Bài giảng Ngữ văn 12 - Tác phầm: Ai đã đặt tên cho dòng sông

CHÀO MỪNG TẬP THỂ LỚP 12c6Ai đó đặt tờn cho dũng sụng?( Hoàng Phủ Ngọc Tường)CẤU TRÚC BÀI HỌCI.Tỡm hiểu chung: 1.Tỏc giả 2. Văn bảnII. Đọc hiểu 1.Dũng sụng của thiờn nhiờn 2. Dũng sụng lịch sử 3. Dũng sụng văn hoỏ 4. Đặc sắc phong cỏch nghệ thuật - Điểm nhỡn trần thuật - Giọng văn trần thuật - í nghĩa nhan đề.III.Tổng kết Tiết 1 Tiết 21.Tác giả: -Sinh 1937 tại thành phố Huế - 2007 ụng được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.-Là một trí thức yêu nước, có vốn hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực -Là nhà văn chuyên viết về thể loại bút kí I. TìM HIểU CHUNGSự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trớ tuệ và trữ tỡnh, giữa nghị luận sắc bộn với tư duy đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức sõu rộng, lối viết hướng nội, súc tích, mê đắm, tài hoa. Rượu hồng đào (2001)Tác phẩm ( sgk)Hoa trái quanh tôi (1995)Ai đã đặt tên cho dòng sông? (1986)Rất nhiều ánh lửa (1979)Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu (1971)Ngọn núi ảo ảnh (1999)2. Văn bản: a. Hoàn cảnh sỏng tỏc : Là một trong những bài tuỳ bỳt đặc sắc, viết tại Huế, 1 - 4 - 1981, in trong tập sỏch cựng tờn.Hóy dựa vào SGK chia bố cục đọan trớch ?b. Bố cục : Có thể chia 2 phần :Phần 1: “từ đầu  xứ sở”-> thủy trỡnh sụng HươngPhần 2: còn lại -> Sụng Hương với vẻ đẹp văn hoỏ và lịch sử .CHÙA THIấN MỤDựa vào phần tỡm hiểu trờn , hóy phỏt biểu chủ đề của đoạn trớch ?c. Chủ đề : Tỡnh yờu , niềm tự hào tha thiết , sõu lắng của tỏc giả dành cho sụng quờ hương, cho xứ Huế thõn yờu CÁNH ĐỒNG CHÂU HểAII. ĐỌC – HiỂU NHóM 1: Tìm hiểu về Sông Hương vùng thượng nguồnThảo luận nhóm: (5 phút)Nhóm 4: Tìm hiểu Sông Hương khi rời khỏi thành phố HuếNhóm 2: Tìm hiểu Sông Hương vùng đồng bằng Nhóm 3:Tìm hiểu Sông Hương khi gặp thành phố Huế .Dóy Trường SơnNỳi Kim PhụngNgó ba tuầnĐiện Hũn ChộnNguyệt Biều,Lương QuỏnChựa Thiờn MụKim LongCồn HếnBao VinhVĩ DạThượng nguồnĐồng bằngGặp kinh thành HuếRời khỏi HuếHoàng phủ Ngọc Tường yêu Huế, yêu sông Hương bằng một tình cảm gắn bó sâu lặng thiết tha, một tâm hồn dễ rung động, nhạy cảm, tinh tế và một ngòi bút tài hoaLàm nổi bật vẻ đẹp riêng của sông Hương II. Đọc và tỡm hiểu văn bản:1. Thuỷ trỡnh của Sụng Hươnga. Vẻ đẹp của sụng Hương ở thượng nguồn:Mãnh liệt, man dại, đầy cá tínhDịu dàng, mềm mại, trí tuệSông hươngVẻ đẹp của con người đất cố đôTrầm mặc như triết lí, cổ thiNgười tình say đắm, thuỷ chungRầm rộ giữa bóng cây đại ngànCuộn xoáy như cơn lốcMãnh liệt vượt qua ghềnh thác+ H/ảnh so sánh: - Giữa lòng Trường Sơn:“một bản trường ca của rừng già ”Bản lĩnh gan dạ Tâm hồn tự do và trong sáng+ Hình ảnh nhân hoáCô gái Di-gan phóng khoáng và man dại Giữa lòng Trường Sơn, Sông Hương mang một vẻ đẹp tràn đầy sức sống, mãnh liệt, man dại và cá tính+Trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hoá xứ sở+Đóng kín tâm hồn sâu thẳm ở cửa rừng- Khi ra khỏi rừng già:+Dịu dàng và trí tuệVẻ đẹp dịu dàng, sâu thẳm, bí ẩn->Tóm lại: sông Hương ở thượng nguồn mang vẻ đẹp phóng khoáng, man dại, bí ẩn nhưng cũng rất dịu