Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết 38: Làm văn: Luyện tập vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt trong bài văn nghị luận

TRƯỜNG THPT BẮC YÊNCHAØO MÖØNG QUYÙ THAÀY COÂVỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP - Giáo Viên: Nguyễn Sỹ Ninh - LỚP 12A1TIẾT 38 – LÀM VĂN LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN LuyÖn tËp trªn líp KiÓu v¨n b¶n§Æc ®iÓm cña ph­¬ng thøc biÓu ®¹tTrùc tiÕp bµy tá t­ t­ëng, t×nh c¶m, c¶m xóc, th¸i ®é vµ sù ®¸nh gi¸ cña ng­êi viÕt vÒ ®èi t­îng ®­îc nãi tíiTr×nh bµy chuçi sù viÖc liªn quan ®Õn nhau, sù viÖc nµy dÉn ®Õn sù viÖc kia, cuèi cïng cã mét kÕt thóc nh»m gi¶i thÝch sù viÖc, t×m hiÓu con ng­êiVÏ lai b»ng ng«n ng÷ mét sù vËt, sù viÖc, phong c¶nh hay con ng­êi sao cho thËt ch©n thùc cô thÓ sinh ®éng Tù sùBiÓu c¶mMiªu t¶ThuyÕt minhTr×nh bµy, giíi thiÖu, gi¶i thÝch nh»m lµm râ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n,cung cÊp tri thøc vÒ c¸c hiÖn t­îng, sù vËt trong tù nhiªn và xhNghÞ luËnDïng lý lÏ vµ dÉn chøng ®Ó lµm s¸ng tá luËn ®iÓm nh»m thuyÕt phôc ng­êi nghe vÒ mét t­ t­ëng, quan ®iÓm nào đóLUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NLLUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL1. CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU CẢM- TỰ SỰ- MIÊU TẢ TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬNa. Xét ngữ liệu:* Ngữ liệu 1Hỡi đồng bào cả nước!Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa!Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ. (Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến- Hồ Chí Minh)LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL? Cho biết ý chính của đoạn trích trên?? Đoạn trích trên đã sử dụng những yếu tố biểu cảm nào?? Những yếu tố biểu cảm đó có tác dụng gì trong văn bản?LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL- Nêu lên tình thế của đất nước và cuộc kháng chiến của dân tộc ta sau CMT Tám. - Câu cảm thán.- Bộc lộ tình cảm yêu nước mãnh liệt và niềm tin vào ý chí chiến đấu của dân tộc.- Thích hợp với lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến bảo vệ nền độc lập dân tộc.LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL* Ngữ liệu 2: Sắp Trung thu, trời xứ Bắc hẳn trong, trăng hẳn tròn và sáng. Đêm trước rằm đầu tiên từ ngày bị giam giữ. Mười mấy ngày qua, trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt giữ vô cớ, cái khẳng định mình vẫn là khách tự do, chỉ là một xâu những sự vật lỉnh kỉnh, lích kích đáng lạ, đáng cười, đáng ghét của bộ mặt nhà giam. Bỗng đêm nay trăng sáng quá chừng. Trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ, lồng trong bóng cây. Đêm nay rất đẹp. Trong lòng rạo rực bao nỗi niềm. Cầm lòng không đậu, người tù phải thốt lên: “Đối thử lương tiêu nại nhược hà” (Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ)  Vậy trước cảnh đẹp đêm nay, trước cái đẹp đêm lành này, biết làm sao bây giờ ?