Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết: 36, 37: Đọc văn Sóng

 Thuyền và biển Thơ Xuân Quỳnh Em sẽ kể anh ngheChuyện con thuyền và biểnTừ ngày nào chẳng biếtThuyền nghe lời biển khơiCánh hải âu, sĩng biếcĐưa thuyền đi muơn nơiLịng thuyền nhiều khát vọngVà tình biển bao laThuyền đi hồi khơng mỏiBiển vẫn xa vẫn xaNhững đêm trăng hiền từBiển như cơ gái nhỏThầm thì gửi tâm tưQuanh mạn thuyền sĩng vỗCũng cĩ khi vơ cớBiển ào ạt xơ thuyềnVì tình yêu muơn thuởCĩ bao giờ đứng yên?Chỉ cĩ thuyền mới hiểuBiển mênh mơng nhường nàoChỉ cĩ biển mới biếtThuyền đi đâu, về đâuNhững ngày khơng gặp nhauBiển bạc đầu thương nhớNhững ngày khơng gặp nhauLịng thuyền đau - rạn vỡNếu từ giã thuyền rồiBiển chỉ cịn sĩng giĩ”Nếu phải cách xa anhEm chỉ cịn bão tố...Tiết: 36, 37. Đọc văn1. Tác giả :+Tác phẩm tiêu biểu: I. TÌM HIỂU CHUNG:- Tên thật: Nguyễn Thị Xuân Quỳnh (1942 – 1988), quê ở Hà Tây, lớn lên ở Hà Nội. + Phong cách thơ:Cuộc đời nhiều bất hạnh, luơn khao khát tình yêu, hạnh phúc.- Sự nghiệp sáng tácNhà thơ tiêu biểu của thế hệ các nhà thơ trẻ thời kì chống Mĩ. SGK2. Bài thơ:* Hồn cảnh ra đời – xuất xứ: + Viết: 29/12/1967 ở biển Diêm Điền- Thái Bình + In trong tập “ Hoa dọc chiến hào” (1968) + Đề tài tình yêu + Hình tượngSĩngEm“Sĩng” là ẩn dụ cho tâm hồn người con gái khi yêu+ Âm điệu: thể thơ 5 chữ bồi hồn, ngắt nhịp 2/3, 3/2 Nhịp thơ như nhịp sĩng+ Kết cấu: + 2 khổ đầu: Sĩng–em và quy luật tình yêu + 5 khổ giữa: Biểu hiện tình yêu + 2 khổ cuối: Khát vọng về tình yêu - * Cảm nhận chung:9 khổ thơII. Đọc - hiểu văn bản:1. Hai khổ thơ đầu:Khổ 1: Dữ dội và dịu êmỒn ào và lặng lẽSơng khơng hiểu nổi mìnhSĩng tìm ra tận bểlặng lẽDữ dội vàdịu êm Ồn ào vàDữ dộiỒn àodịu êmlặng lẽ	Cuồng nhiệtMạnh mẽHiền hoàSâu lắngTính từ đối lập + ẩn dụ Tính chất của sóng cũng là trạng thái của tình yêu: phức tạp và đầy mâu thuẫn.*Hai câu đầu: Hình tượng sĩng *Câu 3,4:Sơng khơng hiểu nổi mìnhSĩng tìm ra tận bểNhân hoá + tượng trưng Sóng vượt khỏi không gian chât hẹp của sông để tìm đến nơi bao la vô tận.Người phụ nữ khao khát tình yêu mãnh liệt, muốn tự khám phá chính mình.2. Khổ 2:Ôi con sóng ngày xưaVà ngày sau vẫn thếNỗi khát vọng tình yêu Bồi hồi trong ngực trẻ Mượn quy luật thiên nhiên nĩi về quy luật tình yêu: Tình yêu luơn vĩnh hằng, là khát khao cháy bỏng của con người nhất là tuổi trẻ. sóng vỗ muôn đờiNhịp đập trái tim tình yêu2. Năm khổ giữa:Trước muôn trùng sóng bểEm nghĩ về anh, emEm nghĩ về biển lớnTừ nơi nào sóng lên ?Sóng bắt đầu từ gióGió bắt đầu từ đâu ?Em cũng không biết nữaKhi nào ta yêu nhauKhổ 3,4:- Điệp ngữ “ Em nghĩ về” anh em biển lớnNghĩ về tình yêu đặt cạnh không gian rộng lớn  Tình yêu thiêng liêng cao quí, không nhỏ bé, tầm thường.