mọc hoang”- Tiếng đàn không chết, còn mãi, lan mãi – Nghệ thuật Lor - ca bất diệt.Tiếng đàn:=> Thể hiện niềm tin vào sự bất tử của nghệ thuật nói chung và di sản nghệ thuật của Lorca nói riêng. Niềm tiếc nuối cho hành trình cách tân nghệ thuật của Lorca còn dang dở. Cũng là nỗi buồn của Thanh Thảo khi không ai thực hiện tiếp cách tân nghệ thuật của Lor-ca. I. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)1. Hình tượng nghệ sĩ Lor-caII. ĐỌC - HIỂU CHI TIẾT2. Cảm xúc, suy tư của nhà thơHình ảnh:“ Giọt nước mắt vầng trănglong lanh trong đỏy giếng”.-> Lor-ca chết nhưng linh hồn và nghệ thuật cùng niềm đau đáu về cái đẹp của ông vẫn sáng long lanh. “ Đường chỉ tay đã đứt - dòng sông rộng vô cùng”.Số mệnh Lor-ca ngắn ngủi > Sự cảm thông với số phận ngắn ngủi của Lor-ca. I. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)1. Hình tượng nghệ sĩ Lor-caII. ĐỌC - HIỂU CHI TIẾT2. Cảm xúc, suy tư của nhà thơHình ảnh:“ Lorca bơi sang ngangtrờn chiếc ghi-ta màu bạc”. -> Di sản nghệ thuật lấp lánh của Lor-ca đã nâng dìu ông đi qua bên kia cuộc đời. Lor-ca đi vì nghệ thuật, vì lẽ sống.“ Ném lá bùaNém trái tim-> Cái chết không bi thảm mà là một sự giải thoát khỏi những hệ luỵ trần gian. Đó là tiếng lòng tri âm, là sự cảm phục, ngưỡng mộ sâu sắc của Thanh Thảo với Lorca.I. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)II. ĐỌC - HIỂU CHI TIẾT1. Nội dung: Bài thơ thể hiện hình tượng Lor-ca – một nghệ sĩ thiên tài; kiên cường, dũng cảm; có tâm hồn đẹp với số phận nghiệt ngã. Đồng thời thấy được tình cảm của tác giả.III. TỔNG KẾT - Sử dụng hệ thống tượng trưng, lạ hoá, mang màu sắc siêu thực qua các thủ pháp ẩn dụ, nhân hoá, đối lập,  - Lối thơ tự do không dùng dấu câu.2. Nghệ thuật:I. ĐỌC - HIỂU KHÁI QUÁT ẹAỉN GHI TA CUÛA LOR – CA( Thanh Thảo)II. ĐỌC - HIỂU CHI TIẾT1. Bài thơ thể hiện những nội dung gì? A. Hình tượng Lor-ca – một nghệ sĩ thiên tài; kiên cường, dũng cảm; có tâm hồn đẹp. B. Hình tượng Lor-ca – một số phận nghiệt ngã. C. Tình cảm đau xót, cảm thông, ngưỡng mộ của tác giả với Lorca. D. Tất cả các ý trên.2. Trong bài thơ, tác giả không sử dụng biện pháp nghệ thuật nào? A. ẩn dụ.B. Đối lập.C. Câu hỏi tu từ.D. Nhân hoá.Cỏc thủ phỏp nghệ thuật mà tỏc giả sử dụng.- Hoỏn dụTiếng đànÁo choàng bờ bờ́t máuCuộc đời Lor-caCỏi chết- Ẩn dụGhi ta nõuGhi ta lỏ xanhGhi ta trũnTượng trưngbầu trời, cụ gỏibọt nước vỡ tanNhõn hoỏrũng rũng mỏu chảyẨn dụ chuyờ̉n đụ̉i cảm giácTrường phái tượng trưng siờu thựcĐối lậpĐan xen nhiều biện phỏp nghệ thuật Sự đồng cảm sõu sắc liờn tưởng đa chiều của Thanh ThảoTự doBạo tànGieo sự sụ́ngHủy diợ̀t sự sụ́ngGieo cái đẹpGieo cái ácTrái tim yờu đờiHiợ̀n thực phũ phàngSự vỡ nát đau thươngTiờ́ng đàn trong trẻo, tròn đõ̀ylàm bật tõm hồn tài năng và sụ́ phọ̃n bi thương của Lorca Giờ học kết thúc. Chân thành cảm ơn sự chú ý theo dõi của các thầy giáo, cô giáo!Đồng Yờn, ngày 12 tháng 11 năm 2010