Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết 22: Tiếng Việt Luật thơ

M«n Ng÷ v¨n 12Ng­êi thùc hiÖn: NguyÔn ThÞ Ph­îngTHAO GI¶NGTiết 22 – TIẾNG VIỆTLUẬT THƠ LÀ GÌ ?I. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ 1. KHÁI NIỆM Tìm các ví dụ minh họa cho các thể thơ Việt Nam? Phân chia các thể thơ Việt Nama) Các thể thơ dân tộc truyền thống lục bát, song thất lục bát, hát nói.Ví dụ : thơ lục bát, bài thơ mở đầu bằng câu lục, bắt vần ở tiếng thứ 6 của câu lục với tiếng thứ 6 của câu bát, tiếng thứ 8 câu bát hiệp với tiếng thứ 6 của câu lục tiếp theo.b) Các thể thơ cách luật đường thi : Ngũ ngôn (tứ tuyệt, bát cú) thất ngôn (tứ tuyệt, bát cú), cổ phong.Ví dụ : Thơ thất ngôn bát cú đường luật phải đảm bảo 6 yêu cầu cơ bản: bố cục, niêm, luật, vần, đối, tiết tấu.c) Các thể thơ mới : Hai tiếng, bốn tiếng, năm tiếng, bảy tiếng, tám tiếng, thơ tự do, thơ văn xuôi.... I. KHÁI QUÁT VỀ LUẬT THƠ 2. VAI TRÒ CỦA TIẾNG TRONG THƠ CATiếng có vai trò như thế nào trong thơ tiếng Việt ? Ví dụ:Trong đầm/ gì đẹp /bằng sen B T BLá xanh /bông trắng/ lại chen /nhị vàng B T B BII. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG Hãy xác định số tiếng, ngắt nhịp, hiệp vần, hài thanh ở những câu thơ sau ?Ví dụTrăm năm/ trong cõi/ người ta B	 T *BChữ tài/ chữ mệnh/ khéo là/ ghét nhau B T	 *B >< *B1. THỂ LỤC BÁTII. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG Hãy xác định số tiếng, ngắt nhịp, hiệp vần, hài thanh ở những câu thơ sau ?Ví dụTrăm năm trong cõi người taChữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhauTrải qua một cuộc bể dâuNhững điều trông thấy mà đau đớn lòng 1. THỂ LỤC BÁTBT*BB*B*BTBT*B*BB*BTtalànhaudâuđaub. Đặc điểmSố tiếngVầnNhịp- Hài thanhCăn cứ vào phần ví dụ trên hãy nêu đặc điểm về thơ lục bát?II. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG 2. Thể song thất lục báta. Ví dụ:Ngòi đầu cầu nước trong như lọc Đường bên cầu cỏ mọc còn non Đưa chàng lòng dặc dặc buồn Bộ khôn bằng ngựa, thủy khôn bằng thuyền? Em hãy phân tích luật thơ ở ví dụ II. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG BT*BB*B*BTBBlọcmọckhônbuồnnonThế nào là thể thơ song thất lục bát ?b. Đặc điểm:- Số tiếng - Hài thanh - Vần - Nhịp II. MỘT SỐ THỂ THƠ TRUYỀN THỐNG 3. CÁC THỂ NGŨ NGÔN ĐƯỜNG LUẬT * Gồm 2 thể : - Ngũ ngôn tứ tuyệt - Ngũ ngôn bát cú Ngũ ngôn đường luật có mấy loại? nêu đặcđiểm thi luật?MÔ HÌNH HÀI THANH, NHỊP THƠ NGŨ NGÔN BÁT CÚNiêm và đối12345Vần Dòng 1Dòng 2Dòng 3Dòng 4Dòng 5Dòng 6Dòng 7Dòng 812NiêmNiêmVầnVầnNiêmNiêmVầnVầnNhịpBBBBTTTTBBBTTTBTBBBB Có thể có vần BVầnVí dụ:Vằng vặc bóng thuyền quyên T BMây quang gió bốn bên B TNề cho trời đất trắng B	 TQuét sạch núi sông đen T BCó khuyết nhưng tròn mãi T BTuy già vẫn trẻ lên B TMảnh gương chung thế giới B TSoi rõ:mặt hay,hèn T B3. CÁC THỂ NGŨ NGÔN ĐƯỜNG LUẬT b. Đặc điểm:- Số tiếng - Hài thanh - Vần - Nhịp Gồm 2 thể : - Thất ngôn tứ tuyệt - Thất ngôn bát cú .Thất ngôn đường luậtgồm mấyloại ?4. CÁC THỂ THẤT NGÔN ĐƯỜNG LUẬT a. Thất ngôn tứ tuyệtBÁNH TRÔI NƯỚCThân em vừa trắng lại vừa tròn Bảy nổi ba chìm với nước non Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn Mà em vẫn giữ tấm lòng son. 	