- Câu hỏi tu từ liên tiếp:  Hỏi về qui luật tự nhiên  Qui luật tình yêu Nhà thơ khám phá ngọn nguồn của tình yêu nhưng tình yêu luôn là ẩn số chỉ có thể cảm nhận bằng tâm hồn. -Nghệ thuật đối lập, nhân hố Nỗi nhớ bao trùm cả khơng gian và thời gian- Nỗi nhớ biểu hiện trực tiếp  Khắc khoải vào cả tâm thức ám ảnh, thường trực.b. Khổ 5:Con sóng dưới lòng sâuCon sóng trên mặt nướcÔi con sóng nhớ bờNgày đêm không ngủ đượcLòng em nhớ đến anhCả trong mơ còn thứcCon sóng dưới lòng sâuCon sóng trên mặt nướcÔi con sóng nhớ bờNgày đêm không ngủ đượcLòng em nhớ đến anhCả trong mơ còn thức Tình yêu đi liền với nỗi nhớ mãnh liệt, da diết và sâu thẳm tâm hồn.xuôiphương bắcngượcphương nam Xa xôi, cách trở, khó khăn của cuộc đờiHướng về anh – một phương Khẳng định sự thuỷ chung mãnh liệt trong tình yêu của người phụ nữ.- Nghệ thuật đối lập, cách nói ngượcc. Khổ 6:Cách nói sáng tạo, âm hưởng ca dao-> “phương anh”Dẫu xuơi về phương bắcDẫu ngược về phương namNơi nào em cũng nghĩHướng về anh - một phươngDẫu xuơi về phương bắcDẫu ngược về phương namNơi nào em cũng nghĩHướng về anh - một phươngë ngoµi kia ®¹i d­¬ngTrăm ngµn con sãng ®ãCon nµo ch¼ng tíi bêDï mu«n vêi c¸ch trë.d. Khổ 7: Quy luậtSĩng khao khát tới bờ-> Niềm tin mãnh liệt tình yêu thiêng liêng sẽ cập bến bờ hạnh phúcEm khao khát cĩ anh“Cĩ thể nĩi thơ Xuân Quỳnh là tiếng nĩi của một cái tơi đích thực, mang bản chất tự nhiên thuần hậu, khao khát hướng tới hạnh phúc làm vợ, làm mẹ. Với Xuân Quỳnh, tình yêu nhất thiết phải thành hạnh phúc gia đình, kết thành tổ ấm.” ( PGS.TS Lưu Khánh Thơ) Cuộc đời tuy dài > Cảm giác lo âu, trăn trở trước cái hữu hạn của cuộc đời. 3. Khổ 8, 9Nghệ thuật đối lập:Làm sao được tan ra Thành trăm con sóng nhỏ Giữa biển lớn tình yêuĐể ngàn năm còn vỗ.* Khổ 9:Cuộc đời tuy dài thếNăm tháng vẫn đi quaNhư biển kia dẫu rộngMây vẫn bay về xa* Khổ 8Ngàn năm còn vỗ Giữa biển lớn tình yêu Khát vọng hoá thânThời gian vĩnh hằngKhông gian mênh môngThành trăm con sĩng nhỏ* Khổ 9:Khát vọng về tình yêu chân thành, say đắm, mãnh liệt, bất tử.“Sĩng - Đó là cuộc hành trình khởi đầu là sự từ bỏ cái chật chội, nhỏ hẹp để tìm đến một tình yêu bao la rộng lớn, cuối cùng là khát vọng được sống hết mình trong tình yêu, muốn hóa thân vĩnh viễn thành tình yêu muôn thuở” ( GS. TS Trần đăng Suyền)III. TỔNG KẾT VÀ LUYỆN TẬP:1.Ghi nhớ (SGK)2.Luyện tập:Câu 1:Đặc sắc nghệ thuật của bài thơ “Sóng”,(Chọn các phương án đúng)(A).Hình tượng Sóng-trường liên tưởng giàu giá trị thẩm mĩ;(B).Hình ảnh sĩng xa lạ, giàu sức triết lí, suy tưởng;(C). Hình ảnh nhân hố, ẩn dụ, hình thức điệp vận dụng linh hoạt;(D).Thể thơ năm chữ, ngắt nhịp 2/3, 3/2, gieo vần bằng, trắc đan xen mô phỏng tài tình nhịp sóng;(E).Lời thơ cầu kỳ, giàu chất trí tuệ;(G).Lời thơ tâm tình tự nhiên, giàu cảm xúc(A).(D).(G).