Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết 31: Tiếng Việt: Thực hành một số phép tu từ ngữ âm

 TiÕt 31: Tiếng ViệtThùc hµnh mét sè phÐp tu tõ ng÷ ©m	I. Tạo nhịp điệu và âm hưởng cho câu:1. Bài tập 1: 	Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn 80 năm nay,/ một dân tộc đã gan góc đứng về phe đồng minh chống phát xít hơn 80 năm nay,/ dân tộc đó phải được tự do!/ Dân tộc đó phải được độc lập!/ ( Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn Độc lập) Về nhịp điệu: + Hai vế đầu dài, dàn trải ( 17 âm tiết: 1 vế) -> cuộc đấu tranh trường kì của dân tộc + Hai vế sau: ngắn, dồn dập ( 7 âm tiết ) -> khẳng định hùng hồn độc lập dân tộc. Về phối hợp thanh, âm điệu: + Câu 1: tiếng cuối vế 1, 2, 3: thanh bằng, âm tiết: nay, nay, do ( âm mở ) + Câu 2: tiếng cuối: thanh trắc, âm tiết: lập (âm đóng ) -> âm hưởng mạnh mẽ, dứt khoát -> khẳng định độc lập. 	Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn 80 năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phe đồng minh chống phát xít hơn 80 năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập! ( Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn Độc lập)1. Bài tập 1: Phép điệp ngữ: một dân tộc đã gan góc (2 lần), dân tộc đó phải được ( 2 lần ) Lặp cú pháp : + Hai vế đầu dài, kết cấu giống nhau. + Hai vế sau ngắn, kết cấu giống nhau. Sự phối hợp tạo ra âm hưởng hùng hồn, đanh thép cho lời tuyên ngôn -> Sức truyền cảm mạnh mẽ2.Bµi tËp 2:	“ BÊt k× ®µn «ng,/ ®µn bµ,/ bÊt k× ng­êi giµ,/ ng­êi trÎ, kh«ng chia t«n gi¸o,/ ®¶ng ph¸i,/ d©n téc,/ hÔ lµ ng­êi ViÖt Nam th× ph¶i ®øng lªn ®¸nh thùc d©n Ph¸p ®Ó cøu Tæ quèc./ Ai cã sóng dïng sóng./ Ai cã g­¬m dïng g­¬m,/ kh«ng cã g­¬m th× dïng cuèc,/ thuæng,/ gËy géc./ Ai còng ph¶i ra søc chèng thùc d©n Ph¸p cøu n­íc./” ( Hồ Chí Minh, Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn)- Về nhịp: NhÞp ng¾n (4/2/4/2 – 3/2/3/2) lÆp liªn tiÕp phèi hîp nhÞp dµi => Khi khoan thai, khi dån dËp m¹nh mÏ. ¢m: Phèi hîp linh ho¹t B –T kÕt hîp ®iÖp vÇn ( bà – già), lÆp tõ ng÷ ( súng, gươm), lÆp cÊu tróc trong c©u, phép đối -> ý v¨n vµ lêi v¨n khoÎ kho¾n, r¾n rái.=>T¹o s¾c th¸i hïng hån, thiªng liªng cña lêi kªu gäi.	3. Bµi tËp 3:	GËy tre,/ ch«ng tre chèng l¹i s¾t thÐp cña qu©n thï./ Tre xung phong vµo xe t¨ng,/ ®¹i b¸c./ Tre gi÷ lµng,/ gi÷ n­íc,/ gi÷ m¸i nhµ tranh,/ gi÷ ®ång lóa chÝn./ Tre hi sinh ®Ó b¶o vÖ con ng­êi./ Tre,/ anh hïng lao ®éng./ Tre,/ anh hïng chiÕn ®Êu./ 	(ThÐp Míi – C©y tre ViÖt Nam) NhÞp : Phèi hîp linh ho¹t nhÞp ng¾n, dµi trong c©u vµ gi÷a c¸c c©u -> liệt kê những chiến công của tre.+ Hai câu cuối ngắt nhịp giữa chủ ngữ - vị ngữ ( không dùng là) -> âm hưởng mạnh mẽ, dứt khoát - ¢m : Phèi hîp gi÷a B - T, phèi hîp gi÷a ©m vùc cao – thÊp.- KÕt hîp phÐp nh©n ho¸ + c¸c ®éng tõ + lÆp có ph¸p...=>T¹o nh¹c điệu trÇm bæng du d­¬ng , ®ång thêi gãp phÇn kh¼ng ®Þnh sù khoÎ kho¾n, ý chÝ kiªn c­êng cña con ng­êi ViÖt Nam (qua ý nghÜa biÓu t­îng c©y tre).Thùc hµnh mét sè phÐp tu tõ ng÷ ©mI.T¹o nhÞp ®iÖu vµ ©m h­ëng cho c©u*KÕt luËn : NhÞp ®iÖu vµ ©m h­ëng ®­îc t¹o ra do nhiÒu yÕu tè: sù ng¾t nhÞp, phèi thanh, sự hoà phối ngữ âm kết hợp với c¸c phÐp tu tõ từ vựng, cú pháp, cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc biÓu ®¹t néi dung.II. §iÖp ©m, ®iÖp vÇn, ®iÖp thanh. a, Dưới trăng quyên đã gọi hè Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông ( Nguyễn Du, Truyện Kiều)- Phô ©m ®Çu “ l” lặp 4 lần trong c¸c tiÕng löa lùu lËp loÌ + tõ láy gîi h×nh ( lập loè) => gîi tr¹ng th¸i Èn hiÖn trªn mét diÖn réng cña hoa lùu (đỏ như lửa, lấp ló trên cành như những đốm lửa,lúc ẩn, lúc hiện, lúc loé lên lúc ẩn sau tán lá )1. Bài tập 1: Làn ao lóng lánh bóng trăng loe ( Nguyễn Khuyến, Uống rượu mùa thu) Phụ âm “l” ( 4 lần) -> diễn tả trạng thái của ánh trăng phản chiếu trên mặt nước ao: ánh trăng như phát tán rộng hơn, loang ra và choán lấy khắp bề mặt không gian trên mặt ao2. Bài tập 2: Lá bàng đang đỏ ngọn cây Sếu giang mang lạnh đang bay ngang trời Mùa đông còn hết em ơi Mà con én đã gọi người sang xuân. ( Tố Hữu, Tiếng hát sang xuân) - Điệp vần “ang” ( 7 lần) -> âm hưởng rộng mở kéo dài -> mênh mang cảm xúc .-> diễn tả mùa đông đang còn tiếp diễn với nhiều dấu hiệu đặc trưng, vậy mà đã có lời mời gọi sang xuân.3. Bài tập 3: Dốc lên khúc khuỷu,/ dốc thăm thẳm Heo hút cồn mây/ súng ngửi trời. Ngàn thước lên cao,/ ngàn thước xuống Nhà ai Pha Luông/ mưa xa khơi ( Quang Dũng, Tây Tiến) Nhịp điệu: 4/3 Về thanh điệu: + 3 câu đầu: nhiều thanh trắc -> không gian hiểm trở mang sắc thái hùng tráng+ câu cuối toàn thanh bằng (điệp thanh) -> Không khí thoáng đãng, rộng lớn khi vượt qua con đường gian lao. Từ láy gợi hình: khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút. Phép đối từ, điệp từ, nhân hoá, lặp cú pháp Khung cảnh hiểm trở của rừng núi và sự gian lao, vất vả của cuộc hành quân.Thùc hµnh mét sè phÐp tu tõ ng÷ ©mI.T¹o nhÞp ®iÖu vµ ©m h­ëng cho c©uII. §iÖp ©m, ®iÖp vÇn, ®iÖp thanh*KÕt luËn: ¢m, vÇn, thanh ®iÖu lµ c¸c bé phËn cña ©m tiÕt ®­îc lÆp l¹i mét c¸ch chñ ý vµ phèi hîp víi nhau cùng các phép tu từ từ vựng, ngữ pháp nh»m phôc vô cho viÖc biÓu ®¹t néi dung.Cñng cè: T×m tõ phï hîp vµ ®iÒn nhanh vµo chç trèng: 1.NhÞp ®iÖu vµ ©m h­ëng ®­îc t¹o nªn do nhiÒu yÕu tè:...2.§iÖp ©m, ®iÖp vÇn, ®iÖp thanh lµ c¸c phÐp tu tõ th­êng ®­îc dïng trong ........, cßn trong ............... th× Ýt dïng.1. Câu thơ "Em ơi Ba Lan mùa tuyết tan - Đường bạch dương sương trắng nắng tràn" (Tố Hữu) sử dụng biện pháp tu từ ngữ âm gì?Điệp vần "ương" (đường - dương - sương) và điệp vần "ăng" (trắng - nắng). Gieo vần "an", điệp vần "ương" (dương - sương), điệp vần "ăng" (trắng - nắng) và điệp âm đầu (tuyết - tan).Gieo vần "an" và điệp vần "ương" (đường - dương - sương), điệp vần "ăng" (trắng - nắng).Gieo vần "an", điệp phụ âm đầu "t" (tuyết - tan), điệp vần "ương" (dương - sương).2. Các biện pháp tu từ ngữ âm trong câu thơ "Em ơi Ba Lan mùa tuyết tan - Đường bạch dương sương trắng nắng tràn" (Tố Hữu) có tác dụng gì? Giúp tái hiện không gian mờ ảo, huyền bí của xứ sở Ba Lan trong "mùa tuyết tan". Giúp tái hiện sự ngạc nhiên, niềm vui say của thi nhân khi mùa xuân về. Giúp tái hiện sự khắc nghiệt, lạnh giá của khí hậu Ba Lan "mùa tuyết tan" và khéo léo bộc lộ "cái lạnh" trong hồn người con xa xứ. Giúp tái hiện bức tranh thiên nhiên tràn ngập ánh sáng, không gian mà nắng ấm đang dần xua đi màn sương và lớp tuyết dày mùa đông. 3. NhÞp ®iÖu dån dËp phèi hîp víi phÐp ®iÖp tõ ng÷ vµ ®iÖp có ph¸p: “N­íc x« ®¸, ®¸ x« sãng, sãng x« giã, cuån cuén luång giã gïn ghÌ ” Dïng tõ t¹o ©m thanh, h×nh ¶nh: gïn ghÌ – Gîi nÐt tÝnh c¸ch hung d÷ cña s«ng §µ nh­ mét con m·nh thó. Sö dông tõ ng÷ cã tÝnh h×nh t­îng vµ biÓu c¶m: cuån cuén, ®ßi nî xuýt