Bài giảng Ngữ văn 12 - Tác gia Nguyễn Tuân (1910 - 1987)

NGUYỄN TUÂN(1910-1987) TỔ 4LƯU THỊ HOÀI THƯƠNGTÔ THỊ THÙYVŨ THỊ HÀLÝ THỊ LƯƠNGPHẠM THỊ LANTRẦN THỊ KIM LIÊNĐỖ VĂN BỐN NGUYỄN THỊ THÍCHHỨA THỊ NHUNGTRẤN HOÀI NAMPHAN THU THÚYNGUYỄN THỊ HOÀNI.Cuộc đời và quan điểm nghệ thuật.1.Cuộc đời: - Nguyễn Tuân sinh ngày 10 tháng7 năm 1910 tại Hà Nội trong một gia đình nhà nho. Quê ở làng Nhân Mục nay thuộc phường Nhân Chính, Thanh Xuân, Hà Nội. -Cha là cụ Nguyễn An Lan là một nhà nho tài hoa. -Ngay từ nhỏ đã được sống trong môi trường vă hóa cổ truyền, phong tục, nề nếp. -Thủo nhỏ theo gia đình sống ở nhiều năm ở các tỉnh miền Trung đặc biệt là Thanh Hóa. -1929 đang học THCS thì bị đuổi học. -1930 Ông bị tù ở tỉnh Thanh Hóa. -1941 lại bị giam một lần nữa vìgiao du với những người haotj đông chính trị. -Cách mạng T8 thành công Ông đến với cách mạng và tham gia kháng chiến, trở tành cây bút tiêu biểu của nền văn học mới. -Ông mất ngày 28/7/1987. -Ông được giả thưởng HCM về văn học nghệ thuật 1996. 2.Quan điểm nghệ thật -Nói dến Nguyễn Tuân người ta nghĩ ngay đến một nhà văn của quan điểm duy mỹ chỉ chọn cái đẹp hình thức không cần nội dung, chủ trương viết văn không khuynh hướng, nghĩa là muốn đặt nghệ thuật lên trên mọi thứ thiện ác ở đời. -Có lúc khuynh hướng phê phán xã hội trên lập trường dân tộc dân chủ nổi lên trở thành nội dung chính của tác phẩm, nhưng thường kín đáo, thấp thoáng ẩn hiện. -Trước cách mang T8 cái tôi cá nhân chủ nghĩa đối lập với xã hội đã tác động lại tới sáng tác của NT. Hạ thấp giá trị nhận thức của nhiều tác phẩn của ông về thế giới khách quan và cái tôi tách rời hiện thực cứ lún sâu mãi vào bên trong đến một lúc nào đó sẽ trở nên trống rỗng, vô nghĩa. -Nhưng có lúc Nguyễn Tuân vượt ra ngoài quan điểm nghệ thuật vị thuật cũng như quan điểm sáng tác tiêu cực là bởi lẽ Nguyễn Tuân đặc biẹt gắn bó với những truyền thống văn nghệ của dân tộc, với những phong tục cổ truyền của dân tộc mình. Chính vì tha thiết với quê hương nên ông cảm thấy bơ vơ trong hoàn cảnh mất nước và mới có tâm trạng khắc khoải day dứt “thiếu quê hương”. Chính tình yêu quê hương, tinh thần dân tộc, được cách mạng thôi thúc mà ông trở thành một cây bút có sức sáng tạo dồi dào, thấm nhuần tư tưởng cao đẹp của thời đại mới.II. Những chặng đường sáng tác của NT1.Trước CMT8 a.Đề tài xê dịch -Tác phẩm đầu tiên là “Vang bóng một thời”. Tác phẩm viết về một thời đã xa, nay chỉ còn vang bóng. Thông qua những nhân vật trong tác phẩm nhà văn đã bày tỏ thái độ bất hòa sâu sắc với xã hội đương thời, không chịu vứt bỏ lương tâm, chạy theo danh lợi, cố giữ thiên lương và sự trong sạch của tâm hồn. Trong số đó hình tượng ông Huấn Cao trong “Chữ người tử tù” là một thành công đặc sắc. Con người này vừa là một nghệ sĩ tài hoa vừa là một trang anh hùng dũng kiệt, mặc dù chí lớn không thành nhưng bao giờ tư thế cũng hiên ngang bất khuất. -Cái sự ham muốn xê dịch được thể hiện rõ hơn trong “Thiếu que hương”. Người ta thấy du lịch trở nên một bệnh, vai chính trong truyện là một chành thiếu niên lúc nào cũng muốn đi, thấy mình cần phải đi. Không đi thì buồn bã mệt mỏi, cô đơn, đau đơn, khổ não. Nhưng đi là đi không có định kiến, không có mục đích, đi cho chán chân rồi trở về nhà. Con bệnh cố nhiên không phải người ốm yếu mà là người sung sức quá nên chàng phải tiêu đi trong sự xê dich, tiêu đi để cho não cân được căng thẳng, tiêu đi đẻ mua lấy sự phát triển giác quan.b.