(C).Câu 2: “Sóng” là lời tự bạch của Xuân Quỳnh về khát vọng tình yêu:(A).Tình yêu mới bắt đầu rất thơ ngây, hồn nhiên, say đắm giữa biển khơi vơ tận.(B).Tình yêu một người nơi xa với đầy nỗi nhớ dào dạt như sĩng giữa biển khơi.(C).Tình yêu thiết tha, nồng nàn, chung thuỷ, muốn vượt lên thử thách của thời gian và sự hữu hạn của đời người.Câu 3 :Cĩ nhận định : Qua bài Sĩng, Xuân Quỳnh “đã thể hiện được một tình yêu cĩ tính chất truyền thốngnhư tình yêu muơn đời nhưng vẫn mang tính chất hiện đại của tình yêu hơm nay”. Từ những nội dung đã tìm hiểu,anh/ chị cĩ tán thành với ý kiến trên khơng ? Vì sao ?Một tình yêu cĩ tính truyền thốngNhững biểu hiện muơn đời : Nỗi nhớ, thuỷ chung, niềm tin, khát vọng... trong tình yêu.Một tình yêu mang tính chất hiện đạiSự chủ động, mạnh bạo bày tỏ khát vọng tình yêuTuấn Anh - con trai đầu của Xuân Quỳnh chia sẻ trong buổi tọa đàm: "Khi tơi hỏi tại sao mẹ chỉ viết về những cái tốt như thế khi cuộc đời cĩ cả những cái xấu, mẹ tơi trả lời: Đúng là cuộc sống cĩ cả cái tốt và cái xấu, cái xấu cũng khơng ít, nhưng vì thế mà mẹ chọn viết về những điều tốt đẹp để khi người ta đọc thơ người ta thấy yêu cuộc sống,tin vào những điều tốt đẹp”. E:\Sĩng (Xuân Quỳnh) - Ngâm thơ- Minh Ngọc - YouTube.flvCon sóng dưới lòng sâuCon sóng trên mặt nướcÔi con sóng nhớ bờNgày đêm không ngủ được Lòng em nhớ đến anhCả trong mơ còn thứcDẫu xuôi về phương bắcDẫu ngược về phương namNơi nào em cũng nghĩHướng về anh - một phươngỞ ngoài kia đại dươngTrăm ngàn con sóng đóCon nào chẳng tới bờDù muôn vời cách trởDữ dội và diụ êmỒn ào và lặng lẽSông không hiểu nổi mìnhSóng tìm ra tận bểÔi con sóng ngày xưaVà ngày sau vẫn thếNỗi khát vọng tình yêuBồi hồi trong ngực trẻTrước muôn trùng sóng bểEm nghĩ về anh, emEm nghĩ về biển lớnTừ nơi nào sóng lên ?Sóng bắt đầu từ gióGió bắt đầu từ đâu ?Em cũng không biết nữaKhi nào ta yêu nhauCuộc đời tuy dài thếNăm tháng vẫn đi quaNhư biển kia dẫu rộngMây vẫn bay về xaLàm sao được tan raThành trăm con sóng nhỏGiữa biển lớn tình yêuĐể ngàn năm còn vỗ. Ở Xuân Quỳnh “chất đời” và “chất thơ” hịa quyện chặt chẽ với nhau.Thơ chị vì thế chẳng khác nào một cuốn nhật ký bỏ ngỏ đi tìm sự đồng điệu trong tâm hồn mọi thế hệ độc giả. PGS. TS Nguyễn Đăng ĐiệpEm hãy lựa chọn một phương án đúng nhất-Với khổ thơ kết, Xuân Quỳnh muốn bày tỏ:(A).Khát vọng được yêu mãi mãi như con sĩng giữa biển khơi.(B).Khát vọng hố thân thành con sĩng cũng chính là khát vọng về tình yêu chân thành, say đắm, mãnh liệt, bất tử.(C).Khát vọng làm con sĩng để được sống giữa biển khơi bao la vơ tận.