Bài giảng Ngữ văn 12 - Đất nước (tiết 2) (trích Mặt đường khát vọng. - Nguyễn Khoa Điềm)

 kính chào các Thầy cô giáo! Cùng toàn thể các em học sinh thân mến !Bùi Huy HiếuGV văn-THPT Đống Đa-2010Trích Mặt đường khát vọng. - Nguyễn Khoa Điềm –Đ ấ t Nư ớ c (tiết 2) Giáo viên: Bùi Huy Hiếu Trường THPT Đống ĐaDấT nướcII.Đọc – Hiểu Văn Bản 1.Phần một: Đất nước là gì?2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?a.Đoạn thơ: Những nguời vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi vọng phu Những cuộc đời đã hoá núi sông ta.Câu hỏi 1: Như chúng ta đã tìm hiểu ở phần một, Đất Nước trong suy niệm của nhà thơ được cấu thành bởi 3 phương diện: không gian địa lý, thời gian lịch sử, truyền thống văn hoá; sang đến phần hai, trong đoạn thơ này, tác giả cảm nhận Đất Nước ở phương diện nào?+ Nguyễn Khoa Điềm đã cảm nhận Đất Nước qua không gian địa lýkhông gian địa lýII.Đọc – Hiểu Văn Bản 2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?a.không gian địa lýCâu hỏi 2: theo em, nột đặc sắc của đoạn thơ này là gỡ? Đoạn thơ: Những nguời vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi vọng phu. Những cuộc đời đã hoá núi sông ta. + liệt kê cỏc danh lam thắng cảnh: - núi Vọng phu; hòn Trống Mái - trăm ao đầm; đất Tổ Hùng vương - Hạ Long; Ông Đốc,Ông Trang,Bà Đen,Bà Điểm - núi Bút non Nghiên Phác hoạ bản đồ Đất Nước với những thắng cảnh;từ Bắc chí Nam, từ miền xuôi cho đến miền ngược, từ rừng cho đến biểnII.Đọc – Hiểu Văn Bản 2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?a.không gian địa lýCâu hỏi 3: Theo em, những hình ảnh núi Vọng phu, hòn Trống Mái; trăm ao đầm, đất Tổ Hùng Vương; núi Bút non Nghiên tượng trưng cho điều gì?* hình ảnh :+ núi Vọng phu, hòn Trống Mái: Tình yêu chung thuỷ, nghĩa tình.+ trăm ao đầm, đất Tổ Hùng Vương: truyền thống lịch sử hào hùng dựng nước và giữ nước.+ núi Bút non Nghiên: truyền thống hiếu họccái nhìn có chiều sâu, mới mẻ của nhà thơ về không gian Địa lý:các địa danh trên chỉ có ý nghĩa, trở thành thắng cảnh khi gắn liền với hình ảnh con người.II.Đọc – Hiểu Văn Bản 2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?a.không gian địa lýNhững người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi vọng phuCặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống MáiGót ngựa Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại Chín mươi chín con voi góp mình dựng đất Tổ Hùng Vương Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳmNgười học trò nghèo góp cho Đất Nước mình núi Bút non NghiênCon cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnhCâu hỏi 4: Kết cấu đoạn thơ này kết cấu có gì lạ? (chú ý độ dài, ngắn giống nhau? Cùng được liên kết bởi từ nào?) tác dụng?a.không gian địa lý Nhân Dân Đất NướcNhững người vợ nhớ chồng góp cho  những núi vọng phuCặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống MáiGót ngựa Thánh Gióng còn để lại trăm ao đầm Chín mươi chín con voi góp mình dựng đất Tổ Hùng Vương Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳmNgười học trò nghèo góp cho núi Bút non NghiênCon cóc, con gà góp cho Hạ Long thành thắng cảnhKết cấu lạ: Độ dài ngắn khác nhau nhưng đều có điểm chung là chia làm hai nửa liên kết với nhau bằng từ góp ( chung việc làm, ý chí thống nhất)Sự hoá thân kỳ diệu của nhân dân để làm nên Đất Nước huy hoàng:nhân dân đông đảo thế, đa dạng thế mà chỉ có một việc duy nhất là góp sức, chung lòng xây dựng nên Đất nước. II.Đọc – Hiểu Văn Bản 2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?a.không gian địa lýCâu hỏi 5: Em hiểu thế nào về bốn câu thơ:Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãiChẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông chaÔi Đất Nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấyNhững cuộc đời đã hoá núi sông ta Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãiChẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông chaÔi Đất Nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấyNhững cuộc đời đã hoá núi sông taTừ những hình ảnh cụ thể khái quát nâng lên tầm triết luận : chính những con người bình dị với tâm hồn, cuộc đời đã tạo nên hình sông thế núi-dáng hình Việt Nam- Nhân Dân là người tạo nên gương mặt Đất NướcII.