Bài giảng Ngữ văn 12 - Hồn Trương Ba, da hàng thịt - Trường THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm

Nhiệt Liệt Chào Mừngquý thầy cô giáo và các em học sinh về tham dựtiết học tốtlớp 12a11 Giáo án Môn ngữ văn 12Giáo viên : Nguyễn Văn ĐặngTHPT Nguyễn Bỉnh KhiêmCấu trúc bài giảngI. Tìm hiểu chungII. Tìm hiểu chi tiết VBIII. Tổng kết Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang Vũlớp 12a11Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũI. Tìm hiểu chung1. Tác giả Lưu Quang Vũ (1948-1988)Hãy nêu những nét cơ bản về tác giả Lưu Quang Vũ?lớp 12a11Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang Vũ1. Tác giảQuê gốc ở Đà Nẵng, sinh tại Phú Thọ trong một gia đình trí thức.Là một tài năng đa dạng : Làm thơ, sáng tác văn xuôi,vẽ tranh và soạn kịchQua đời Ngày 29-8-1988 trong một tai nạn giao thôngTừng tham gia quân ngũ,Làm BTV Tạp chí Sân khấuSớm bộc lộ năng khiếu nghệ thuậtlớp 12a11Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang Vũ2. Sáng tác chính Kịch là đóng góp đặc sắc nhất với nhữngvở gây chấn động dư luận: Lời nói dối cuối cùng, Chết cho điều chưa có, Lời thề thứ chín, Hồn Trương Ba da hàng thịt, Bệnh sĩ, Tôi và chúng ta, Hãy nêu những sáng tác chính của nhà viết kịch Lưu Quang Vũ?lớp 12a11, tiết 85-86Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang Vũ3. Văn bản kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt Xuất xứ: - Ra đời 1981, công diễn 1984, - Hư cấu, sáng tạo từ một cốt truyện dân gian. b. Thể loại: Kịch nói C. Nội dung:Là một trong những vở kịch đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ.Đặt ra nhiều vấn đề mới mẻ , có ý nghĩa tư tưởng , triết lý và nhân văn sâu sắc. - Có sức hấp dẫn, thu hút mạnh mẽ đối với khán giả trong và ngoài nước. lớp 12a11Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang Vũ4. Tóm tắt vở kịch Kịch gồm 7 cảnhThắt nútMở nútPhát triểnCao tràoTrương Ba bắt đầu thay đổi tâm tínhkhiến mọi người trong gia đình, bạn bè, xa lánh chán ghét, bản thân vô cùng đau khổ quyết định giải thoát, chấp nhận cái chết. Đế Thích kết thân vớiTrương Ba-một cao cờ ở hạ giới. Trương Ba đột ngột qua đờiTrên thiên đình Nam Tàolàm việc cẩu thả gạch nhầm tên người chết là Trương BaBị thể xác xui khiến, Trương Ba định xuôi theo ở lại với vợ hàng thịtLý trưởng sách nhiễu . Trương Ba phải ở nhà hàng thịt đến đêm mới được về nhàXác hàng thịt đòi về nhà Trương Ba. Mọi người ngỡ ngàng song đành phải chấp nhậnNam Tào sửa sai bằng cách cho hồn Trương Ba nhập vào xác hàng thịt để sống lạiHồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang Vũ5. Đoạn trích. Vị trí: -Trích từ cảnh VII và đoạn kết của vở kịch. - Thuộc phần cao trào và mở nút trong quá trình vận động.b. Đọc và xác định bố cục - Đọc - Chia bố cục: Đoạn trích có thể được chia làm mấy phần?lớp 12a11Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang Vũ5. Đoạn trích. Bố cục: 4 phần Màn kếtMàn đối thoại giữa hồnTrương Ba với Đế ThíchMàn đối thoại giữa hồnTrương Ba và người thânMàn đối thoại giữa hồnTrương Ba và xác hàng thịtHồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũII. Tìm hiểu chi tiết VB Tóm lược cảnh trước đoạn trích Trương Ba Thể xác hàng thịtT r ú n h ờThích uống nhiều rượu,thô lỗ, phũ phàng.Ham bán thịt,Không mặn mà với chơi cờ;nước cờ không còn khoáng hoạtnhư trước.Có thú vui tao nhã,trí tuệ,Nước cờ đi khoáng hoạt.Nhân hậu ,Trong sạch,Ngay thẳng.Trương Ba ý thức được điều đóNhưng không thể giải quyết!Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũII. Tìm hiểu chi tiết VB1. Màn đối thoại giữa Trương Ba với xác hàng thịt.Thảo luận và trỡnh bàyHãy nhận xét về cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba với xác hàng thịt trên các phương diện sau:Nhóm1:Cử chỉNhóm2:Xưng hôNhóm 5:Vị thếNhóm 4:Giọng điệu.Nhóm3:Mục đích Các phương diệnHồn Trương baDa hàng thịtMục đíchPhủ định sự lệ thuộc của linh hồn vào xác thịt, coi xác thịt chỉ là cái vỏ bề ngoài, không có ý nghĩa. Khẳng định linh hồn vẫn có đời sống riêng: nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắnKhẳng định sự âm u, đui mù của thể xác có sức mạnh ghê gớm, có khả năng điều khiển, làm át đi linh hồn cao khiết. Dồn hồn Trương Ba vào thế đuối lý buộc phải thoả hiệp, quy phục.Xưng hôCử chỉÔm đầu, đứng vụt dậy, nhìn chân tay, thân thể, bịt tai lại->Uất ức, tức giận, bất lực Lắc đầu-> Tỏ vẻ thương hại Mày –Ta->Khinh bỉ, xem thường Ông - Tôi->Ngang hàng thách thứcVị thếBị động, kháng cự yếu ớt, đuối lý, tuyệt vọng-> Người thua cuộc. Chấp nhận trở lại vào xác hàng thịt.Chủ động đặt nhiều câu hỏi phản biện, lý lẽ giảo hoạt->Kẻ thắng thế, buộc được hồn Trương Ba quy phục mình.Giọng điệu Giận dữ, khinh bỉ, mắng mỏ, đồng thời ngậm ngùi thấm thía, tuyệt vọngKhi ngạo nghễ thách thức, khi buồn rầu thì thầm ranh mãnh, an ủi.Thảo luận nhómHồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang Vũ Xác ngạo nghễ, hả hê, đắc thắng. Hồn bế tắc, lúng túng, yếu thế. Song, hồn vẫn nói lên được tiếng nói của mình, dù chỉ là yếu ớt đau khổ.  Cuộc đối thoại Hồn – Xác là cuộc đấu tranh giữa các mặt khác nhau trong một con người với ý nghĩa đa chiều: nội dung - hình thức; con người nhu cầu - con người thiên chức; cái cao cả - cái tầm thườngNhận xét khái quát của em về cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba với xác hàng thịt?Thông qua cuộc đối thoại trên, nhà soạn kịch muốn gửi đến chúng ta thông điệp gì?-Bi kịch không được sống là chính mình.Cảnh Báo: khi con người phải sống trong dung tục thì tất yếu cái dung tục sẽ ngự trị, sẽ thắng thế và lấn át, tàn phá những gì là trong sạch, đẹp đẽ và cao quý trong con người Ca ngợi cuộc đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác của con người. Đặt ra vấn đề: Con người cần phải sống hài hoà giữa tâm hồn và thể xác.Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũII. Tìm hiểu chi tiết VB2. Màn đối thoại giữa Trương Ba với người thân.Thảo luận nhómPhân tích thái độ của người thân khi Trương Bangày càng tha hoá và biến đổi. Hãy chỉ rõ tâm trạngcủa Trương Ba trước phản ứng của mọi người?Nhóm 1Nhóm 2Nhóm 3Nhóm 4 Phản ứng của vợ T.B ra sao? Nguyênnhân?? Phản ứng của con dâu ra sao? Nguyênnhân? Phản ứng của cháu gái ra sao ? Nguyênnhân? Tâm trạngcủaTrương Bara sao trước p.