“Anh xin lµm sãng biÕcH«n m·i c¸t vµng emH«n thËt khÏ thËt ªmH«n ªm ®Ịm mãi m·i”“Cã mét lÇn biĨn vµ sãng yªu nhauNg­êi ta nãi biĨn lµ mèi tình ®Çu cđa sãngSãng d¹t dµo «m bê c¸t nãng bángBiĨn vç vỊ h¸t m·i khĩc tình ca”“Con sãng nµo ®Õn tr­ícCon sãng nµo ®Õn sauTõ ngµn ®êi vÉn thÕLỴ loi sãng tìm nhau”“Sĩng chẳng đi đến đâu Nếu khơng đưa em đến Dù sĩng đã làm anh Nghiêng ngả Vì em ” sDữ dội và diụ êmỒn ào và lặng lẽSông không hiểu nổi mìnhSóng tìm ra tận bểÔi con sóng ngày xưaVà ngày sau vẫn thếNỗi khát vọng tình yêuBồi hồi trong ngực trẻTrước muôn trùng sóng bểEm nghĩ về anh, emEm nghĩ về biển lớnTừ nơi nào sóng lên ?Sóng bắt đầu từ gióGió bắt đầu từ đâu ?Em cũng không biết nữaKhi nào ta yêu nhauCon sóng dưới lòng sâuCon sóng trên mặt nướcÔi con sóng nhớ bờNgày đêm không ngủ được Lòng em nhớ đến anhCả trong mơ còn thứcDẫu xuôi về phương bắcDẫu ngược về phương namNơi nào em cũng nghĩHướng về anh - một phươngỞ ngoài kia đại dươngTrăm ngàn con sóng đóCon nào chẳng tới bờDù muôn vời cách trởCuộc đời tuy dài thếNăm tháng vẫn đi quaNhư biển kia dẫu rộngMây vẫn bay về xaLàm sao được tan raThành trăm con sóng nhỏGiữa biển lớn tình yêuĐể ngàn năm còn vỗ. Dữ dội và diụ êmỒn ào và lặng lẽSông không hiểu nổi mìnhSóng tìm ra tận bểÔi con sóng ngày xưaVà ngày sau vẫn thếNỗi khát vọng tình yêuBồi hồi trong ngực trẻTrước muôn trùng sóng bểEm nghĩ về anh, emEm nghĩ về biển lớnTừ nơi nào sóng lên ?Sóng bắt đầu từ gióGió bắt đầu từ đâu ?Em cũng không biết nữaKhi nào ta yêu nhauCon sóng dưới lòng sâuCon sóng trên mặt nướcÔi con sóng nhớ bờNgày đêm không ngủ được Lòng em nhớ đến anhCả trong mơ còn thứcDẫu xuôi về phương bắcDẫu ngược về phương namNơi nào em cũng nghĩHướng về anh - một phươngỞ ngoài kia đại dươngTrăm ngàn con sóng đóCon nào chẳng tới bờDù muôn vời cách trởCuộc đời tuy dài thếNăm tháng vẫn đi quaNhư biển kia dẫu rộngMây vẫn bay về xaLàm sao được tan raThành trăm con sóng nhỏGiữa biển lớn tình yêuĐể ngàn năm còn vỗ. Tác phẩmTơ tằm - chồi biếc (thơ, in chung) Hoa dọc chiến hào (thơ, in chung) Giĩ Lào, cát trắng (thơ, 1974) Lời ru trên mặt đất (thơ, 1978) Sân ga chiều em đi (thơ, 1984) Tự hát (thơ, 1984) Hoa cỏ may (thơ, 1989) Thơ Xuân Quỳnh (1992 , 1994) Thơ tình Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ (1994) Cây trong phố - Chờ trăng (thơ, in chung) Bầu trời trong quả trứng (thơ thiếu nhi, 1982) Truyện Lưu Nguyễn (truyện thơ, 1985) Mùa xuân trên cánh đồng (truyện thiếu nhi - 1981) Bến tàu trong thành phố (truyện thiếu nhi, 1984) Vẫn cĩ ơng trăng khác (truyện thiếu nhi, 1986) Tuyển tập truyện thiếu nhi (1995)“Trên mảnh đất thi ca màu mỡ, Xuân Quỳnh đã gieo ngĩt chục tập thơ.Và chính trên những trang thơ ấy ta cảm nhận một nét rất chung, đĩ là tiếng thơ của một trái tim phụ nữ nhiều trắc ẩn, vừa hồn nhiên tươi tắn, vừa chân thành, đằm thắm và luơn da diết trong khát vọng về hạnh phúc bình dị đời thường” ( GS.Phan Trọng Luận)Xuân Quỳnh (trái) và chị gái Đơng Mai khi cịn nhỏ Tuổi thơ tơi lạc lõng giữa đờiNhư một cánh chim bơ vơ mất tổ(Tiếng mẹ)"Con thức ban ngày mẹ chở che conĐêm con mơ mẹ làm sao che chởTrong giấc mơ chỉ mình con bé nhỏChỉ mình con chống chọi với quân thù".