dàng và trí tuệ b. Sông Hương vùng đồng bằng: Vẻ đẹp nhuốm màu cổ tích +Người gái đẹp nằm ngủ mơ màng- được người tình mong đợi đến đánh thức Giữa cánh đồng Châu Hoá đầy hoa dại, sông Hương là cô gái đẹp ngủ mơ màng+chuyển dòng liên tục giữa khúc quanh đột ngột;theo những đường cong thật mềm+đột ngộtlấy chân đồi Thiên Mụ;+tạo nên những phản quang nhiều màu sắc:Đó là một cuộc tìm kiếm và đuổi bắt, hào hoa và đam mê như người con gái đi tìm tình yêu Dòng chảy chuyển động:Mềm mại và nhiều màu sắcqua một lòng vực sâu+vòng+uốn mìnhvẽ một hình cung thật tròn+ômsớm xanh, trưa vàng, chiều tím+vượt- Sông Hương đoạn chảy về đồng bằng Sông Hương mang vẻ đẹp , thơ mộng, mềm mại, dịu dàng, trầm mặc và nhuốm màu cổ tích Sông Hương mang “vẻ đẹp trầm mặc” như triết lí ,như cổ thi c.Sông Hương khi gặp thành phố Huế :+Nó đã thấy chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như những vành trăng nonMừng vui, phấn khởi, thẹn thùng, tình tứ+Dòng sông hẳn đi như một tiếng không nói ra của tình yêu Sông Hương gặp Huế như người con gái đến với điểm hẹn của tình yêu, dịu dàng, e lệ+Vui tươi hẳn lên+Kéo một nét thẳngthực yên tâmmềm“vâng”một cánh cung rất nhẹ sang cồn Hếnnhìn+Uốn- Sụng Hương giữa lòng thành phố HuếTrôi đi chậm, thực chậm,cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnhLà điệu slow tình cảm dành riêng cho HuếNgập ngừng như muốn đi muốn ởNgười tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya Nhạc hoạ Sông Hương trong lòng thành phố như một người tình dịu dàng, đắm say và thuỷ chung với vẻ đẹp lững lờ, êm đềm, nó trầm lắng, nó bình thản, chậm rãi như tâm tình người Huế vậyụ Đoạn cồn Hến chia sụng Hương làm 2 nhỏnh .Chiếc cầu trắng của thành phố in ngần trờn nền trời, nhỏ nhắn như những vầng trăng non .d. Sông Hương khi rời khỏi kinh thành Huế: - như sực nhớ lại một điều gì chưa kịp nói - nó đột ngột đổi dòng- để gặp lại thành phố lần cuối - là nỗi vấn vương,- cả một chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu - giống như nàng Kiều trong đêm tự tình...,- sông Hương đã chí tình trở lại tìm Kim Trọng của nó, để nói một lời thề trươc khi về biển cả: -> Là cuộc chia tay với người tình trong lưu luyến tiễn đưa, trong lời thề chung thuỷ vang vọng thành giọng hò dân gianBồi hồi lưu luyến nhớ nhung=> Sông Hương không chỉ mang vẻ đẹp trời phú mà còn ánh lên vẻ đẹp của con người, như một người tình dịu dàng thuỷ chung2. Vẻ đẹp sụng Hương trong mối quan hệ với lịch sử, cuộc đời và thơ ca:Thời Đại Việtlà điểm tựa, bảo vệ biờn thựyChứng kiến cuộc nổi dậy tổng tiến cụng tết Mậu Thõn 1968 Thế kỉ XVIII, vẻ vang soi búng kinh thành Phỳ Xuõn Đến với Cỏch mạng thỏng Tỏm bằng những chiến cụng rung chuyển Thế kỉ XIX, sống với lịch sử bi trỏng của dõn tộc Sụng Hương đó "sống hết thế kỉ quang vinh với nhiệm vụ lịch sử của nú" Tự hiến đời mình làmmột chiến công. Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử+ Được ghi trong “Dư địa chớ” của Nguyễn Trói: “là dũng sụng viễn chõu đó chiến đấu oanh liệt bảo vệ biờn giới phớa tõy nam của Tổ quốc Đại Việt qua những thế kỉ trung đại”a. Sụng Hương trong mối quan hệ với lịch sử:+ Nú gắn liền với những thế kỉ vinh quang của đất nước “từ thuở nú cũn là một dũng sụng biờn thuỳ xa xụi của đất nước cỏc vua Hựng”+ Thế kỉ XIX: “nú sống hết lịch sử bi trỏng của thế kỉ 19 với mỏu của những cuộc khởi nghĩa”.