(nại nhược hà)? Nó là dấu hiệu của một tâm trạng dạt dào nên sinh băn khoăn. Nó ăm ắp, tình tứ, nó rạo rực, nó muốn thưởng thức, muốn chan hòa, giãi bày, bộc lộ (Lê Trí Viễn, Một số bài giảng thơ văn Chủ tịch Hồ Chí Minh – sgk Ngữ Văn lớp 8 - tập 2- trích) LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL? Hãy chỉ ra các yếu tố tự sự và miêu tả trong đoạn văn NL trên và cho biết tác dụng của chúng?LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL* Ngữ liệu 2: Sắp Trung thu, trời xứ Bắc hẳn trong, trăng hẳn tròn và sáng. Đêm trước rằm đầu tiên từ ngày bị giam giữ. Mười mấy ngày qua, trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt giữ vô cớ, cái khẳng định mình vẫn là khách tự do, chỉ là một xâu những sự vật lỉnh kỉnh, lích kích đáng lạ, đáng cười, đáng ghét của bộ mặt nhà giam. Bỗng đêm nay trăng sáng quá chừng. Trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ, lồng trong bóng cây. Đêm nay rất đẹp. Trong lòng rạo rực bao nỗi niềm. Cầm lòng không đậu, người tù phải thốt lên: “Đối thử lương tiêu nại nhược hà” (Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ)  Vậy trước cảnh đẹp đêm nay, trước cái đẹp đêm lành này, biết làm sao bây giờ ?(nại nhược hà)? Nó là dấu hiệu của một tâm trạng dạt dào nên sinh băn khoăn. Nó ăm ắp, tình tứ, nó rạo rực, nó muốn thưởng thức, muốn chan hòa, giãi bày, bộc lộ (Lê Trí Viễn, Một số bài giảng thơ văn Chủ tịch Hồ Chí Minh – sgk Ngữ Văn lớp 8 - tập 2- trích) LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NLb. Kết luận:- Việc đưa các yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm vào bài văn nghị luận là rất cần thiết, giúp cho bài văn thêm sinh động, hấp dẫn, thuyết phục.- Khi đưa yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm vào bài văn nghị luận cần đúng lúc, đúng cách, mỗi yếu tố sẽ giúp cho bài văn có sức thuyết phục cả về nhận thức và tình cảm. - Trong bài văn NL, tự sự, miêu tả, biểu cảm chỉ là những yếu tố kết hợp, chúng không được làm mờ đi đặc trưng của văn NL mà phải phục vụ cho quá trình NL.LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL2. PHƯƠNG THỨC THUYẾT MINH TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN a. Xét ngữ liệu (sgk) 	 Bấy lâu, ở Việt Nam, các bản báo cáo kinh tế định kỳ công bố rộng rãi thường chỉ nhắc đến GDP (tổng sản phẩm quốc nội), là giá trị tính bằng tiền của tổng hàng hóa và dịch vụ sản xuất ra trên lãnh thổ nước ta trong một năm. Theo định nghĩa, những thứ do người nước ngoài tạo ra trên lãnh thổ Việt nam đều được gộp vào GDP của Việt Nam. Chỉ số GDP lạnh lùng không cho biết bao nhiêu phần trăm trong đó được dành cho người Việt. Trong khi đó, GNP (tổng sản phẩm quốc dân) của Việt Nam là tổng giá trị hàng hóa và dịch vụ do những người mang quốc tịch Việt Nam sản xuất ra trong một năm, ở cả trong và ngoài lãnh thổ nước mình. Chỉ tiêu này sẽ cho biết rõ thu nhập bình quân trong một năm mà mỗi người Việt Nam được hưởng. Song đã từ lâu lắm, chỉ tiêu này không được nhắc đến trong các báo cáo định kỳ cũng như trong các bản tin của giới truyền thông.LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL2. PHƯƠNG THỨC THUYẾT MINH TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN Ở các nước phát triển, GDP và GNP thường cách nhau không xa. Vì phần của nước ngoài sản xuất tại nước đó cũng xấp xỉ với phần do dân nước đó sản xuất ở nước ngoài, và người ta chuyển sang dùng GDP cho tiện lợi. Nhưng với những nước đang phát triển như nước ta, đầu tư ra nước ngoài còn ít mà nhận đầu tư của nước ngoài lại nhiều thì GNP bao giờ cũng thấp hơn GDP. Đầu tư của nước ngoài càng lớn thì khoảng cách GDP- GNP lại càng xa. Mà đối với nhân dân, tăng trưởng GNP bao nhiêu phần trăm chắc chắn quan trọng hơn là tăng trưởng GDP bao nhiêu phần trăm. Vì thế, việc dùng chỉ tiêu GNP bên cạnh GDP vẫn còn hết sức cần thiết. (Theo Hải Văn, Không để chỉ số tăng trưởng GDP làm lạc hướng chúng ta!, báo điện tử Thanhnienonline, ngày 23-11-2007) 	LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL2. PHƯƠNG THỨC THUYẾT MINH TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN- Hãy cho biết đoạn trích trên bàn về vấn đề gì?