Bài giảng Ngữ văn 12 - Đàn ghi ta của Lor - Ca - Trường THPT Bình Khánh

TRƯỜNG THPT BÌNH KHÁNH TỔ VĂNGIÁO VIÊN : NGUYỄN THỊ LINH KIỂM TRA BÀI CŨ THANH THẢO ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CAĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA THANH THẢOI. TÌM HIỂU CHUNG 1. TÁC GIẢ : - Thanh Thảo tên thật Hồ Thành Công sinh năm 1946 , quê tỉnh Quảng Ngãi -Tốt nghiệp khoa ngữ văn , trường Đại học tổng hợp Hà Nội , Thanh Thảo vào công tác ở chiến trường miền Nam. -Ông nổi tiếng với những bài thơ và trường ca mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và thời hậu chiến, thể hiện nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội về thời đại.  - Thanh Thảo làm thơ , viết báo , tiểu luận phê bình và nhiều thể loại khác , nổi bậc nhất là thơ ca . -Nội dung : Thơ Thanh Thảo là tiếng nói của người trí thức nhiều suy tư , trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại . -Nghệ thuật : Ông luôn nổ lực cách tân thơ Việt , tìm kiếm những cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ tự do , đem đến cho thơ một mĩ cảm hiện đại với hệ thống thi ảnh và ngôn từ mới mẻ . Tác phẩm tiêu biểu : “Những người đi tới biển “ ( 1977), “ Dấu chân trên trảng cỏ “ (1978) , “ Khối vuông ru-bích “ (1985) , “ Từ một đến một trăm “(1988)Nêu những nét tiêu biểu về tác giả Thanh Thảo?Một số hình ảnh của nhà thơ Phê-đê-ri-cô Gar-xi-aLor-ca.Nhà thơ Phê-đê-ri-cô Gar-xi-aLor-ca.Tên : Phê-đê-ri-cô Gar-xi-aLor-ca ( 1898-1936) một trong những tài năng sáng chói của văn học hiện đại Tây Ban Nha . Từ nhỏ , Lor-ca được coi là thần đồng với năng khiếu trên nhiều lĩnh vực nghệ thuật : thơ ca , hội họa , âm nhạc , sân khấu _ Xã hội : Tây Ban Nha dưới sự cai trị của chế độ độc tài Pri-nô đê Ri-vê-ra , hết sức phản động về chính trị và nghệ thuật đang trên đường già cỗi Lor-ca vừa nồng nhiệt cổ vũ nhân dân đấu tranh với mọi thế lực , đòi quyền sống chính đáng vừa khởi xướng và thúc đẩy mạnh mẽ những cách tân về nghệ thuật ._ Sự có mặt của Lor –ca khiến cho đời sống tinh thần của Tây Ban Nha và khu vực Tây Âu trở nên sôi động . Hoảng sợ trước sức ảnh hưởng của Lor-ca , năm 1936 chế đô phản động đã bắt giam và giết chết ông _ Cái chết của Lor-ca Làm dâng trào ngọn sóng phẫn nộ hết sức mạnh mẽ trên thế giới đối với bọn phát xít .=>Tên tuổi của Lor-ca trở thành biểu tượng , là ngọn cờ tập hợp các nhà văn hóa Tây Ban Nha và thế giới chống phát xít , bảo vệ văn hóa dân tộc và văn minh nhân loại ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA THANH THẢO “ Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn “ Ph.G.Lor-canhững tiếng đàn bọt nước Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt Li-la li-la li-lađi lang thang về miền đơn độc với vầng trăng chếnh choángtrên yên ngựa mỏi mònTây Ban Nha hát nghêu ngao bỗng kinh hoàng áo choàng bê bết đỏ Lor-ca bị điệu về bãi bắnchàng đi như người mộng dutiếng