Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết 85, 86 Đọc văn: Hồn trương ba da hàng thịt

HỒN TRƯƠNG BA(Trích)Lưu Quang Vũ DA HÀNG THỊTTiÕt :85-86 §äc v¨n GV :Thân Tăng Thiện Trường THPT Nhã NamHån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞtL­u Quang Vò1. T¸c gi¶ (1948- 1988)Quª gèc ë §µ N½ng, sinh t¹i Phó Thä trong mét gia ®×nh trÝ thøc.Qua ®êi ngµy 29-8-1988 trong mét tai n¹n giao th«ngLµ mét tµi n¨ng ®a d¹ng : Lµm th¬, s¸ng t¸c v¨n xu«i,vÏ tranh vµ so¹n kÞchTõng tham gia qu©n ngò,Lµm BTV T¹p chÝ S©n khÊuSím béc lé n¨ng khiÕu nghÖ thuËtNhµ so¹n kÞch tµi n¨ng nhÊt cña nÒn VHNT VN hiÖn ®¹iI. Giới thiệu chung :“Trong quan niệm của tôi, thơ và kịch rất gần nhau. Đó là hai thể loại lớn của văn học, là cuộc sống và thế giới tinh thần của con người được biểu hiện ở dạng tinh chất nhất, mạnh mẽ nhất, tuy ngôn ngữ nghệ thuật của chúng có những điểm khác biệt Động lực xui giục tôi viết kịch cũng là những động lực khiến tôi làm thơ, đó là khát vọng muốn được bày tỏ, muốn được thể hiện tâm hồn mình và thế giới xung quanh, muốn được tham dự vào dòng chảy mãnh liệt của đời sống, được trao gửi và dâng hiến”.“Tay trong tay tôi đã bên ngườiTôi chẳng nói điều chi về vĩnh viễn.” (Xu©n Quúnh)“Phút cuối cùng tay vẫn ở trong tayTa đã có những ngày vui sướng nhấtĐã uống cả men nồng và rượu chátĐã đi qua cùng tận của con đườngSau vô biên dẫu chỉ có vô biênBuồm đã tới và lúa đồng đã gặt.” (Lưu Quang Vũ)“Khi tàu đông anh lỡ chuyến đi dàiChỉ một người ở lại với anh thôiLúc anh vắng người ấy thường thức đợiKhi anh khổ chỉ riêng người ấy tớiAnh yên lòng bên lửa ấm yêu thươngKhi cằn cỗi thấy tháng ngày mệt mỏiEm là sớm mai là tuổi trẻ của anhKhi những điều giả dối vây quanhBàn tay ấy chở che và gìn giữBiết ơn em, em từ miền gió cátVề với anh bông cúc nhỏ hoa vàng”. (Lưu Quang Vũ)“Biết ơn em, em từ miền gió cátVề với anh, bông cúc nhỏ hoa vàng”Gia đình Lưu Quang Vũ – Xuân QuỳnhI. Giới thiệu chung :2.Tác phẩm kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”:a. Hoàn cảnh sáng tác, xuất xứ :	- Sáng tác năm 1981, đến năm 1984 mới ra mắt công chúng.	- Vở kịch mượn cốt truyện dân gian, nhưng có nhiều sáng tạo b. Tóm tắt nội dung vở kịch: (SGK trang 143)c. Vị trí đoạn trích giảng:	- Nằm ở cảnh VII và màn kết của tác phẩm. Hån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞtTr­¬ng Ba b¾t ®Çu thay ®æi t©m tÝnh khiÕn mäi ng­êi trong gia ®×nh, b¹n bÌ, xa l¸nh ch¸n ghÐt, b¶n th©n v« cïng ®au khæ.QuyÕt ®Þnh gi¶i tho¸t chÊp nhËn c¸i chÕt, hồn Trương Ba nhập vào màu xanh cây cỏ.b. Tãm t¾t néi dung vë kÞch: gåm 7 c¶nhDoThiªn ®×nh cÈu th¶ nªn ®· g¹ch nhÇm tªn ng­êi chÕt lµ Tr­¬ng Ba Tr­¬ng Ba - mét cao cê d­íi h¹ giíi ®· kÕt th©n víi §Õ ThÝch –ng­êi ®¸nh cê rÊt giái trªn thiªn ®×nh BÞ thÓ x¸c xui khiÕn, Tr­¬ng ba ®Þnh xu«i theo ë l¹i víi vî hµng thÞtLý tr­ëng s¸ch nhiÔu. Tr­¬ng Ba ph¶i ë nhµ hµng thÞt ®Õn ®ªm míi ®­îc vÒ nhµX¸c hµng thÞt ®ßi vÒ nhµ Tr­¬ng Ba. Mäi ng­êi ngì ngµng song ®µnh ph¶i chÊp nhËn765431Nam Tµo söa sai b»ng c¸ch cho hån Tr­¬ng Ba nhËp vµo x¸c hµng thÞt ®Ó sèng l¹iTh¾t nótPh¸t triÓnmë nótCao trµo2HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT Lưu Quang VũII- ®äc – hiÓu ®o¹n trÝch1. Xung đột kịch:a. Ở cảnh 5 và 6:HånTr­¬ngBaNh©n hËu,ngay th¼ngTao nh·, ®¸nh cêkho¸ng