Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết 61, 62: Ai đã đặt tên cho dòng sông

A. PHẦN CHUẨN BỊ:I. Mục tiêu bài học1. Kiến thức: Giúp học sinh nhận thức được vẻ đẹp của hình tượng sông Hương- biểu tượng của văn hoá Huế.Và phong cách tuỳ bút của HPNT.2. Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng phân tích, đọc hiểu thể loại bút kí...3. Giáo dục: Qua bài học giáo dục tình yêu quê hương, đất nước, ý thức bảo vệ cảnh quan thiên nhiên, giữ gìn môi trườngII. Phương tiện thực hiện1. Tư liệu SGK,SGV Văn 12 NC2. Giáo án điện tử + Phiểu học tập.III. Cách thức tiến hành: GV tổ chức cho h/s làm việc cá nhân theo hệ thống câu hỏi gợi mở kết hợp hình thức nhóm. Gv định hướng, tổng kết, có thể sử dụng phối hợp phương pháp diễn giảngB. PHẦN THỂ HIỆN TRÊN LỚP.I. Kiểm tra bài cũ: (Không kiểm tra)II. Bài mới I. TÌM HIỂU CHUNG.1. Tác giả.a. Cuộc đời - Sinh 1937. - Gắn bó sâu sắc với xứ Huế. - Hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vựcTrình bày những nét cơ bản về tác giả ?I.TÌM HIỂU CHUNG1.Tác giả.a.Cuộc đờib. Sự nghiệp thơ văn Kết tinh chủ yếu ở thể loại bút kí, thơ. Nét đặc sắc trong phong cách: + Kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và trữ tình.+ Liên tưởng mạnh mẽ.+ Hành văn mê đắm, tài hoab.Sự nghiệp thơ văn2. Tác phẩm:Ai đã đặt tên cho dòng sông ?Xác định hoàn cảnh ra đời ? Kết cấu ?Nêu giá trị cơ bản mà bài kí đạt được ? Hoàn cảnh ra đời: Viết tại Huế: 1 - 1981. Giá trị cơ bản: ▪ Gợi lại bề dày văn hoá Huế - sông Hương.▪ Tình yêu thiên nhiên, đất nước▪ Nghệ thuật bút kí đạt tới đỉnh cao: tài hoa...2.Tác phẩm.3. Văn bản.Xác định vị trí của đoạn trích ?a. Vị trí: Phần thứ nhất, và đoạn kết.b. Bố cục: Phần đầu: Sông Hương -thuỷ trình đến với đất Huế.+ Sông Hương ở thượng nguồn.+ Sông Hương ở đồng bằng - ngoại vi thành phố Huế+ Sông Hương ở giữa lòng thành phố Huế.- Phần còn lại: Sông Hương - dòng sông của lịch sử, cuộc đời và thi ca.Thảo luận, đưa ra sơ đồ kết cấu (bố cục)văn bản ?Đặt tên cho mỗi phần ?Nêu đặc điểm sáng tác của HPNT ?I.TÌM HIỂU CHUNG1.Tác giả.a.Cuộc đờib.Sự nghiệp thơ văn2. Tác phẩm.a. Xuất xứ.b. Giá trị.3. Văn bản.II. ĐỌC HIỂU1.Sông Hương-hành trình đến với đất Huếa. Sông Hương ở thượng nguồn.Tác giả chỉ ra nét riêng của sông Hương xứ Huế là gì ? Sông Hương là dòng sông “thuộc về một thành phố duy nhất”→ Biểu tượng của đất Huế.I.TÌM HIỂU CHUNG1. Tác giả.2. Tác phẩm.3. Văn bản.II. ĐỌC HIỂU.1. Sông Hương – hành trình đến với đất HuếSông Hương ở thượng nguồn. Sông Hương ở thượng nguồn được tác giả gọi tên là gì ? Vì sao ? Sông Hương - “bản trường ca của rừng già”.Là bản trường ca rừng già, sông Hương toát lên những vẻ đẹp nào ?+ Sức sống mãnh liệt, hoang dại + Dịu dàng và say đắm.Phân tích vẻ đẹp của câu văn miêu tả tính cách này của sông Hương ? → Câu văn dài, nhiều vế → dư vang của trường ca. Điệp cấu trúc, động từ mạnh, tính từ rất gợi tả.Nhà văn ví sông Hương với ai ? Nhận xét gì về h/a so sánh này ? - Sông Hương- cô gái di gan man dại và phóng khoáng Tính cách hoá, linh hồn và nữ tính hoá sông Hương. Rừng già hun đúc nên.- S. Hương - Bản trường ca rừng già.- S. Hương - Cô gái di ganI.TÌM HIỂU CHUNG1. Tác giả.2. Tác phẩm.3. Văn bản.II. ĐỌC HIỂU.1.S.Hương - hành trình đến với đất Huế.a.S.Hương ở thượng nguồn-S.Bản trường ca rừng già.