Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết 86, 87: Hồn Trương Ba, da hàng thịt

Lưu Quang VũTiết 86+87Hồn Trương Ba, da hàng thịtI. Tỡm hiểu chung1. Tác giả- Tên đầy đủ, năm sinh, năm mất- Quê quán- Cuộc đời sự nghiệp- Tác phẩm tiêu biểut2. Tác phẩmHồn trương ba da hàng thịt - Phản ánh cuộc sống bằng việc khám phá, phát hiện những mâu thuẫn, xung đột trong đời sống rồi diễn đạt bằng hành động và ngôn ngữ đối thoại. - Quá trình vận động gồm 4 giai đoạn: Thắt nút-> phát triển-> cao trào->mở nút. Xuất xứ - Hư cấu sáng tạo từ một cốt truyệndân gian b. Thể loại: Kịch nói c. Giá trị:Là một trong những vở kịch đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ.Đặt ra nhiều vấn đề mới mẻ , có ý nghĩa tư tưởng , triết lý và nhân văn sâu sắc. - Có sức hấp dẫn, thu hút mạnh mẽ đối với khán giả trong và ngoài nước. d. Tóm tắt nội dung vở kịch: gồm 7 cảnhTrương Ba bắt đầu thay đổi tâm tínhkhiến mọi người trong gia đình, bạn bè, xa lánh chán ghét, bản thân vô cùng đau khổ quyết định giải thoát chấp nhận cái chết. Đế Thích kết thân vớiTrương Ba-một cao cờ ở hạ giới. Trương Ba đột ngột qua đờiTrên thiên đình Nam Tàolàm việc cẩu thả gạch nhầm tên người chết là Trương BaBị thể xác xui khiến, Trương Ba định xuôi theo ở lại với vợ hàng thịt.Lý trưởng sách nhiễu .Trương Ba phải ở nhà hàng thịt đến đêm mới được về nhàXác hàng thịt đòi về nhà Trương Ba. Mọi người ngỡ ngàng song đành phải chấp nhận7654321Nam Tào sửa sai bằng cách cho hồn Trương Ba nhập vào xác hàng thịt để sống lạit3. Đoạn tríchHồn trương ba da hàng thịtVị trí: -Trích từ cảnh VII và đoạn kết của vở kịch. - Thuộc phần cao trào và mở nút trong quá trình vận động.b. ý nghĩa: - Bộc lộ sâu sắc những mâu thuẫn, xung đột từ bên trong của con người, - Thể hiện nội dung tư tưởng tác phẩm. 1. ĐọcĐoạn trích có thể được chia làm mấy phần?2. Bố cục4 phầnMàn kếtMàn đối thoại giữa hồnTrương Ba với Đế ThíchMàn đối thoại giữa hồnTrương Ba và người thânMàn đối thoại giữa hồnTrương Ba và xác hàng thịtII. Đọc hiểu văn bảnNhân hậu, trong sạch, ngay thẳngThú vui tao nhã, trí tuệ Trương BaThô lỗ, phũ phàngUống rượu nhiều, đũi ăn ngon thụ vụng, lạc lừng, xa lạ với người thõnTrú nhờ thể xác hàng thịtTrương Ba ý thức được điều đó nhưng không thể giải quyết*Sơ lược cảnh trước đoạn trớch Thảo luận nhómCử chỉXưnghô MụcđíchVị thế Nhận xét cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và da hàng thịt ở các phương diện:Nhóm 1Nhóm 4Nhóm 3Nhóm 2Giọng điệuNhóm 53. Giá trị nội dung và nghệ thuật3.1. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và da hàng thịt Các phương diệnhồn Trương Bada hàng thịtMục đíchPhủ định sự lệ thuộc của linh hồn vào xác thịt, coi xác thịt chỉ là cái vỏ bề ngoài, không có ý nghĩa. Khẳng định linh hồn vẫn có đời sống riêng: nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắnKhẳng định sự âm u, đui mù của thể xác; có sức mạnh ghê gớm, có khả năng điều khiển linh hồn. Dồn hồn Trương Ba vào thế đuối lý buộc phải thoả hiệp, quy phục.Xưng hôCử chỉÔm đầu, đứng vụt dậy, nhìn chân tay, thân thể, bịt tai lạiUất ức, tức giận, bất lực Lắc đầu Tỏ vẻ thương hại Mày –TaKhinh bỉ, xem thường Ông - TôiNgang hàng thách thứcVị thếBị động, kháng cự yếu ớt, đuối lý, tuyệt vọng Người thua cuộc. Chấp nhận trở lại vào xác hàng thịtChủ động đặt nhiều câu hỏi phản biện, lý lẽ giảo hoạtKẻ thắng thế, buộc hồn Trương Ba quy phục mình.Giọng điệu Giận dữ, khinh bỉ, mắng mỏ, đồng thời ngậm ngùi, thấm thiá, tuyệt vọngKhi ngạo nghễ thách thức, khi buồn rầu, lúc thì thầm ranh mãnh, an ủi.