Bài giảng Ngữ văn 12 - Luật thơ - Đoàn Thị Mai Hương

líp 12a6tr­êng thpt ph­¬ng x¸LUAÄT THÔ(TIẾT 1)TIÕT 23GVGD: ĐOÀN THỊ MAI HƯƠNGMỤC TIÊU1. Kiến thức:- Nắm được những nội dung cơ bản về luật thơ của những thể thơ tiêu biểu.Nhận ra sự khác biệt và tiếp nối của thơ hiện đại so với thơ truyền thống 2. Kĩ năng: Phân tích những biểu hiện của luật thơ ở một bài thơ cụ thểI. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ1. Luật thơ2. Tiếng Bằng trắcThể thơNhịp thơVần thơ Luật thơLuật của các thể thơ truyền thống và hiện đạiThanh bằng: dấu huyền, không dấuThanh trắc: dấu hỏi, nặng,ngã, sắcThanh bằng: dấu huyền, không dấuThanh trắc: dấu hỏi, nặng,ngã, sắc* Vần : phát âm giống nhau hoàn toàn(vần chính) phát âm không giống nhau hoàn toàn( vần thông)II. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG1. Thể thơ lục bátTrăm năm trong cõi người taChữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhauTrải qua một cuộc bể dâuNhững điều trông thấy mà đau đớn lòng(Nguyễn Du, Truyện Kiều )Trăm năm trong cõi người taChữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhauTrải qua một cuộc bể dâuNhững điều trông thấy mà đau đớn lòngTrăm năm/trong cõi/người taChữ tài chữ mệnh/khéo là ghét nhauTrải qua/một cuộc/bể dâuNhững điều trông thấy/mà đau đớn lòngTrăm năm/trong cõi/người taChữ tài chữ mệnh/khéo là ghét nhauTrải qua/một cuộc/bể dâuNhững điều trông thấy/mà đau đớn lòngCâu sốVần 1BTB2BTBBChữ thứ12345678Cái bống là cái bống bangKhéo sẩy khéo sàng cho mẹ bống nấu cơmCái bống là cái bống bangKhéo sẩy khéo sàng cho mẹ bống nấu cơmMai cốt cách, tuyết tinh thầnMỗi người một vẻ mười phân vẹn mườiLục bát biến thểMai cốt cách, tuyết tinh thầnMỗi người một vẻ mười phân vẹn mười1. Thể thơ lục bát(Tố Hữu, Việt Bắc)Tiếng ai tha thiết bên cồnBâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước điÁo chàm đưa buổi phân liCầm tay nhau biết nói gì hôm nayTiếng ai tha thiết bên cồnBâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước điÁo chàm đưa buổi phân liCầm tay nhau biết nói gì hôm nay1. Thể thơ lục bátTiếng ai tha thiết/bên cồnBâng khuâng trong dạ,/bồn chồn bước điÁo chàm/đưa buổi phân liCầm tay nhau/biết nói gì/hôm nayTiếng ai tha thiết/bên cồnBâng khuâng trong dạ,/bồn chồn bước điÁo chàm/đưa buổi phân liCầm tay nhau/biết nói gì/hôm nayCâu sốVần 1BTB2BTBBChữ thứ123456781. Thể thơ lục bát- Mô hình âm luật hoàn chỉnh- Có khả năng thể hiện được những tinh hoa của ngôn ngữ dân tộc.- Mục đích thể hiện tình cảm, tấm lòng Được sử dụng rộng rãi2. Song thất lục bátCâu số Vần 1B2B3BT4BT1234BBB5678Tiếng thứ Ngòi đầu cầu nước trong như lọc,Đường bên cầu cỏ mọc còn non.Đưa chàng lòng dặc dặc buồn,Bộ khôn bằng ngựa, thủy khôn bằng thuyền(Đoàn Thị Điểm, Chinh phụ ngâm) Ngòi đầu cầu nước trong như lọc,Đường bên cầu cỏ mọc còn non.