(Dãi đất thuộc về tơi)“Khi vắng anh bàn tay em biết nhớLấy thời gian đan thành áo mong chờLấy thời gian em viết những dịng thơĐể thấy được chúng mình khơng cách trở.” ( Bàn tay em)Hoa ơi sao chẳng nĩi Anh ơi sao lặng thinh Đốt lịng em câu hỏi Yêu em nhiều khơng anh? (Mùa hoa doi)“Cĩ giọng bà vang vọng:Tiếng gà trưaCĩ tiếng bà vẫn mắng- Gà đẻ mà mày nhìnRồi sau này lang mặt!Cháu về lấy gương soiLịng dại thơ lo lắngCĩ bĩng dáng thân thuộc của bà:Tiếng gà trưaTay bà khum soi trứngDành từng quả chắt chiuCho con gà mái ấp” (Tiếng gà trưa) “Con làm bằng yêu thương Của cha và của mẹ Của bà và của ơng Của má nữa - biết khơngCon làm bằng tất cả”("Cắt nghĩa" tặng Lưu Minh Vũ-Chùm thơ xuân cho ba con nhỏ). “Phải đâu mẹ của riêng anhMẹ là mẹ của chúng mình đấy thơiMẹ tuy khơng đẻ khơng nuơiMà em ơn mẹ suốt đời, chưa xong”( Mẹ của anh)29.8.1988 Xuân Quỳnh cùng chồng và con trai mấtGia đình hạnh phúc của Xuân Quỳnh“Cơn mưa xĩt lịng cũng của người ta Cỏ mặt trời lăn đi khơng ở lại Chỉ những vần thơ sẽ cịn xa xĩt mãi Vết chân trần trên cát bỏng Quỳnh ơi” Phan Thị Thanh Nhàn“Nếu mỗi thi sĩ đích thực bao giờ cũng cĩ một điệu hồn riêng, thì lo âu, đĩ mới thực là điệu hồn Xuân Quỳnh. Điệu hồn ấy, Xuân Quỳnh đã phổ trọn vẹn vào những tiếng thơ da diết nhất của mình. Nĩ là phần tinh chất nhất của giọng điệu thơ Xuân Quỳnh. Nĩ đã ngân lên đây đĩ ngay từ những tiếng thơ đầu đời, càng về sau càng rõ nét, nổi trội”. (Chu Văn Sơn)Thảo luận :1/. Những nhà thơ yêu đời, yêu sống đến say mê cuồng nhiệt cũng thường là những nhà thơ nhạy cảm về thời gian. Xuân Quỳnh đãcảm nhận như thế nào về thời gian và lo âu về điều gì? 2/. Bình thường, sự lo âu cĩ thể dẫn con người đến những phản ứng tiêu cực (thất vọng, chán chường hoặc thả trơi theo dịng đời) nhưng cũng cĩ thể là động lực khiến con người sống tích cực và mạnh mẽ hơn (sống hết mình, khát khao sống mãnh liệt trong tình yêu,).Xuân Quỳnh đã bầy tỏ khát vọng sống của mình như thế nào ? Làm sao được tan raThành trăm con sóng nhỏGiữa biển lớn tình yêuĐể ngàn năm còn vỗ. Cuộc đời tuy dài thếNăm tháng vẫn qua điNhư biển kia dẫu rộngMây vẫn bay về xa3. Khổ 8, 9“Các đối cực vừa là ẩn dụ tinh tế của nỗi khát vọng tình yêu, vừa biểu hiện sự vận động,biến ảo khơng ngừng của thời gian - khơng gian nghệ thuật. Sĩng, do đĩ đồng thời cũng là điểm nhìn nghệ thuật. Từ điểm nhìn này thấy được ranh giới giữa cái hữu hạn (con sĩng) với cái vơ hạn (biển lớn tình yêu). Sĩng là tên bài thơ, sĩng cịn là phương thức thể hiện quan hệ, nĩ gợi ra cách hiểu tâm thế, cũng như tình yêu luơn luơn chẳng bình yên”. ( GS. Nguyễn Đăng Mạnh)