-S.Hương - Cô gái di gan-S.Hương-Người mẹ phù sa	II. ĐỌC HIỂUSông Hương – hành trình đến với đất Huế.a. Sông Hương ở thượng nguồn“Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ,một tâm hồn tự do và trong sáng”. Rừng già khiến con sôngcòn mang một vẻ đẹp nào khác ?T/g suy tư như thế nào về những vẻ đẹp ấy của sông Hương ?Đó là vẻ đẹp tâm hồn bí ẩn, là cái bản chất đầy đủ mà sông Hương phong kín trong lòng,không muốn nói ra.  Tôn vinh sông Hương thành đấng sáng tạo của văn hoá Huế.Cách nói này, HPNT muốn bày tỏ điều gì ?- Sông Hương – “người mẹ phù sa văn hoá xứ sở”I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU.Sông Hương-hành trình đến với đất Huế.a. Sông Hương ở thượng nguồn.- Bản trường ca rừng già.- Cô gái di-gan- Người mẹ phù sa	II. ĐỌC HIỂUSông Hương – hành trình đến với đất Huế.b. Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế.Nhà văn hình dung như thế nào về Sông Hương từ thượng nguồn đổ về cánh đồng Châu Hoá ? Sông Hương - người “con gái đẹp nằm ngủ mơ màng” giữa cánh đồng Châu Hoá đầy hoa dại.- Hiện một vóc dáng mới, khát khao và lãng mạn: “ Chuyển dòng liên tục”, mềm mượt như lụa. T/g cảm nhận thuỷ trình xuôi về đồng bằng của người Sông Hương có ý nghĩa như thế nào? Đó là “một cuộc tìm kiếm có ý thức”, đi tìm tình yêu !Và để đến với Huế, sông Hương phải vượt qua những không gian nào ? - Nó phải vượt qua nhiều không gian án ngữ: Lương Quán, Nguyệt Biều...→ Gian truân. Hòn Chén Ngọc TrảnNguyệt Biều Lương QuánSông Hương thể hiện mình như thế nào qua hành trình này ? I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU.1.Sông Hương-hành trình đến với đất Huế.a.Sông Hương thượng nguồn.b.Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế. Người con gái đẹp bừng tỉnh sau giấc ngủ dài.	II. ĐỌC HIỂUSông Hương – hành trình đến với đất Huế.b. Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế. + Vóc dáng: S. H khoe tất cả vẻ đẹp đường nét- những đường cong con gái tuyệt mĩ, gợi cảm. Ngôn từ nào mô tả được vẻ đẹp đường nét ấy ?Nhận xét chung về lối hành văn ? Hiệu quả NT ?Hành văn uyển chuyển, ngôn ngữ giàu hình ảnh, ngôn ngữ đa dạng. Hành trình về xuôi của Hương giang không đơn điệu, nhàm chán, mà gây hấp dẫn, bất ngờ ! ? Miêu tả đường nét dáng vóc sông Hương, Em thích nhất câu nào ? Vì sao ? ■Tóm lại, H đã vẽ nên một dáng điệu yêu kiều thổi linh hồn cho sông Hương khi ở ngoại vi t/p Huế. “ điện Hòn Chén, vấp Ngọc Trản, nó sang Tây Bắc, thềm bãi Nguyệt Biểu, Lương Quán rồi đột ngột ... về phía Đông Bắc, chân đồi Thiên Mụ, về Huế. Từ Tuần về đây sông Hương vẫn đi trong dư vang của Trường Sơn, vượt qua lòng vực sâu dưới chân núi Ngọc Trản để sắc nước trở nên xanh thẳm, và từ đó trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách”. chuyển hướngvòng qua vẽ một hình cung thật tròn ôm lấyxuôi dầnQuaI.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU.1.Sông Hương-hành trình đến với đất Huế.a.Sông Hương thượng nguồn.b.Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế. Người con gái đẹp bừng tỉnh sau giấc ngủ dài.+ S. Hương khoe đường nét+ S. Hương sắc màu lãng mạn.- S. Hương triết lí, cổ thi.	II. ĐỌC HIỂUSông Hương – hành trình đến với đất Huế.b. Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế.? Trong hành trình xuôi về Huế, sông Hương còn khoe mình trong vẻ đẹp nào nữa ? + Sắc màu: kỳ ảo: “sớm xanh , trưa vàng, chiều tím” ? Nhưng vẻ đẹp nào đằm sâu và bí ẩn hơn ?