Đưa chàng lòng dặc dặc buồn,Bộ khôn bằng ngựa, thủy khôn bằng thuyền Ngòi đầu cầu nước trong như lọc,Đường bên cầu cỏ mọc còn non.Đưa chàng lòng dặc dặc buồn,Bộ khôn bằng ngựa, thủy khôn bằng thuyền Ngòi đầu cầu/nước trong như lọc,Đường bên cầu/cỏ mọc còn non.Đưa chàng/lòng dặc dặc buồn,Bộ khôn bằng ngựa,/thủy khôn bằng thuyền Ngòi đầu cầu/nước trong như lọc,Đường bên cầu/cỏ mọc còn non.Đưa chàng/lòng dặc dặc buồn,Bộ khôn bằng ngựa,/thủy khôn bằng thuyền2. Song thất lục bátCâu số Vần 1T2B3BT4BT1234BBB5678Tiếng thứ Nhớ từ thuở / đăng khoa ngày trướcVẫn sớm hôm / tôi bác cùng nhauKính yêu / từ trước / đến sauTrong khi gặp gỡ / khác đâu duyên trời.(Nguyễn Khuyến,Khóc Dương Khuê)- Thích hợp để diễn tả những tâm trạng buồn triền miên, ít biến động.- Song thất ổn định + lục bát linh hoạt = lặp chu kì3. Các thể ngũ ngôn Đường luậtCâu số Vần 1BT2TB3TB4BT1234Chữ thứ5NiêmNiêmVằng vặc/ bóng thuyền quyênMây quang/ gió bốn bênNề cho/ trời đất trắngQuét sạch/ núi sông đenCâu số Vần 1TB2BT3BT4TB1234Chữ thứNiêm và đốiTiếng Niêm Niêm Đối Đối Dòng 4 Dòng 3Dòng 2 Dòng 1 TTTTVần BBBBBBTTVần 7612534Ông đứng làm chi đó hỡi ông ?Trơ trơ như đá vững như đồng.Đêm ngày gìn giữ cho ai đó?Non nước đầy vơi có biết không?Ông đứng làm chi đó/hỡi ông ?Trơ trơ như đá/vững như đồng.Đêm ngày gìn giư/cho ai đó?Non nước đầy vơi/có biết không?3. Các thể thất ngôn Đường luật* Thất ngôn tứ tuyệtÔng đứng làm chi đó/hỡi ông ?Trơ trơ như đá/vững như đồng.Đêm ngày gìn giư/cho ai đó?Non nước đầy vơi/có biết không?Tiếng Niêm Đối Đối Dòng 4 Dòng 3Dòng 2 Dòng 1 TTTTVần BBBBBBTTVần 7612534Niêm Niêm 3. Các thể thất ngôn Đường luậtThân em vừa trắng lại vừa trònBảy nổi ba chìm với nước nonRắn nát mặc dầu tay kẻ nặnMà em vẫn giữ tấm lòng sonThân em vừa trắng/lại vừa trònBảy nổi ba chìm/với nước nonRắn nát mặc dầu/tay kẻ nặnMà em vẫn giữ/tấm lòng sonNiêm Niêm Niêm Niêm và đốiNiêm * Thất ngôn tứ tuyệtNiêm và đốiTiếng 76 5 4 321Niêm Niêm Đối Đối Niêm Niêm Vần Vần Vần Vần Vần TTTTBBBBBBTTBBBBBBTTTTTTDòng 1Dòng 2Dòng 3Dòng 5Dòng 4Dòng 6Dòng 7Dòng 8* Thất ngôn bát cú QUA ĐÈO NGANG Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.Lom khom dưới núi, tiều vài chú,Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia,Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,Một mảnh tình riêng, ta với ta.Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.Lom khom dưới núi, tiều vài chú,Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc,Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia,Dừng chân đứng lại, trời, non, nước,Một mảnh tình riêng, ta với ta.Bước tới Đèo Ngang,/bóng xế tà,Cỏ cây chen đá,/lá chen hoa.Lom khom dưới núi,/tiều vài chú,Lác đác bên sông,/chợ mấy nhà.Nhớ nước đau lòng,/con quốc quốc,Thương nhà mỏi miệng,/cái gia gia,Dừng chân đứng lại,/trời,/non,/nước,Một mảnh tình riêng,/ta với ta.Bước tới Đèo Ngang,/bóng xế tà,Cỏ cây chen đá,/lá chen hoa.Lom khom dưới núi,/tiều vài chú,Lác đác bên sông,/chợ mấy nhà.Nhớ nước đau lòng,/con quốc quốc,Thương nhà mỏi miệng,/cái gia gia,Dừng chân đứng lại,/trời,/non,/nước,Một mảnh tình riêng,/ta với ta.