- Hãy phân tích sự vận dụng PT thuyết minh trong đoạn trích trên?LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL 2. PHƯƠNG THỨC THUYẾT MINH TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN- Tác giả đã cung cấp cho người tiếp nhận những tri thức về chỉ số GDP và GNP.- Tác giả muốn khẳng định về sự cần thiết của chỉ số GNP bên cạnh GDP.- Người viết vận dụng các thao tác lập luận một cách hài hòa, bên cạnh đó còn vận dụng PT thuyết minh, giới thiệu một cách rõ ràng, chính xác về chỉ số GDP và GNP ở VNLUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NLb. Kết luận:- Việc vận dụng kết hợp PT thuyết minh trong bài văn NL là cần thiết.- Việc vận dụng kết hợp PT thuyết minh tạo sự thuyết phục cho luận điểm bằng việc trình bày một cách chính xác, khách quan, khoa học vấn đề ở nhiều góc nhìn.LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL3. Bài tập vận dụng THẢO LUẬN NHÓM Viết một bài văn nghị luận ngắn để phát biểu ý kiến trong buổi trao đổi về chủ đề “Nhà văn mà tôi hâm mộ” do Câu lạc bộ Văn học của nhà trường tổ chức? * Gợi ý: - Xác định chủ đề của bài phát biểu: chọn và phát biểu về nhà văn nào? Ở những phương diện nào?- Xây dựng những luận điểm cần thiết để làm sáng tỏ chủ đề của bài phát biểu. Sắp xếp các luận điểm đó thành dàn ý rành mạch, hợp lý.- Cần vận dụng kết hợp những PTBĐ nào, ở những chỗ nào và vận dụng như thế nào để bài phát biểu có sức thuyết phục và hấp dẫn.LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL 3. Bài tập vận dụng‘’Số phận của ông đã được quyết định như vậy: một phút ánh sáng rực rỡ để chứng tỏ rằng sứ mệnh đã hoàn thành, tác phẩm đã thắng lợi; rồi khi quả đã được cứu thoát, vỏ khô rụng xuống. Đô-xtoi- ép- xki qua đời ngày 10 tháng 2 năm 1881. Một cơn run rẩy lay động toàn nước Nga; một phút đau đớn câm lặng, rồi cùng một lúc, không thỏa thuận trước, từ các thành phố xa xôi nhất, các đoàn đại biểu kéo đến để viếng ông. Một làn sóng yêu thương cuồng nhiệt dâng lên từ mọi nơi của thành phố ngàn tháp chuông, song đã quá chậm, than ôi! Ai ai cũng muốn nhìn thấy người quá cố mà họ đã lãng quên suốt cả cuộc đời. Phố Thợ Rèn nơi quàn linh cữu ông đen nghịt người; run rẩy, im lặng...và chen chúc quanh quan tài ôngĐám đông mỗi lúc một siết chặt quanh thi hài; cái quan tài lắc lư sắp đổ. Người quả phụ và mấy đứa con hãi hùng phải giữ vững nó lại” (Đô-xtoi- ép-xki - X. Xvai- gơ)LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NL- Kể về sự ra đi của Đô-xtoi-ep-xki và lòng thương tiếc của nhân dân Nga.- Đã sử dụng các yếu tố biểu cảm, tự sự và miêu tả.- Bày tỏ thái độ ngưỡng mộ một con người- nhà văn vĩ đại của dân tộc Nga và của nhân loại.LUYỆN TẬP VẬN DỤNG KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG THỨC BIỂU ĐẠT TRONG BÀI VĂN NLCần lưu ý: Việc vận dụng kết hợp nhiều PT biểu đạt không hoàn toàn đồng nhất với việc vận dụng kết hợp các PT biểu đạt.Xin chân thành cảm ơn Quý thầy cô và các em!