- Khi chảy dưới chân những rừng thông u tịch với những lăng mộ âm u mà kiêu hãnh của vua chúa triều Nguyễn.  Như triết lí, như cổ thi.Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế CỔĐIỂNLÃNGMẠNI.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU.1.Sông Hương-hành trình đến với đất Huế.a.Sông Hương thượng nguồn.b.Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế. Người con gái đẹp bừng tỉnh sau giấc ngủ dài.- S. Hương triết lí, cổ thi.	II. ĐỌC HIỂUSông Hương – hành trình đến với đất Huế.c. Sông Hương ở giũa lòng thành phố Huế.Đến cửa ngõ t/p Huế, Nhà văn miêu tả tâm trạng sông Hương có những thay đổi nào ?Vì sao ?-Sông Hương chợt trở nên vui tươi hẳn lên . Vì nó nhận thấy t/p tương lai ở cuối đường....Nhà văn gợi tả sự hội ngộ của sông Hương với t/p Huế như thế nào ? “Sông Hương uốn một đường cánh cung rất nhẹ sang cồn Hến, đường cong ấy làm sông Hương mềm hẳn đi như một tiếng vâng không nói ra của Tình yêu.” Nhịp điệu câu văn và hình ảnh miêu tả có gì thú vị ? Ngôn ngữ giàu chất thơ.-Nhạc điệu mềm, êm....-Hình ảnh so sánh thú vịGợi tả chính xác mà tinh tế tính cách của s. Hương, của Huế- Sông Hương gặp Huế  Đó là cuộc hội ngộ của tình yêu, đằm thắm...Sông Hương tô điểm cho Huế như thế nào ? I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU.1.Sông Hương-hành trình đến với đất Huế.a.Sông Hương thượng nguồn.b.Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế..c.Sông Hương ở giữa lòng thành phố Huế. Tiếng vâng không nói ra của TY Điệu slow của tình cảm.	II. ĐỌC HIỂUSông Hương – hành trình đến với đất Huế.c. Sông Hương ở giữa lòng thành phố Huế.  Sông Hương làm nên sự trù phú và vẻ cổ kính phiêu du mơ màng ? Đến giữa t/p dòng chảy Sông Hương có đặc trưng gì ? Dòng chảy sông Hương trôi đi thật chậm - mặt hồ.? Nhà văn giải thích vì sao đến Huế sông Hương lại chảy chậm ? + Lí do địa lí:chi lưu sông đào, có 2 đảo nhỏ giữa dòng.Tác giả vận dụng thủ pháp gì để miêu tả?→ So sánh với sông Nêva băng băng sóng lướt...→ Câu chuyện về nhà triết học Hê-raclít.? Nhà văn gọi cái điệu chảy lững lờ ấy của sông Hương là gì ? Hiểu gì về ý nghĩa của cách gọi đó ?+ Điệu slow của tình cảm giành riêng cho t/p Huế.→ Lí do của trái tim: Tình yêu, vương vấn với t/p Huế.=>T/c yêu mến, tự hào, thương qúy vô cùng giành Huế, cho dòng sông Hương.I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU.1.Sông Hương-hành trình đến với đất Huế.a.Sông Hương thượng nguồn.b.Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế..c.Sông Hương ở giữa lòng thành phố Huế. Tiếng vâng không nói ra của TY Điệu slow của tình cảm.	II. ĐỌC HIỂUSông Hương – hành trình đến với đất Huế.c. Sông Hương ở giũa lòng thành phố Huế.Sông Hương còn góp mình kiến tạo nên một nét đẹp văn hoá nào cho mảnh đất cố đô ?Sông Hương - người tài nữ đánh đàn đã kiến tạo nênnền âm nhạc cổ điển Huế. + Sử dụng thủ pháp so sánh “Tiếng nước bán âm...” Cách miêu tả của t/g gợi cho em liên tưởng gì ?• Thể hiện 1 cảm nhận âm nhạc tinh tế.• Quy luật sáng tạo nghệ thuật.T/g còn làm thế nào để làm rõ mối quan hệ máu thịt giữa s. H và âm nhạc cổ điển Huế ? + Dẫn ra câu chuyện về Nguyễn Du và những bản đàn đi suốt đời Kiều. Nghệ sĩ tài năng của đất Huế làm nên sắc diện văn hoá Huế ...- Người tài nữ đánh đàn.I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU.1.Sông Hương-hành trình đến với đất Huế.a.Sông Hương thượng nguồn.b.Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế..c.Sông Hương ở giữa lòng thành phố Huế. Tiếng vâng không nói ra của TY Điệu slow của tình cảm.	II. ĐỌC HIỂUSông Hương – hành trình đến với đất Huế.c. Sông Hương ở giũa lòng thành phố Huế.- Người tài nữ đánh đàn.I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU.1.Sông Hương-hành trình đến với đất Huế.a.Sông Hương thượng nguồn.b.Sông Hương ở ngoại vi thành phố Huế..c.Sông Hương ở giữa lòng thành phố Huế. Tiếng vâng không nói ra của TY Điệu slow của tình cảm. Tài nữ đánh đàn.- Người tình chung thuỷ.	II. ĐỌC HIỂUSông Hương – hành trình đến với đất Huế.c. Sông Hương ở giữa lòng thành phố Huế. Sông Hương trước khi rời kinh thành được miêu tả như thế nào • Sông Hương trước khi ra biển:. Rời khỏi kinh thành chếch hướng Bắc. . Đột ngột đổi dòng rẽ ngoặt sang hướng Đông Tây. Gặp lại thành phố ở góc thị trấn Bao Vinh Sông Hương đổi dòng trở lại gặp Huế là để làm gì ? Nó nói lên nét đẹp nào của sông Hương ? Giống như nàng Kiều, sông Hương trở lại “để nói một lời thề với chàng Kim - đất Huế. Vẻ đẹp thuỷ chung, chí tình, chí nghĩa...■Tóm lại:Sông Hương từ cội nguồn đến khi chảy qua H và chia tay được miêu tả thật đẹp: trữ tình đằm thắm, làm nên chiều sâu văn hoá Huế.- Nói lên tình yêu quê hương, văn hoá của tác giả. Sông Hương ở thượng nguồn.Sông Hương - bản trường ca của rừng già.Sông Hương – cô gái di gan.Sông Hương – bà mẹ phù sa văn hoá xứ sở.Sông Hương ở Ngoại vi thànhphố Huế.Sông Hương - người con gái đẹp bừng tỉnh sau một giấc ngủ dài.Sông Hương -vẻ đẹp cổ điển trầm mặc, nhưcổ thi, triết líSông Hương - điệu slow của tình cảm.Sông Hương ở Giữa lòng thànhphố Huế.Sông Hương - người tài nữ đánh đàn.Sông Hương - người tình chung thuỷII. ĐỌC HIỂU2/Sông Hương – dòng sông lịch sử, cuộc đời và thi ca.a. Sông Hương- dòng sông của lịch sử.I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU.1.Sông Hương-hành trình đến với đất Huế.	Trong lịch sử, sông Hương mang vẻ đẹp nào ?Tìm dẫn chứng c/m ? - Sông Hương - vẻ đẹp của một bản anh hùng ca ...+ Nó là một dòng sông biên thuỳ xa xôi thời đại các vua Hùng.+ Là “dòng sông viễn châu đã chiến đấu oanh liệt bảo vệ biên giới phía nam Đại Việt.” + Thế kỉ XVIII, vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân + “Nó sống hết lịch sử bi tráng của thế kỉ XIX”.+ Thế kỉ XX, nó đi vào thời đại của C/m tháng Tám Liệt kê, giọng điệu ngôn ngữ rắn rỏi, sảng khoái....2. Sông Hương - dòng sông lịch sử, cuộc đời và thì caa.Sông Hương -dòng sông của lịch sửBản trường ca anh hùng...II. ĐỌC HIỂU2/Sông Hương – dòng sông lịch sử, cuộc đời và thi ca.b. Sông Hương dòng sông của cuộc đời.I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU.1.Sông Hương-hành trình đến với đất Huế.2. Sông Hương - dòng sông lịch sử, cuộc đời và thi caa.Sông Hương -dòng sông của lịch sử.b. Sông Hương - đời thường.- Người con gái dịu dàng.	? Trở về đời thường, sông Hương đổi mình như thế nào ? Trở thành người con gái dịu dàng của đất nước trong Sắc màu áo tím mộng mơ.