(Bà Huyện Thanh Quan)Liên thơĐốiĐốiĐốiBước tới Đèo Ngang,/bóng xế tà,Cỏ cây chen đá,/lá chen hoa.Lom khom dưới núi,/tiều vài chú,Lác đác bên sông,/chợ mấy nhà.Nhớ nước đau lòng,/con quốc quốc,Thương nhà mỏi miệng,/cái gia gia,Dừng chân đứng lại,/trời,/non,/nước,Một mảnh tình riêng,/ta với ta.Bước tới Đèo Ngang,/bóng xế tà,Cỏ cây chen đá,/lá chen hoa.Lom khom dưới núi,/tiều vài chú,Lác đác bên sông,/chợ mấy nhà.Nhớ nước đau lòng,/con quốc quốc,Thương nhà mỏi miệng,/cái gia gia,Dừng chân đứng lại,/trời,/non,/nước,Một mảnh tình riêng,/ta với ta. T B TB T BB T BT B TT B TB T BB T BT B T QUA ĐÈO NGANG (Bà Huyện Thanh Quan)Niêm thơBBBBBBBBBBTTTTTTTTT B TT B T1234567823456781Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm Heo hút cồn mây súng ngửi trờiNgàn thước lên cao, ngàn thước xuốngNhà ai Pha Luông mưa xa khơiDốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm Heo hút cồn mây súng ngửi trờiNgàn thước lên cao, ngàn thước xuốngNhà ai Pha Luông mưa xa khơiDốc lên khúc khuỷu/dốc thăm thẳm Heo hút cồn mây/súng ngửi trờiNgàn thước lên cao,/ngàn thước xuốngNhà ai Pha Luông/mưa xa khơiDốc lên khúc khuỷu/dốc thăm thẳm Heo hút cồn mây/súng ngửi trờiNgàn thước lên cao,/ngàn thước xuốngNhà ai Pha Luông/mưa xa khơi(Quang Dũng, Tây Tiến)3. Các thể thất ngôn Đường luậtVí dụB T B T B T T B TB B BTHỂ THƠSỐ TIẾNGVẦNNHỊPHÀI THANH LỤC BÁT 6/86(6) – 6(8)8(8) -6(6)Chẵn 4/22/2/2, 4/4, 2,6,8 - B4 - TSONG THẤT LỤC BÁT7/76/8 7 - 57(7) – 6(6)6(6) – 6(8) lẻ 3/4 Chẵn 3 2,6,8 - B 4 - TNGŨ NGÔN ĐƯỜNG LUẬT54 dòng8 dòngChân2,4,6,8Độc, Cách, Lẻ 2/3 2 4Niêm, liên thơTHẤT NGÔN ĐƯỜNG LUẬT74 dòng8 dòngChân 1,2,4,6,8Độc - Cách Lẻ 4/3 2 = 6 4 Đối, niêm, liên thơIII. CÁC THỂ THƠ HIỆN ĐẠI(Nguyễn Du, Truyện Kiều )Trăm năm/trong cõi/người taChữ tài chữ mệnh/khéo là ghét nhauTrải qua/một cuộc/bể dâuNhững điều trông thấy/mà đau đớn lòngMình về / mình có nhớ taMười lăm năm ấy / thiết tha mặn nồng.Mình về / mình có nhớ khôngNhìn cây nhớ núi,/ nhìn sông nhớ nguồn?(Tố Hữu ,Việt Bắc)Xuân Quỳnh, SóngKhuyết danh, Mặt trăngÔi con sóng / ngày xưaVà ngày sau / vẫn thếNỗi khát vọng/ tình yêuBồi hồi / trong ngực trẻTrước muôn trùng/sóng bểEm nghĩ về /anh,/ emEm nghĩ về /biển lớnTừ nơi nào /sóng lênIII. CÁC THỂ THƠ HIỆN ĐẠIVằng vặc/ bóng thuyền quyênMây quang /gió bốn bênNề cho /trời đất trắngQuét sạch /núi sông đenCó khuyết /nhưng tròn mãiTuy già /vẫn trẻ lênMảnh gương chung /thế giớiSoi rõ:/ mặt hay,/hèn.III. CÁC THỂ THƠ HIỆN ĐẠIDốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm Heo hút cồn mây súng ngửi trờiNgàn thước lên cao, ngàn thước xuốngNhà ai Pha Luông mưa xa khơiDốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm Heo hút cồn mây súng ngửi trờiNgàn thước lên cao, ngàn thước xuốngNhà ai Pha Luông mưa xa khơiDốc lên khúc khuỷu/dốc thăm thẳm Heo hút cồn mây/súng ngửi trờiNgàn thước lên cao,/ngàn thước xuốngNhà ai Pha Luông/mưa xa khơiDốc lên khúc khuỷu/dốc thăm thẳm Heo hút cồn mây/súng ngửi trờiNgàn thước lên cao,/ngàn thước xuốngNhà ai Pha Luông/mưa xa khơi(Quang Dũng, Tây Tiến)B T B T B T T B TB B BSáng mát trong như sáng năm xưaGió thổi mùa thu hương cốm mớiTôi nhớ nhũng ngày thu đã xaSáng chớm lạnh trong lòng Hà NộiNhững phố dài xao xác hơi mayNgười ra đi đầu không ngoảnh lạiSau lưng thềm nắng lá rơi đầy*****ĐẤT NƯỚC..Ông trờiMặc áo giáp đenRa trận Muôn nghìn cây mía Múa gươm Kiến Hành quân Đầy đường Lá khô Gió cuốn Bụi bay Cuồn cuộn Cỏ gà rung tai  Nghe  Bụi tre Tần ngần Gỡ tóc Hàng bưởi Đu đưa  Bế lũ con Đầu trònTrọc lốc ChớpRạch ngang trời Khô khốc Sấm Ghé xuống sân Khanh khách Cườim­aIII. CÁC THỂ THƠ HIỆN ĐẠIQuê hương là gì hở mẹMà cô giáo dạy phải yêuQuê hương là gì hở mẹAi đi xa cũng nhớ nhiều (Đỗ Trung Quân - Quê Hương)Hôm nay đi chùa HươngHoa cỏ mờ hơi sươngCùng thầy me em dậyEm vấn đầu soi gương(Nguyễn Nhược Pháp - Em đi chùa Hương)III. CÁC THỂ THƠ HIỆN ĐẠIXuân đương tới, nghĩa là xuân đương qua,Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già,Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất.Lòng tôi rộng,nhưng lượng trời cứ chật,Không cho dài thời trẻ của nhân gian,Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn,Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại !(Xuân Diệu- Vội vàng)III. CÁC THỂ THƠ HIỆN ĐẠINgười đẹp trông như tuyết, chạm vào thấy nóngNgười đẹp trông như lửa, sờ vào thấy mátNgười không khát - nhìn người đẹp cũng khátNgười không đói - nhìn người đẹp cũng đói Người muốn chết- nhìn người đẹp lại không muốn chết nữa Ơ! Người đẹp như là ước mơ treo trước mắt mọi người!Người đẹp (Lò Ngân Sủn) CÁC THỂ THƠ HIỆN ĐẠI* Tiếp nối, dựa vào luật của thơ truyền thống* Có biến đổi , cách tân nhiều* Thể thơ đa dạng, phong phú* Chú trọng cảm xúc* Chú trọng cảm xúc*Thể thơ đa dạng, phong phú *Tiếp nối, dựa vào luật của thơ truyền thốngCó biến đổi , cách tân nhiềuHiện đạiTruyền thống Chú trọng niêm luật ,có tính quy phạmThể thơ quy địnhẢnh hưởng văn học Trung Quốc- Phá vỡ tính quy phạmluyÖn tËp Trống Tràng thành lung lay bóng nguyệt, Khói Cam Tuyền mờ mịt thức mây, Chín lần gươm báu trao tayNửa đêm truyền hịch định ngày xuất chinha) Trống Tràng thành lung lay bóng nguyệt, Khói Cam Tuyền mờ mịt thức mây, (Đoàn Thị Điểm, Chinh phụ ngâm)Trống Tràng thành lung lay bóng nguyệt, Khói Cam Tuyền mờ mịt thức mây, Trống Tràng thành/lung lay bóng nguyệt, Khói Cam Tuyền/mờ mịt thức mây, Bước tới Đèo Ngang,/bóng xế tà,Cỏ cây chen đá,/lá chen hoa.(Bà Huyện Thanh Quan, Qua Đèo Ngang)(Đoàn Thị Điểm, Chinh phụ ngâm)*Về nhà