ưcủa mọi người? Nguyên nhân? lớp 12a11, tiết 85-86 Người thânTrương baMQHNguyên nhânTâm trạngPhản ứngNguyên nhânVợThông cảm và xót thươngCháu gáiCon dâuQuyết liệt và dữ dộiThấu hiểu nhưng đau lòng nhận thấy bố ngày một đổi khácNhận thấy sự thay đổi của chồng và đau khổ trước tình cảnh chồng chungBuồn bã đau khổ muốn chết, bỏ đi định nhường chồng cho cô hàng thịtTâm hồn tuổi thơ vốn trong sạch, không chấp nhận sự tầm thường dung tục.-Vẻ mặt: Thẫn thờ, lặng ngắt như tảng đá.-Cử chỉ: Tay ôm đầu - Điệu bộ: Run rẩy, lập cập.-Giọng điệu: Nhẫn nhục, cầu cứu=> Vô cùng đau đớn, bế tắc.Hiểu những gì mình đã, đang và sẽ làm cho người thân là rất tệ hại mặc dù không hề muốn Xung đột kịch được đẩy lên; mâu thuẫn liên hoàn và tăng cấp.Thảo luận nhóm“Ông bây giờ còn biết đến ainữa!”; “ Ông đâu còn là ông nữa”; “Tôi sẽđi biệt để ông được thảnh thơi với cô hàng thịt”“Con sợ lắm, bởi con cảm thấy, đau đớn thấymỗi ngày thầy một đổi khác, mất mát dần, tất cả cứ lệch lạc, nhoà mờ dần đến nỗi có lúc chính con cũng không nhận ra thầy nữa”“Ông nội tôi chết rồi, nếu ông nội tôi hiện hồn về ông nội tôi sẽ bóp cổ ông”; “ông chiết cây cam bàn tay giết lợn của ông làm gãy tiệt cái chồi non, chân ông to bè như cái xẻng, giẫm lên nát cả cây sâm quý mới ươm! Ông nội tôi đời nào phũ phàng như vậy!”Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũII. Tìm hiểu chi tiết VB2. Cuộc đối thoại giữa Trương Ba với người thân.Tâm trạng và thái độ của Trương Ba có gì giống và khác nhau qua hai màn đối thoại (với xác hàng thịt và với người thân)?Màn đối thoạivới xác hàng thịt: Tuyệt vọng, bất lực, cam chịu.Chấp nhận chung sống với xácthịt dung tục.Màn đối thoạiVới người thân: Vô cùng đau đớn. Song ,kiên quyết, dứt khoát, không sống chungvới xác thịtdung tục Trương Ba“Tata không muốn nghe; Nhưngnhưng;Trời” => nhập vào xác hàng thịt.“Lẽ nào khuất phụcvà tự đánh mất mình;Không cần đến đời sống do mày mang lại! Không cần!” => nhất quyết cự tuyệt. Đỉnh điểm của bi kịch, nhân vật không thoả hiệp mà đấu tranh mạnh mẽ quyết liệt => vẻ đẹp tâm hồn cao quý của người lao động trong cuộc đấu tranh với cái dung tục tự hoàn thiện nhân cách.Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũII. Tìm hiểu chi tiết VB3. Màn đối thoại giữa Trương Ba với Đế Thích.lớp 12a11, tiết 85-86Hãy chỉ ra sự khác nhau trong quan niệm của Trương Ba và Đế Thích về ý nghĩa sự sống?Quan niệm của haiNhân vậtVề ý nghĩa sự sống:Khụng chấp nhận cảnh sống bờn trong một đàng,bờn ngoài một nẻo, muốn được là mỡnh “toàn vẹn”.Khuyờn Trương Ba chấp nhận vỡ thế giới vốn khụng toàn vẹn: “Dưới đất trờn trời đều thế cả”. Đế Thích có cái nhìn quan liêu hời hợt về cuộc sống con người nói chung và với Trương Ba nói riêng. Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũII. Tìm hiểu chi tiết VB3. Màn đối thoại giữa Trương Ba với Đế Thích.lớp 12a11, tiết 85-86Thảo luận nhómNhóm 4,6Lời trách của Trương Ba với Đế Thích: ‘”có đúng không , vì sao?Tại sao khi được phép nhập vào xác cu Tị,Hồn TB lại từ chối?NX về nhân vật TBtừ sự việc này?Từ lời thoại của Trương Ba với Đế Thích, hãy tìm mối liên hệthực tế đời sống?Nhóm 1,3Nhóm 2,5Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũII. Tìm hiểu chi tiết VB3. Màn đối thoại giữa Trương Ba với Đế Thích.lớp 12a11, tiết 85-86Nhóm 1,3“ Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, còn sống như thế nào thì ông chẳng cần biết”Lời trách của Trương Ba với Đế thích là rất bộc trực, thẳng thắn và hoàn toànđúng  Lòng tốt hời hợt sẽ chẳng đem lại điều gì thực sự có nghĩa cho ai; trái lại, có khi còn đẩy người khác vào nghịchcảnh, bi kịch.Nhóm 2,5“Tôi đã nghĩ kĩtôi không nhập vào hình thù ai nữa,hãy để tôi chếtSống thế này còn khổ hơn là chết”.Vì:Trương Ba đã trải nghiệm và thấm thía đoạn đời bi hài hồn này xác nọ, không muốnoái oăm rắc rối thêm nữaKhát vọng mãnh liệt củacon người trong cuộc đấutranh quyết liệt chống lại sự dung tục, giả tạo để bảo vệquyền được sống toàn vẹn, hợpvới lẽ tự nhiên cùng sự hoànthiện nhân cách.Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũII. Tìm hiểu chi tiết VB3. Màn đối thoại giữa Trương Ba với Đế Thích.lớp 12a11, tiết 85-86Nhóm 4,6Thông qua màn đối thoạiTác giả gửi gắm nhiều thông điệpvừa trực tiếp vừa gián tiếp, vừa mạnh mẽ, quyết liệt vừa kín đáo vàsâu sắc về cuộc sống hiện thời: - Sự thờ ơ, tắc trách - Không thể sửa sai bằng việc làm chủ quan, gượng ép - Cuộc sống là đáng quý nhưng không thể sống bằng mọi giáTừ lời thoại của Trương Ba với Đế Thích, hãy tìm mối liên hệthực tế đời sống?Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũTóm tắt nội dung màn kết?II. Tìm hiểu chi tiết VB4. Màn kết. Hồn Trương Ba trả lại xác cho anh hàng thịt, chấp nhận cái chết để linh hồn được trong sạch. Hoá thân vào các sự vật thân thương, tồn tại vĩnh viễn bên cạnh những người thân yêu của mình.Vườn cây rung rinh ánh sáng,Giữa màu xanh cây vườn, Trương Ba chập chờn xuất hiệnNêu ý nghĩa của hình ảnh màu xanh lá vườn và lời nói của mọi người? ý nghĩa: Cuộc sống luôn tuần hoàn theo quy luật của muôn đời. Sự bất tử của linh hồn trong sự sống và trong lòng mọi người.Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũII. Tìm hiểu chi tiết VBlớp 12a11, tiết 85-86“Tôi vẫn ở liền ngay bên bà đây, ngay trên bậc cửa nhà ta, trong ánh lửa bà nấu cơm, cầu ao bà vo gạo, trong cái cơi bà đựng trầu, con dao bà giẫy cỏ” “Không phải mượn thân ai cả, tôi vẫn ở đây, trong vườn cây nhà ta, trong những điều tốt lànhcủa cuộc đời, trong mỗi trái cây cái Gái nâng niu.” “Cho nó mọc thành cây mới. Ông nội tớ bảo vậy. Những cây sẽ nối nhau mà lớn khôn. Mãi mãi”4. Màn kết.Lời Trương Ba: Lời cái Gái:Nhận xét của em về ngôn ngữ nhân vật trong đoạn kết này? Ngôn ngữ nhân vật nhẹ nhàng, sâu lắng, giàu chất trữ tình, đằm thắm, bay bổng.Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũII. Tìm hiểu chi tiết VBlớp 12a11, tiết 85-864. Màn kết.Cảm nhận chung của em về đoạn cuối vở kịch? Chất thơ sâu lắng, âm hưởng thanh thoát đem đến cho bi kịch niền lạc quan, đồng thời truyền đi thông điệp về sự chiến thắng của cái Thiện , cái Đẹp và của sự sống đích thực.Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũIII. Tổng kếtlớp 12a11, tiết 85-86NộidungBi kịch của con người khi bị đặt vào trong nghịch cảnh: hồn này xác nọ, bị nhiễm cái dung tục và tha hoáVẻ đẹp tâm hồn của những người lao động trong cuộc đấu tranh chống lại sự giả tạo và dung tục để vươn tới sự hoàn thiện nhân cách.Nghệ thuậtSự hấp dẫn của kịch bản văn học và nghệ thuật sân khấu.Sự kết hợp hài hoà giữa tính hiện đại và các giá trị truyền thốngPhê phán mạnh mẽ, quyết liệt và chất trữ tình đằm thắm, bay bổng.Nắm vững 2 vấn đề:Thấy được kịch Lưu Quang Vũ đặc sắc trên nhiều phương diện:Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũIII. Tổng kếtlớp 12a11, tiết 85-86 Ghi nhớ: Được sống làm người quý giá thật, nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn những giá trị mình vốn có và theo đuổi còn quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người được sống tự nhiên với sự hài hoà giữa thể xác và tâm hồn. Con người phải luôn luôn biết đấu tranh với những nghịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục, để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quý.Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũIII. Tổng kếtlớp 12a11, tiết 85-86Bài tập củng cốCâu 1: Sắp xếp các ý sau thành một văn bản tóm tắt truyện cổ dân gian “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”Quan tiến hành phép thử bằng cách ra lệnh cho đương sự lần lượt làm hai việc: mổ lợn và đánh cờ.B. Có ông Trương Ba rất cao cờ, một hôm đột ngột chết. Tiếc tài đánh cờ của người nông dân ấy, tiên Đế Thích dùng phép cho hồn của Trương Ba nhập vào xác một anh hàng thịt mới chết để tiếp tục sống.C. Vậy là xảy ra chuyện tranh chấp chồng giữa hai người vợ, phải đưa lên quan xử.D. Đương sự thậm chí không biết cầm dao mổ lợn như thế nào cho thuận, nhưng lại rất linh hoạt trong những nước cờ. Quan bèn quyết định cho bà Trương Ba mang chồng về.1. A- B - C - D2. B - C - A - D3. C - B - A - D4. D - B - C - A2Hồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũIII. Tổng kếtlớp 12a11, tiết 85-86Bài tập củng cố Câu 2. Câu nói “ không thể bên trong một đàng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi trọn vẹn” của hồn Trương Ba thể hiện ý thức của ông về vấn đề gì?A. Con người phải có lý tưởng, khát vọng sốngB. Con người phải có lời nói đi đôi với việc làm.C. Con người là một thể thống nhất, hồn và xác phải hài hoà.D. Con người phải có cuộc sống đầy đủ về vật chất và tinh thần.CHồn Trương Ba, da hàng thịtLưu Quang VũIII. Tổng kếtlớp 12a11, tiết 85-86Bài tập củng cốCâu 3. Khi Trương Ba chết hẳn, không phải ở tong tình trạng “bên trong một đàng, bên ngoài một nẻo ” nữa lại là lúc ông được sống trong sự gần gũi, tình yêu thương của những người thân. Tác giả muốn nói gì qua chi tiết này?A. Cuộc sống chỉ có ý nghĩa khicon người không phảI sống nhờ, sống gửi, sống chắp vá.B. Khi có được vẻ đẹp cao quý của tâm hồn, con người sẽ trở nên bất tử.C. Những con người cao quý như Trương Ba vẫn luôn có mặt giữa cuộc sống hằng ngày của gia đình, của mỗi chúng ta.D. Con người chỉ thực sự có hạnh phúc khi được sống bên cạnh người thân, trong tình yêu thương của mọi người.CChân thành cảm ơn quý thầy cô và các em học sinh Lớp 12 a11xin chân thành cảm ơnChúc các thầy, cô giáo mạnh khoẻ và công tác tốt ! Các thầy cô giáo và các em học sinh lớp 12 A11