Đọc – Hiểu Văn Bản 2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?b.Đoạn thơ: Em ơi em Có nội thù thì vùng lên đánh bạiCâu hỏi 6: Nếu như đoạn thơ trên, Nguyễn Khoa Điềm cảm nhận ở khía cạnh không gian địa lý thì trong đoạn thơ này, tác giả cảm nhận Đất Nước ở phương diện nào?Thời gian lịch sửII.Đọc – Hiểu Văn Bản 2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?b.Thời gian lịch sửCâu hỏi 7: Trong đoạn thơ:Em ơi emHãy nhìn rất xaVào bốn nghìn năm Đất Nước Năm tháng nào cũng người người lớp lớp Con gái, con trai bằng tuổi chúng taCần cù làm lụngKhi có giặc người con trai ra trậnNgười con gái trở về nuôi cái cùng con.Tỏc giả đó làm nổi bật điều gỡ?II.Đọc – Hiểu Văn Bản 2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?b.Thời gian lịch sửđoạn thơ:Em ơi emHãy nhìn rất xaVào bốn nghìn năm Đất Nước Năm tháng nào cũng người người lớp lớp Con gái, con trai bằng tuổi chúng taCần cù làm lụngKhi có giặc người con trai ra trậnNgười con gái trở về nuôi cái cùng conhình ảnh của nhân dân lao động xây dựng, bảo vệ Đất Nước trong suốt bốn nghìn năm lịch sử.II.Đọc – Hiểu Văn Bản 2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?b.Thời gian lịch sửđoạn thơ:Em ơi em..Người con gái trở về nuôi cái cùng conCâu hỏi 8:Theo em, nét đặc sắc trong đoạn thơ này là gì? tác dụng?+ giọng điệu tâm tình (em ơi em)+ từ láy:người người, lớp lớp.Tất cả đã tạo nên một âm hưởng sâu lắng, như vậy lịch sử bốn nghìn năm của dân tộc được tạo nên bởi bốn nghìn thế hệ anh dũng chiến đấu bảo vệ Đất Nước.Đại từ nhân xưng anh,em gợi nên sự đồng cảm giữa quá khứ và hiện tại.II.Đọc – Hiểu Văn Bản 2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?b.Thời gian lịch sửCâu hỏi 9:Từ cảm xúc của đoạn thơ trên, em hãy bình đoạn thơ:Họ đã sống và chếtGiản dị và bình tâmKhông ai nhớ mặt đặt tênNhưng họ đã làm ra Đất Nưước.Họ đã sống và chếtGiản dị và bình tâmKhông ai nhớ mặt đặt tênNhưng họ đã làm ra Đất NướcHình ảnh nhân dân hiện lên thật gần gũi, thân quen, họ có thể là anh, là tôi, là chúng ta: Họ sống giản dị; chết bình tâm, hy sinh một cách thầm lặng, nhưng chính sự sống-chết của họ “đã làm ra Đất Nước”, đó là một chân lý không thể chối cãi đượcII.Đọc – Hiểu Văn Bản 2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?b.Thời gian lịch sửĐoạn thơ:Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồngHọ chuyền lửa qua mỗi nhà, từ hòn than qua con cúiHọ truyền giọng điệu của mình qua con tập nóiHọ gánh theo tên xã, tên làng theo mỗi chuyến di dânHọ đắp đập be bờ cho người sau hái tráiCó ngoại xâm thì chống ngoại xâmCó nội thù thì vùng lên đánh bạiCâu hỏi 10: Phân tích nét đặc sắc nghệ thuật trong đoạn thơ trên?(chú ý số lượng âm tiết từng câu, những động từ, điệp từ tác dụng?)b.Thời gian lịch sửĐoạn thơ:Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồngHọ chuyền lửa qua mỗi nhà, từ hòn than qua con cúiHọ truyền giọng điệu của mình qua con tập nóiHọ gánh theo tên xã, tên làng theo mỗi chuyến di dânHọ đắp đập be bờ cho người sau háI tráICó ngoại xâm thì chống ngoại xâmCó nội thù thì vùng lên đánh bại+ Câu thơ: kết cấu song hành, dày đặc ngôn từ(10-12 âm tiết)+ Các động từ: giữ, truyền, gánh, đập, vùng lên, đánh bại+ Điệp từ Họ: đóng vai trò là chủ ngữ toàn bộGợi sự tưng bừng tấp nập của cuộc chạy đua tiếp sức dựng xây Đất Nước của biết bao thế hệ người Việt.Chính nhân dân là người kiến tạo, đúng vai trũ quyết định đến sự tồn vong của Đất Nước. Đất nước ( Trích trường ca Mặt đường khát vọng) - Nguyễn Khoa Điềm - II.