+ Vào thế kỉ XVIII: “nú vẻ vang soi búng kinh thành Phỳ Xuõn của người anh hựng Nguyễn Huệ”+ Thế kỉ XX: Nú “đi vào thời đại Cỏch mạng thỏng Tỏm bằng những chiến cụng rung chuyển”, chứng kiến cuộc nổi dậy tiến cụng tết Mậu Thõn 1968.  Sụng Hương mang vẻ đẹp của một bản hựng ca ghi dấu những thế kỉ vinh quang của đất HuếThay màu thực bất ngờ trong cái nhìn của Tản ĐàLà Kiều trong cái nhìn thắm thiết của Tố HữuTừ tha thiết mơ màng chợt nhiờn hựng trỏng , khí phách của Cao Bá QuátSức mạnh phục sinh của tõm hồn trong thơ Tố HữuNỗi quan hoài vạn cổ trong thơ bà Huyện Thanh QuanSông Hương không bao giờ tự lặp lại mình trongCảm hứng của các nghệ sĩ. Sông Hương trong thi ca b. Sụng Hương với cuộc đời và thơ ca:- Trong đời thường: “Khi nghe lời gọi, nú biết tự hiến đời mỡnh làm một chiến cụng, để rồi nú trở về với cuộc sống bỡnh thường, làm người con gỏi dịu dàng của đất nước” Vẻ đẹp giản dị mà khỏc thường: thớch ứng với hoàn cảnh (lịch sử - hựng trỏng, đời thường - giản dị). -Trong thi ca: Là dũng sụng đó khơi nguồn cảm hứng cho biết bao thi nhõn. - Với Tản Đà: “Dũng sụng trắng – lỏ cõy xanh” (Chơi Huế) - Với Cao Bỏ Quỏt: “Như kiếm dựng trời xanh” (Trường giang như kiếm lập thanh thiờn). - Với Bà Huyện Thanh Quan : là nỗi hoài vạn cổ - Với Tố Hữu: Là sức mạnh hồi sinh trong tõm hồn (Tiếng hỏt sụng Hương)+ Gắn sụng Hương với õm nhạc cổ điển Huế: - “Sụng Hương đó trở thành một người tài nữ đỏnh đàn lỳc đờm khuya” - Là “tứ đại oỏn” trong Kiều của Nguyễn Du: “Nguyễn Du đó bao năm lờnh đờnh trờn quóng sụng này...mới xa nửa vời”.Ca Huế trờn sụng HươngCú một nhà thơ từ Hà Nộiđó đến đõy,túc bạc trắng ,lặng ngắm dũng sụng...hỏivới trời, với đất,một cõu thật bõng khuõng :- Ai đó đặt tờn cho dũng sụng ? 3. í nghĩa “Ai đó đặt tờn cho dũng sụng ?”“Dũng sụng ai đó đặt tờn ? Để người đi nhớ Huế khụng quờn?”Kết thỳc bài kớ bằng cỏch lớ giải về cỏi tờn của dũng sụng – sụng thơm. Với tiờu đề ấy, nhằm lưu ý người đọc khụng chỉ cỏi tờn đẹp đẽ của dũng sụng mà cũn gợi niềm biết ơn đối với những người đó khai phỏ vựng đất ấy.Người làng Thành Trung có nghề trồng rau thơm. ở đây có một huyền thoại kể rằng vì yêu quý con sông xinh đẹp nhân dân hai bờ sông Hương đã nấu nước của trăm loại hoa đổ xuống dòng sông cho làn nước thơm tho mãi mãi.III. Tổng kết:Ghi nhớ (SGK)Sau khi học xong đoạn trích em có suy nghĩ gì về vẻ đẹp của non sông, đất nước Việt Nam?Đoạn trích bút ký “Ai đã đặt tên cho dòng sông ?” là đoạn văn xuôi súc tích và đầy chất thơ về Sông HươngNét đặc sắc làm nên sức hấp dẫn của đoạn trích là :những cảm xúc sâu lắng được tổng hợp từ một vốn hiêủ biết phong phú về văn hoá, lịch sử, địa lý và văn chương, cùng một văn phong tao nhã, tinh tế và tài hoa.GHiNHớXIN CHÂN THÀNH CÁM ƠN !Sông Hương với đời thường:Sông Hương làm một người con gái dịu dàng của đất nước với sắc áo tím ẩn hiện - Đấy cũng là màu của sương khói trên sông Hương