ho¹tTró nhê thÓ x¸c phµm tôc cñahµng thÞt¡n nhiÒu, thÝch uèng r­îu, kh«ng thÝch ch¬i cêTh« lç, céc c»nVî, con, b¹n bÌ buån ch¸n, xa l¸nh. Tr­¬ng Ba biÕt ®­îc ®iÒu ®ã. LÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRiỂN XUNG ĐỘT KỊCHMàn đối thoại giữa Hồn và XácMàn đối thoại với người thânMàn đối thoại với Đế ThíchMàn kếtHỒN TRƯƠNG BAb. Ở cảnh 7:Xung đột kịch đến cao trào, phải mở nút. Đó là các tình huống kịch ở phần trích qua 4 màn.HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt :Hồn Trương Ba - “ Ta chỉ muốn rời xa mi tức khắc” - “ mà chỉ là xác thịt âm u, đui mù”Nếu có, thì chỉ là những thứ thấp kém - “Không! Ta vẫn có đời sống riêng: nguyên vẹn trong sạch thẳng thắn” → Khẳng định hồn có đời sống riêng và muốn rời xác hàng thịt. Xác hàng thịt - “ Ông không tách ra khỏi tôi được đâu” - “ Tôi có sức mạnh ghê gớm ”- Đêm hôm đó, suýt nữa thì“Đã bảo chúng ta tuy hai mà một ! ”→ Khẳng định sức mạnh của thể xác và kêu gọi sự nhân nhượng, thoả hiệp. Lý lÏHån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞt2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt :Hồn Trương BaGiận dữ, khinh bỉ nhưng cũng tuyệt vọng, bất lực.Khát vọng sống thanh cao, nhân hậu, trong sạch. Xác hàng thịtCười nhạo, mỉa mai, đắc thắng.Sống dung tục, tầm thường, vật chất. Thái độ: Mâu thuẫnHån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞt2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt :Ca ngợi cuộc đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác của con người.Đặt ra vấn đề: Con người phải sống hài hoà giữa tâm hồn và thể xác.* Ý nghĩa: 	- Bi kịch không được sống là chính mình. 	- Cảnh báo: Sống cùng với cái dung tục sẽ bị cái dung tục ngự trị, tàn phá những gì trong sạch, đẹp đẽ.Hån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞtHỒN TRƯƠNG BA(Trích)Lưu Quang Vũ DA HÀNG THỊTTiÕt :85-86 §äc v¨n GV :Thân Tăng Thiện Trường THPT Nhã Nam	Buồn bã, đau khổ, đòi bỏ đi. 	Phản ứng quyết liệt, dữ dội, không nhận ông nội. “Lão đồ tể, cút đi!...”. 	Thông cảm, xót thương, đau đớn “mỗi ngày thầy một đổi khác dần, đến nỗi có lúc chính con cũng không nhận ra thầy nữa”.- Vợ:-Cháu nội:- Con dâu:3. Đối thoại hồn Trương Ba với những người thân: Hån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞt“Nh­ng lÏ nµo ta l¹i chÞu thua mµy, khuÊt phôc mµy vµ tù ®¸nh mÊt m×nh? Nh­ng cã thËt lµ kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c?” -Nh÷ng c©u hái mang tÝnh tù vÊn -> Béc lé sù day døt néi t©m, ®Êu tranh víi chÝnh m×nh.“Kh«ng cÇn c¸i ®êi sèng do mµy mang l¹i! Kh«ng cÇn!” - Quyết định døt kho¸t -> Kh«ng chung sèng víi thÓ x¸c dung tôc cña hµng thÞt.*Lời độc thoại nội tâm của Hån Trương BaHån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞt3. Đối thoại hồn Trương Ba với những người thân: So s¸nh t©m tr¹ng, th¸i ®é cña HånTr­¬ng Ba ë mµn ®èi tho¹i víi xác hµng thÞt và với người thânMµn ®èi tho¹ivíi x¸c hµng thÞt: TuyÖt väng, BÊt lùc cam chÞu.ChÊp nhËn chung sèng víi x¸cthÞt dung tôcMµn ®èi tho¹iVíi ng­êi th©n: V« cïng ®au ®ín song kiªn quyÕt, døt kho¸t kh«ng sèng chungvíi x¸c thÞtdung tôc §Ønh ®iÓm cña xung ®ét nh©n vËt kh«ng tho¶ hiÖp mµ ®Êu tranh m¹nh mÏ quyÕt liÖt-> vÎ ®Ñp t©m hån cao quý cña ng­êi lao ®éng trong cuéc ®Êu tranh víi c¸i dung tôc tù hoµn thiÖn nh©n c¸chHån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞtTrương Ba-“Không thể sống bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi toàn vẹn””nhưng sống như thế nào thì ông không cần biết”,“sống thế này, còn khổ hơn là cái chết”	 Ca ngợi quan niệm sống tích cưc: sống đúng là mình, sống phải hài hoà, toàn vẹn cả tâm hồn và thể xác. Đế Thích 	- “ Thế ông ngỡ tất cả mọi người đều được là mình toàn vẹn cả ư? 	