Đọc – Hiểu Văn Bản 2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?Câu hỏi 11: Tin tưởng, đề cao vai trò của nhân dân đối với lịch sử dân tộc, từ đó trở thành hệ tư tưởng của thời đại, trước Nguyễn Khoa Điềm,đã có tác gia với tác phẩm tiêu biểu nào mà em đã được biết đến?Tuyên ngôn độc lậpLời kêu gọi toàn quốc kháng chiếnLời kờu gọi toàn quốc khỏng chiến là Hịch cứu nước của Tổ quốc, là một ỏng hựng văn sỏng chúi những nột đặc sắc tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chớ Minh :lấy dõn làm gốc, tin tưởng tuyệt đối vào sức mạnh của nhõn dõn trong cụng cuộc dựng xõy và bảo vệ Đất Nước.Chính tư tưởng này là kim chỉ nam cho văn nghệ cách mạng, và, Nguyễn Khoa Điềm là nhà thơ kế thừa xuất sắc tư tưởng này trong bản trường ca của mình.II.Đọc – Hiểu Văn Bản 2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?b.Đoạn thơ: Em ơi em  Có nội thù thì vùng lên đánh bạiCâu hỏi 12:Từ sự phân tích ở trên, theo em, nét đặc biệt trong cảm xúc, suy niệm của nhà thơ về lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc được thể hiện như thế nào trong đoạn thơ này?Thời gian lịch sử+ Suy niệm về những trang sử hào hùng trong bốn nghìn năm dựng nước và giữ nước, Nguyễn Khoa Điềm không hề nêu ra những sự kiện lớn lao gắn liền với những tên tuổi của các vị anh hùng lừng danh,mà lại khẳng định: chính nhân dân là người viết nên những trang sử chói lọi đó.được tạo nên bởi Nhân DânII.Đọc – Hiểu Văn Bản 2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?c.Đoạn thơ: Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi” . Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi.Câu hỏi 13:Trong đoạn thơ này,Nguyễn Khoa Điềm cảm nhận về Đất Nước qua phương diện nào? Đoạn thơ sử dụng chất liệu đặc biệt nào? Tác dụng?* Sử dụng chất liệu văn học dân gian, cụ thể là mượn tứ ca dao nhằm nêu bật truyền thống, tinh thần đẹp đẽ của dân tộc được ấp iu qua biết bao thế hệ:+ Giàu tình cảm, say đắm trong tình yêu (yêu em từ )+ Quý trọng tình nghĩa, công sức lao động (quý công cầm vàng)+ Quật cường, bất khuất, căm thù giặc sâu sắc (trồng tre)Truyền thống văn hoá - vẻ đẹp tâm hồn- Nhân DânCõu hỏi 14: Đó cú ý kiến cho rằng, yờu ca dao – dõn ca cũng chớnh là yờu tõm hồn người Việt, yờu truyền thống dõn tộc; Bỏc Hồ kớnh yờu của của chỳng ta là một người như thế.Em cú biết cõu chuyện nào về tỡnh yờu dõn ca của Bỏc khụng? cảm xỳc của em về cõu chuyện này? Giáo viên: Bùi Huy Hiếu Trường THPT Đống ĐaDấT nướcII.Đọc – Hiểu Văn Bản 1.Phần một: Đất nước là gì?2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?a.Không gian địa lýb.Thời gian lịch sửc.Truyền thống văn hóaCâu hỏi 15: Từ các đoạn a,b,c chúng ta vừa tìm hiểu, em xác định tư tưởng phần 2?- Nhân DânĐể Đất Nước này là Đất Nước Nhân dânĐất Nước của Nhân dân, Đất nước của ca dao thần thoạiDấT nướcII.Đọc – Hiểu Văn Bản 1.Phần một: Đất nước là gì?2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?III.Tổng kết 1.Nghệ thuật:Câu hỏi 16: Sau khi đọc-hiểu văn bản, em hãy tổng kết lại những nét nghệ thuật đặc sắc của đoạn trích “Đất Nước”+ sử dụng sáng tạo các yếu tố văn học dân gian+ Ngôn ngữ giản dị,hình ảnh mộc mạc gần gũi với đời thườngTrích Mặt đường khát vọng. - Nguyễn Khoa Điềm -II.Đọc – Hiểu Văn Bản 1.Phần một: Đất nước là gì?2.Phần hai: Đất nước do ai làm ra?III.Tổng kết 1.Nghệ thuật:Câu hỏi 17: Giọng thơ chủ đạo của “Đất Nước” là:a.Trữ tình lãng mạn.b.Trữ tình chính luận.c.Trữ tình chính trị.d.Triết lý chính luận.+ sử dụng sáng tạo các yếu tố văn học dân gian+ Ngôn ngữ giản dị,hình ảnh mộc mạc gần gũi với đời thườngbTrích Mặt đường khát vọng. - Nguyễn Khoa Điềm -III.Tổng kết 1.Nghệ thuật:+ sử dụng sáng tạo các yếu tố văn học dân gian+ Ngôn ngữ giản dị,hình ảnh mộc mạc gần gũi với đời thường+ Giọng thơ mang đậm chất trữ tình – chính luận. 2.Nội dung- tư tưởng:+ Sự chiêm nghiệm, cái nhìn mới mẻ về Đất Nước.+ Từ nhận thức sâu sắc về Đất Nước, xác định được trách nhiệm công dân.Cõu hỏi 16:Liên hệ thực tế: Sau khi học xong bài Đất Nước, với tư cách là một học sinh THPT, anh/chị phải làm gì để thể hiện trách nhiệm công dân với Đất Nước?