đàn ghi ta nâu bầu trời cô gái ấy tiếng ghi ta lá xanh biết mấytiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan tiếng ghi ta ròng ròng máu chảykhông ai chôn cất tiếng đàn tiếng đàn như cỏ mọc hoang giọt nước mắt vầng trănglong lanh trong đấy giếng đường chỉ tay đã đứtdòng sông rộng vô cùng Lor-ca bơi sang ngangtrên chiếc ghi ta màu bạcchàng ném lá bùa cô gái Di-ganvào xoáy nước chàng ném trái tim mình vào lặng yên bất chợtli-la li-la li-la 2. TÁC PHẨMĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA THANH THẢOI. TÌM HIỂU CHUNG1. TÁC GIẢ :Được rút ra trong tập “ Khối vuông ru-bích “(1958).Là một trong những sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy của Thanh Thảo : giàu suy tư , mãnh liệt , phóng túng trong cảm xúc , ít nhiều nhuốm màu sắc tượng trưng , siêu thực mà ông học tập ở nhàthơ hiện đại Tây Ban Nha : Phê-đê-ri-cô Gar-xi-aLor-ca. a.Xuất xứ b. Bố cục : _ Đoạn 1 (6 dòng đầu): Hình ảnh Lor-ca: con người tự do, nghệ sĩ, cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha. _ Đoạn 2 (12 dòng tiếp): Cảm xúc và suy nghĩ trước cái chết của Lor- ca và về sự dang dở của khát vọng đổi mới . _ Đoạn 3 (4 dòng tiếp) : Niềm xót thương Lor-ca và tiếc nuối những cách tân nghệ thuật của Lorca không ai tiếp tục. _ Đoạn 4 (9 dòng cuối) : Suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Lor-ca.Nêu xuất xứ của bài thơ ?Bài thơ có thể chia mấy phần ? Nội dung của từng phần ?ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA THANH THẢO _ “Cây đàn “: biểu tượng sự nghiệp nghệ thuật của Lorca _ “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”: c. Ý nghĩa lời đề từ I. TÌM HIỂU CHUNG2. TÁC PHẨMEm hiểu thế nào về ý nghĩa của lời đề từ ? + Lời di chúc khi tác giả đang còn sống, thể hiện tình yêu quê hương tha thiết (cây đàn ghi-ta là biểu tượng của đất nước Tây Ban Nha) + Lời đề từ là thông điệp của Lorca:Ước nguyện suốt đời theo đuổi sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật , mong muốn xóa bỏ ảnh hưởng của bản thân dành đường cho thế hệ trẻ vươn tới vì nghệ thuật phải luôn được đổi mới và phát triển .ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA THANH THẢO II.ĐỌC -HIỂU1. Đoạn 1: Hình ảnh Lorca trên con đường cách tân nghệ thuật_ Hình ảnh so sánh , ẩn dụ mới mẻ:+ “Tiếng đàn bọt nước ”-tính tạo hình :Tiếng đàn mong manh phiêu lãngước vọng đổi mới nghệ thuật của Lorca .+”Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt”: Hình ảnh vừa hiện thực vừa tượng trưng mang tính truyền thống : cả Tây Ban Nha là một đấu trường đẫm máu , nơi người nghệ sĩ đương đầu với những thế lực tàn bạo để giành lấy tự do, dân chủ._ Cụm từ “Li-la li-la li-la”hợp âm của tiếng đàn ghi ta : lặp lại như cuộc đấu tranh diễn ra hằng ngày và khắc sâu hình ảnh người nghệ sĩ .Các hình ảnh sau gợi cho em sự liên tưởng gì? tiếng đàn bọt nước áo choàng đỏ gắt vầng trăng chếnh choáng yên ngựa mỏi mòn li la li la đi lang thang về miền đơn độc với vầng trăng chếnh choáng trên yên ngựa mỏi mòn Sự kết hợp từ độc đáo, sáng tạo, mang tính tượng trưng, siêu thực đã làm sống lại hình ảnh Lorca – người chiến sĩ của tự do với khát vọng đổi mới nghệ thuật – mong manh, đơn độc trên con đường đấu tranh. ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA THANH THẢO1. Đoạn 1: Hình ảnh Lorca trên con đường cách tân nghệ thuật- Cuộc hành trình đi tìm cái đẹp của người nghệ sĩ : đơn độc , nhọc nhằn “trên yên ngựa mỏi mòn” để nhận ra “vầng trăng chếnh choáng” khác thường.Ba câu thơ trên gợi cho em hình ảnh gì về Lor-ca?ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA THANH THẢO II.ĐỌC -HIỂUĐoạn 2: Cảm xúc và suy nghĩ trước cái chết của Lor- ca Tây Ban Nha hát nghêu ngao bỗng kinh hoàng- Câu rất ngắn : Cả Tây Ban Nha đang lơ đãng, triền miên với những giai điệu cũ kĩ, rời rạc, bỗng choàng tỉnh, bất ngờ và kinh hoàng trước cái chết của Lor-ca- Hình ảnh hoán dụ “ áo choàng bê bết đỏ “:Hình ảnh thực: ->Cảnh Lor-ca bị hành hình thảm khốc.- Hình ảnh so sánhLor-ca bị điệu về bãi bắnchàng đi như người mộng du ->Lorca trong sáng, vô tội,bàng hoàng, chập chờn bước vào cõi chết .=> Với vài chi tiết đã miêu tả sinh động cái chết thương tâm của Lorca và tạo nên nhiều xúc cảm cho người đọc Hình ảnh của Lorca hiện lên như thế nào trong tưởng tượng của Thanh Thảo?ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA THANH THẢO Đoạn 2: Cảm xúc và suy nghĩ trước cái chết của Lor- ca - Những hình ảnh tượng trưng siêu thực với cách so sánh , liên tục chuyển đổi cảm giác - màu sắc – âm thanh . tiếng ghi-ta nâu tiếng ghi-ta lá xanh biết mấy tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan tiếng ghi-ta ròng ròng máu chảy- Tiếng đàn của sự hoài niệm , của tình yêu “ bầu trời cô gái ấy “tất cả đã vỡ tan chìm trong màu “ đỏ gắt “ hiện diện khắp Tây Ban Nha.Biểu thị sự đau đớn tột cùng của lor ca , của nghệ thuật , để lại nhiều suy nghĩ , cảm xúc trong lòng người đọc . Những hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng : niềm thương cảm sâu sắc trước cái chết đầy bi phẫn của Lorca .Trước cái chết của Lorca , tác giả đã dùng hình ảnh gì diễn tả ?Những hình ảnh này có gì đặc biệt ?ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA THANH THẢO II.ĐỌC -HIỂU3.Đoạn 3: Niềm xót thương, tiếc nuối của tác giảNỗi xót thương cái chết của một thiên tài: không ai chôn cất tiếng đànNỗi xót xa ,luyến tiếc hành trình cách tân dang dở, niềm tin vào sự bất diệt của nghệ thuật ( vì ngưỡng mộ mà không ai vượt qua Lorca , nghệ thuật thiếu vắng kẻ dẫn đường )tiếng đàn như cỏ mọc hoang->Nỗi buồn của tác giả vì không ai thực sự hiểu di chúc của Lorca- Nỗi đau xót lắng đọng thành những hình ảnh đẹp- buồn kết hợp giữa hình ảnh thực với hình ảnh hoán dụ: giọt nước mắt vầng trăng long lanh trong đáy giếng- Hình ảnh trùng phức , giao thoa , đa nghĩa :+ Vầng trăng long lanh những giọt nước mắt+ Giọt nước mắt của mọi người , của tác giả cảm thương cho người đã chết vì quê hươngvà cho sự hồi sinh của nền dân chủ + Lời đề từ là thông điệp của Lorca:Ước nguyện suốt đời theo đuổi sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật ,mong muốn xóa bỏ ảnh hưởng của bản thân dành đường cho thế hệ trẻ vươn tới vì nghệ thuật phải luôn được đổi mới và phát triển .Câu“ không ai chôn cât tiếng đàn Tiếng đàn như cỏ mọc hoang “Gợi cho em sự liên tưởng gì ?ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA THANH THẢO II.ĐỌC -HIỂUdòng sông rộng vô cùngLor-ca bơi sang ngangTrên chiếc ghi ta màu bạc - Lorca đi vào cõi khác với tất cả sự trong trắng, thanh khiết, chân thành , trung thực .4.Đoạn 4: Suy tư của tác giả về sự ra đi của Lorca _Hình ảnh ẩn dụ:“đường chỉ tay đã đứt “ số mệnh nghiệt ngã của Lorca._ Hành động:ném lá bùa Ném trái tim mình ->Tượng trưng cho sự giã từ , giải thoát, thực sự chia tay với những ràng buộc trần thế ._ Cụm từ “li-la li-la li-la  ” và dấu chấm lửng : Nhịp thời gian vẫn trôi, lòng người vẫn nhớ và sự sáng tạo nghệ thuật vẫn hồi sinhHình ảnh “ đường chỉ tay đã đứt “ gợi em liên tưởng điều gì ?Vì sao ở đây tác giả lại dùng” màu bạc “thể hiện điều gì?Hành động “ ném lá bùa ..Ném trái tim mình “ biểu hiện điều gì ?Cụm từ “ Li la li la li la ..” gợi cho em điều gì ?ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA THANH THẢO 5. Chủ đề:Qua việc thể hiện nỗi đau sâu sắc trước cái chết bi thảm của Lorca, bài thơ là tiếng nói tri âm của tác giả đối với nghệ thuật chân chính và cuộc đời của Lorca.6. Đặc sắc nghệ thuật _ Kết hợp giữa tự sự và trữ tình, giữa thơ và nhạc . _ Hệ thống hình ảnh, sự kết hợp từ ngữ giàu tính biểu tượng theo lối tượng trưng siêu thực . _ Hệ thống ngôn ngữ giàu sắc thái tu từ .IV. TỔNG KẾT _ Bài thơ làm sống lại huyền thoại về một con người, một nghệ sĩ, một chiến sĩ, về một xứ sở._ Bài thơ tiêu biểu cho phong cách thơ của Thanh Thảo, góp phần làm nên diện mạo phong phú của thơ ca Việt Nam sau 1975 .III.GHI NHỚ: SGKHãy nêu chủ đề của bài thơ ?Nhận xét những nétđặc sắc về nghệ thuật ?ĐÀN GHI TA CỦA LOR-CA THANH THẢO _ Một nghệ sĩ tự do và cô đơn _ Một cái chết oan khuất, bi phẫn bởi những thế lực tàn ác _ Một tâm hồn trong sáng, bất diệtHình tượng bi tráng về người nghệ sĩ chân chính, tài hoa, sống- chết và bất tử với đất nước mìnhV. CỦNG CỐ – DẶN DÒ:1. Cảm nhận chung về nhà thơ Lor-ca.2. Những cách tân và tình cảm của Thanh thảo trong bài thơ “ Đàn ghi-ta của Lor-ca? -Vẻ đẹp độc đáo ở thể thơ và hình thức biểu đạt : Hình ảnh tượng trưng cây đàn – tiếng đàn ghi ta với những hình ảnh , màu sắc khác nhau biểu hiện thành công của sự kết hợp thơ và nhạc , nhạc và họa.- Thái độ ngưỡng mộ, đau xót trước một thiên tài , sự mất mát của nghệ thuật và cả nền văn học Tây Ban Nha CHÂN THÀNH CÁM ƠN QUÝ THẦY CÔ !CHÀO CÁC EM HỌC SINH THÂN MẾN !