Đó là dáng dấp, tính cách con người VN mấy nghìn năm qua: Đạp quân thù xuống đất đen Súng gươm vứt bỏ lại hiền như xưa.II. ĐỌC HIỂU2/Sông Hương – dòng sông lịch sử, cuộc đời và thi ca.c. Sông Hương dòng sông của thi ca.I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU.1.Sông Hương-hành trình đến với đất Huế.2. Sông Hương - dòng sông lịch sử, cuộc đời và thi caa.Sông Hương -dòng sông của lịch sử.b. Sông Hương - đời thường.Người con gái dịu dàng.c. Sông Hương – 1 dòng thi ca	Vì sao gọi là dòng sông của thi ca ? Vì s.H có vẻ đa dạng, độc đáo không lặp lại mình trong thi ca. Vì nó là nguồn cảm hứng bất tận...+ “Dòng sông trắng- lá cây xanh”(Tản Đà)+ . “Như kiếm dựng trời xanh”(CaoBá Quát).+ “Con sông dùng dằng, con sông không chảy Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu (Thu Bồn)II. ĐỌC HIỂU2/Sông Hương – dòng sông lịch sử, cuộc đời và thi ca.3. Sông Hương – dòng sông ai đã đặt tên ?I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU.1.Sông Hương-hành trình đến với đất Huế.2. Sông Hương - dòng sông lịch sử, cuộc đời và thi caa.Sông Hương -dòng sông của lịch sử.b. Sông Hương - đời thường.c. Sông Hương – 1 dòng thi ca	? Bài tùy bút này có điều gì đặc sắc trong kết thúc? ■ Bài tùy bút kết thúc bằng cách lí giải tên của dòng sông Hương, sông thơm. + Cách lí giải bằng một huyền thoại.+ Ý nghĩa: Biết ơn người xưa.Danh thơm muôn đời.Vẻ đẹp huyền thoại vĩnh h.I.TÌM HIỂU CHUNGII. ĐỌC HIỂU.1.Sông Hương-hành trình đến với đất Huế.2. Sông Hương - dòng sông lịch sử, cuộc đời và thi ca3. Sông Hương – dòng sông ai đã đặt tên ?	III. Tổng kếtVề nội dung. Chân dung sông Hương chân thật, sống động.- Kết tinh và tổng hoà vẻ đẹp thể hiện tình yêu say đắm của nhà văn đối với quê hương xứ sở.2. Về nghệ thuật.Trang văn đẹp, ngòi bút tài hoa. Kho từ vựng giàu cóIV. Hướng dẫn đọc thêm: Về một nước VN mới.Về nội dungHồi tưởng lại những ngày đầu sau khi đất nước độc lập.+ đất nước trong niềm vui độc lập.+ đất nước gặp nhiều khó khăn.Hình ảnh Hồ Chí Minh với nhân cách cao đẹp.Nhân cách của một vị đại tướng.2. Về thể loại: Thể loại Hồi kí có nhiều sự kiện.Thể hiện một cách viết súc tích khách quan nhưng chứa đựng những tình cảm sâu sắc của tác giả giành cho đất nước và sự nghiệp cách mạng.III. LUYỆN TẬP: ■ BÀI TẬP NÂNG CAO:1. So sánh phong cách tuỳ bút NT và HPNT.2. Chất thơ trong bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông ?”■ GỢI Ý:Nguyễn TuânHPNTPhong cách: Độc đáo, tài hoa, uyên bác. Qua hình tượng sông Đà.+ Hung bạo+ Trữ tình.Tài hoa, uyên bác, hành văn mê đắm, giàu chất thơ. Hình tượng sông Hương+ Cá tính+ Đằm thắm, mượt mà...HƯỚNG DẪN HỌC BÀI VÀ CHUẨN BỊ BÀI1. Hướng dẫn học bài:- Phân tích được vẻ đẹp của hình tượng sông Hương. Nắm được phong cách hành văn của HPNT qua bút kí.So sánh hình tượng sông Hương và hình tượng sông Đà trong tuỳ bút của NT.2. Hướng dẫn chuẩn bị bài mới. Chuẩn bị tiết 63 – 64/ Viết bài số 3 Hướng dẫn ôn tập: + Ôn tập từ tác giả Nguyễn Tuân đến HPNT.+ Hình thức bài viết: NL về một ý kiến văn học.+ Xem các đề bài trong SGK.PHẦN I: Sông Hương – Thuỷ trình về với đất Huế.Sông Hương ở thượng nguồnSông Hương ở ngoại vi thành phố HuếSông Hương ở giữa thành phố HuếPHẦN II: Sông Hương – Dòng sông của lịch sửcủa cuộc đờiCủa thi ca.Sông Hương với lịch sử dân tộcSông Hương với cuộc đờiSông Hương của thi ca“Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó đã là bản trường ca của rừng của rừng già, giữa bóng cây đại ngàn, qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những dãy vực bí ẩn, và có lúc trở nên giữa những đỏ của hoa đỗ quyên rừng.”rầm rộdịu dàng và say đắmmãnh liệtdặm dàichói lọi