- “tôi sẽ làm cho hồn ông nhập vào xác cu Tị”	 Quan niệm hời hợt về ý nghĩa sự sống, chỉ ra hiện tượng tiêu cực của xã hội đương thời. 4. Mµn ®èi tho¹i giữa hồn Trương Ba víi §Õ ThÝch:Hån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞtTh¶o luËn nhãm* Ý nghĩa:	- Cuộc sống là đáng quý nhưng không phải sống thế nào cũng được.	- Con người phải luôn đấu tranh để hoàn thiện nhân cách. - H¹nh phóc ch©n chÝnh cña con ng­êi lµ ®­îc sèng thËt víi m×nh vµ víi mäi ng­êi. Hån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞt4. Màn kết : 	- Trương Ba trả lại xác cho anh hàng thịt, chấp nhận cái chết để giữ linh hồn trong sạch.	- Cái Gái lấy những hạt na vùi xuống đất “cho nó mọc thành cây mớiNhững cây sẽ nối nhau mà lớn khôn. Mãi mãi”.	  Niềm tin vào tương lai, niềm tin vào sự chiến thắng của cái Thiện, cái Đẹp và của sự sống đích thực. Hån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞtIII. Tổng kết:	1.Nghệ thuật: - Sự hấp dẫn của kịch bản văn học và nghệ thuật sân khấu .Giá trị truyền thống và tính hiện đại đan xen.Giọng điệu phê phán mạnh mẽ nhưng trữ tình đằm thắm . - Nghệ thuật tạo xung đột kịch: liên hoàn và tăng cấp-Hån Tr­¬ng Ba, da hµng thÞtHồn Trương Ba tự nhận thấy khôngthể sống “hồn này xác nọ”Mọi người trong gia đình xa lánh-> HồnTrương Ba tuyệt vọngHồn và Xác đối thoại-> Hồn đau khổ, bế tắcHồn Trương Ba gặp gỡ Đế Thích-> Đấu tranh đểlựa chọn cách sống.-Nghệ thuật tạo xung đột kịch: liên hoàn và tăng cấpIII. Tổng kết:2. Nội dung: Đoạn trích thể hiện :Bi kịch của con người khi không được sống là chính mình.Vẻ đẹp tâm hồn của người lao trong việc chống lại sự giả tạo và dung tục, bảo vệ quyền được sống đích thực và khát vọng hoàn thiện nhân cách.IV. LUYỆN TẬP: Chọn phương án đúngc.CÇn ph¶i ý thøc s©u s¾c gi¸ trÞ sù sèng: sèng ®óng lµ m×nh, trän vÑn víi gi¸ trÞ m×nh vèn cã vµ lu«n tù m×nh ®Êu tranh víi nh÷ng nghÞch c¶nh ®Ó hoµn thiÖn nh©n c¸ch vµ v­¬n tíi nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn cao quý. b.CÇn ph¶i ý thøc s©u s¾c gi¸ trÞ phần hồn : Vì phần hồn sẽ giúp con người sống thanh cao, trong sáng, đẹp đẽ và chiến thắng tất cả những nghịch cảnh éo le của cuộc sống. a.CÇn ph¶i ý thøc s©u s¾c gi¸ trÞ phần xác : Vì phần xác sẽ giúp con người tồn tại, để hưởng thụ tất cả những giá trị của cuộc đời ban tặng cho con người. Một trong những bài học mà chúng ta rút ra qua đoạn trích Hồn Trương Ba da hàng thịt là:Đã là hồn Trương BaSao còn da hàng thịt?Đứng khuất sau cánh gàNgậm cười ra nước mắt.Bạn tôi tay nắm chặtMuốn giật tấm màn tròSao cứ phải vòng voMượn giả để nói thật?Đời có chút phần hồnVàng ròng này khó giữCả hai phía màn nhungMình làm mình không dễTrăm rủi, chẳng một mayLiệu rồi khi nhắm mắt?Thôi, gửi da vào đấtGửi hồn vào “hương cây”.Gửi hồn vào hương cây - Nguyễn Vũ Tiềm-CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