(Hồ Xuân Hương)4. CÁC THỂ THẤT NGÔN ĐƯỜNG LUẬT Hãy xác định số tiếng, ngắt nhịp, hiệp vần, hài thanh của bài thơ sau?MÔ HÌNH HÀI THANH, NHỊP THƠ THẤT NGÔN TỨ TUYỆT TiếngNiêm và đối1234567Vần Dòng 1Dòng 2Dòng 3Dòng 4NiêmNiêmĐốiĐốiVầnVầnNhịpTTBBBBTTTTBBBBBBTTTTBBBBTTLuật bằng vần bằngLuật trắc vần bằng Có thể có vần BVầnĐặc điểm của thơ thất ngôn tứ tuyệt- Số tiếng - Vần - Nhịp- Hài thanh b. Thất ngôn bát cú.- Số tiếng Vần Nhịp Hài thanhHãy cho biết đặc điểm thiluật của thể loại thơ này ? TiếngNiêm và đối1234567Vần Dòng 1Dòng 2Dòng 3Dòng 4Dòng 5Dòng 6Dòng 7Dòng 819NiêmNiêmĐốiĐốiVầnVầnNiêmNiêmVầnVầnVầnNhịpMÔ HÌNH HÀI THANH, NHỊP THƠ THẤT NGÔN BÁT CÚBBBTTTBTTTTBBBTBBBBTTTBTTTTBBBTBTTTBBBTBBBBTTTBTBBBBBLuật bằng vần bằngLuật trắc vần bằngVí dụ: QUA ĐÈO NGANGBước tới đèo Ngang bóng xế tàCỏ cây chen đá lá chen hoaLom khom dưới núi tiều vài chúLác đác bên sông chợ mấy nhàNhớ nước đau lòng con quốc quốcThương nhà mỏi miệng cái gia giaDừng chân đứng lại trời non nướcMột mảnh tình riêng ta với ta	(Bà huyện Thanh Quan)III. CÁC THỂ THƠ HIỆN ĐẠI Thơ hiện đại có đặc điểm thi luật như thế nào?THƠ NĂM TIẾNG“Trước sân / anh thơ thẩn Đăm đắm / trông nhạn về Mây chiều / còn phiêu bạt Lang thang / trên đồi quê” (Tình quê – Hàn Mặc Tử)“Vận nước / như mây quấn Trời Nam / mở thái bình Vô vi / trên điện các Chốn chốn / dứt đao binh” (Vận nước – PhápThuận) BTBTBBTBTBTBBBTBTHƠ MỚITHƠ CỔ ĐiỂNTHƠ BẢY TIẾNG“Rặng liễu(T) đìu hiu(B) / đứng chịu(T) tang Tóc buồn(B) buông xuống(T) / lệ ngàn(B) hàng Đây mùa(B) thu tới(T) / – mùa thu(B) tới Với áo(T) mơ phai(B) / dệt lá(T) vàng”	 (Đây mùa thu tới – Xuân Diệu)“Bước tới(T) đèo Ngang(B) / bóng xế(T) tà Cỏ cây(B) chen đá(T) / lá chen(B) hoa Lom khom(B) dưới núi(T) / tiều vài(B) chú Lác đác(T) ven sông(B) / chợ mấy(T) nhà”	 (Qua đèo Ngang – Bà Huyện Thanh Quan)THƠ TÁM TIẾNG“Đây / những tháp gầy mòn / vì mong đợi Những đền xưa / đổ nát / dưới thời gian Những sông vắng / lê mình / trong bóng tối Những tượng Chàm / lở lói / rỉ rên than” (Trên đường về - Chế Lan Viên)THƠ HỖN HỢP“Tôi muốn / tắt nắng đi Cho màu / đừng / nhạt mất Tôi muốn / buộc gió lại Cho hương / đừng / bay đi Của ong bướm / này đây tuần tháng mật Này đây / hoa của đồng nội / xanh rì Này đây / lá của cành tơ / phơ phất Của yến anh / này đây / khúc tình si” (Vội vàng – Xuân Diệu)THƠ TƯ DO “Anh chị em ơi ! Hãy giương súng lên cao,/ chào xuân 68 Xuân / Việt Nam Xuân / của lòng dũng cảm Ai đến kia / rộn rã cùng xuân Hoan hô / anh giải phóng quân Kính chào anh / con người đẹp nhất” (Bài ca Xuân 68 – Tố Hữu)LUYỆN TẬPPhân tích cách gieo vần, ngắt nhịp, hài thanh của bài thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật sau: CẢNH KHUYATiếng suối trong như tiếng hát xa,Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.Cảnh khuya như vẽ, người chưa ngủ,Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.(Hồ Chí Minh)