Đề tài hoài cổ -Tiêu biểu là tập truyện “Vang bóng một thời” và tùy bút “Tóc chị Hoài”. Vang bóng một thời thuộc xu hướng thoát ly phát triển khá mạnh mẽ, nhất là 1939-1945 trong bộ phận văn học công khai, chính sách văn hóa phục cổ của chính quyền thực dân đã hướng những tâm trạng bế tắc của nhiều cây bút đang hoang mang trước thực tại trên đương thoát ly vào quá khứ. -Vang bóng một thời là tác phẩm kết tinh tài năng của NT thời kỳ sáng tác trước cách mạng. -Nguyễn Tuân vẽ người dựng cảnh, tạo dựng bứ tranh có vẻ đẹp bằng ngòi bút tinh tế , tài hoa. -Vang bóng một thời thấm đượm tinh htần dân tộc, giá trị văn hóa cổ truyềnc.Đề tài đời sống trụy lạc -Trong thời kỳ khủng hoảng tinh thần ông viết khá nhiều tác phẩm về đời sống trụy lạc. Tác phẩm “Một chuyến đi” đã bắt đầu hé lộ một Nguyễn Tuân, một con người lăn lộn, nhiều cuộc sống đời sông trụy lạc vào những tiệm rượu, tiệm hút, nhà chứa, xóm hát. -Vào đầu những năm 30, khi ra khỏi nhà lao Thanh Hóa ông rơi vào tình trangj khủng hoảng tinh thần đã rơi vào cuộc sống chơi bời trụy lạc, vốn sống thực tế trong những ngày tháng ấy đã được nhà văn khai thác cùng làm đè tài cho tác phẩm “Ngọn đèn dầu lạc” 1939 và “Tàn đèn dầu lạc” 1941.2.Sau cách mạng T8-1945a.Tùy bút kháng chiến -Vào những ngày cuối của thuộc địa Pháp, Nhật cũng như nhiều nghệ sĩ lúc đó, Nguyễn Tuân rơi vào khủng hoảng sâu sắc về quan điểm nghẹ thuật. Chính cách mạng T8 đã giúp Nguyễn Tuân thoát khỏi bế tắc trong cuộc sống và sáng tác nghệ thuật đem đến cho Nguyễn Tuân một nguồn cảm hứng sáng tạo mơi. -Nguyễn Tuân đi với cách mạng và kháng chiến, hăng hái đi thực tế, dùng ngòi bút để ca ngợi đất nước và con người Việt Nam trong chiến đấu và lao động sản xuất. -Tính hình tượng trong sáng tác là nội dung lao động và chiến sĩ với các tác phẩm như: Đường vui, Tình chiến dịch, tùy bút Kháng chiến và hòa bình. -Cuộc chuyển biến tư tưởng tư duy nghệ thuật và lý tưởng thẩm mỹ của NT là quá trình phức tạp và gian khổ, quan niệm về quá trình “lột xác” thể hiện trong “Vô đề”, phải đến “Đường vui” mới có chuyển biến về nghệ thuật.b.Tùy bút Sông Đà -Trước hết là một bài ca về thiên nhiên Tây Bắc hùnsg vĩ, thơ mộng. Bài ca về tổ quốc giàu đẹp của chúng ta.Đẹp nhất là con sông Đà như một áng tóc mây ngàn vạn sải, tuôn dài như một áng tóc trữ tình. -NT hào hứng khi nói đến tiềm năng kinh tế của Tây Bắc. -Trong tùy bút ‘Sông Đà” ông không chỉ tìm kiếm vẻ đẹp thiên nhiên mà còn trân trọng phát hiện vẻ đẹp của lòng người, ông gọi đó là “chất vàng người” của tâm hồn con người Tây Bắc. -Văn phong của NT trong sông Đà nhất quán mà đa dạng và biến hóa thể hiện sức liên tưởng phong phú táo bạoc. Bút ký chống Mỹ -1964 ĐQ Mỹ đem quân đánh phá nước ta, Nguyễn Tuân kịp thời dùng ngòi bút sắc bén của mình tham gia vào cuộc chiến đấu chung của toàn dân tộc. Tập Hà Nội ta đánh Mỹ giỏi 1927 của ông có nhiều trang bút ký có giá trị. Bằng bút pháp châm biếm già dặn, Nguyễn Tuân đã vạch trần chân tướng bì ổi, hèn nhát của những “anh hùng không lực Huê-kì”, ngợi ca cách đánh giặc vừa anh dũng, mưu trí, vừa đàng hoàng, sang trọng của quân dân ta-những con người sinh ra trên một đất nước có hàng nghìn năm văn hiến.III.Phong cách nghệ thuật1.Cái “tôi” ngông coi trọng sư độc đáo -Là nhà văn có phong cách nghệ thuật độc đáo. Môi trường, hoàn cảnh sống, cá tính của ông trước cách mạng đưa ông đến con đường nghệ thuật lãng mạng chủ nghĩa. 2.Cây bút tài hoa uyên bác -Tài hoa trong việc dựng người dựng cảnh, trong việc sử dụng ngôn ngữ nghệ thuật: so sánh, liên tưởng, táo bạo bất ngờ với những hình ảnh đầy gợi cảm -Uyên bác vận dụng những kiến thức khác nhau: điêu khắc, hội họa, địa lý.3.Tài năng ngôn ngữ -Là bậc thầy của ngôn ngữ văn xuôi hiện đại có một kho từ vựng phong phú, khả năng tổ chức văn xuôi giàu giá trị tạo hình, có nhạc điệu và co duỗi nhịp nhàng. -Tuy nhiên không phải ai cũng ưa văn Nguyễn Tuân. Có lúc văn ông trở thành cầu kỳ, khinh bạc, mạch văn quá phóng túng theo lối tùy hứng khó theo dõi, nhiều đoạn gây cảm giác nặng nề.