* Tâm trạng của Trương Ba: - Cay đắng, uất ức, tuyệt vọng khi thấm thía nhận thấy mình đã lâm vào một nghịch cảnh trớ trêu: được sống nhưng lại phải nhờ xác kẻ khác và bị thể xác đó điều khiển, khiến tâm hồn ngày càng bị tha hoá mà không có cách gì chuyển biến được.  Cao trào của bi kịch càng được đẩy cao hơn.- Da hàng thịt: ẩn dụ về thể xác của con người- Hồn Trương Ba: ẩn dụ về linh hồn con người -Trương Ba được trả lại cuộc sống nhưng là cuộc sống đáng hổ thẹn vì phải sống chung với sự dung tục và bị sự dung tục đồng hoáTác giả cảnh báo: Khi con người phải sống trong dung tục thì tất yếu cái dung tục sẽ ngự trị, sẽ thắng thế, sẽ lấn át và sẽ tàn phá những gì trong sạch, đẹp đẽ, cao quý trong con người.* Hàm ý mà tác giả muốn gửi gắmLưu Quang VũTiết 86+87Hồn Trương Ba, da hàng thịt3.2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và người thân Thảo luận nhóm Phản ứng của vợ ra sao? Nguyênnhân?? N hóm 3 Nhóm 2Nhóm 1Nhóm 4Trước sự tha hoá và biến đổi của Trương BaTrước phản ứng của người thân Tâm trạngcủaTrương Bara sao? Nguyênnhân? Phản ứng của con dâu ra sao? Nguyênnhân? Phản ứng của cháu gái ra sao ? Nguyênnhân? Người thânTrương baMQHNguyên nhânTâm trạngPhản ứngNguyên nhânVợThông cảm và xót thươngCháu gáiCon dâuQuyết liệt và dữ dộiThấu hiểu nhưng đau lòng nhận thấy bố ngày một đổi khácNhận thấy sự thay đổi của chồng và đau khổ trước tình cảnh chồng chungBuồn bã đau khổ muốn chết, bỏ đi định nhường chồng cho cô hàng thịtTâm hồn tuổi thơ vốn trong sạch, không chấp nhận sự tầm thường dung tục.-Vẻ mặt: Thẫn thờ, lặng ngắt như tảng đáCử chỉ: Tay ôm đầu Điệu bộ: Run rẩy, lập cập.Giọng điệu: Nhẫn nhục, cầu cứu Vô cùng đau đớn, bế tắc.Hiểu những gì mình đã, đang và sẽ làm cho người thân là rất tệ hại, mặc dù không hề muốn*Màn độc thoại nội tâm của Trương Ba-Những câu hỏi mang tính tự vấn:“Nhưng lẽ nào ta lại chịu thua mày, khuất phục mày và tự đánh mất mình? Nhưng có thật là không còn cách nào khác?” Bộc lộ thái độ quyết liệt trong tranh đấuĐi đến khẳng định dứt khoát:“Không cần cái đời sống do mày mang lại! Không cần!” Quyết định không chung sống với thể xác dung tục của hàng thịt.Quan điểm về sự sốngĐế ThớchTrương BaThế giới vốn khụng toàn vẹn nờn hóy chấp nhận để được sống bằng bất cứ giỏ nàoSống phải cú sự hũa hợp, toàn vẹn, khụng thể bờn trong một đằng bờn ngoài một nẻoCỏi nhớn quan liờu hời hợtCỏi nhỡn sõu sắc chứa đựng triết lý nhõn sinh3.3. Màn đối thoại giữa Trương Ba với Đế Thích- Đế Thích sửa sai bằng cách cho hồn Trương Ba nhập vào xác cu Tị, nhưng Trương Ba cương quyết từ chối, không chấp nhận cái cảnh sống giả tạo “ khổ hơn là cái chết”.Khát vọng mãnh liệt của con người trong cuộc đấu tranh chống lại sự dung tục, giả tạo để hoàn thiện nhân cách, hợp với lẽ tự nhiên3.4. Màn kết- Trương Ba trả lại xác cho anh hàng thịt, chấp nhận cái chết để linh hồn được trong sạch.- Hồn Trương Ba hoá vào các sự vật thân thương, tồn tại vĩnh viễn bên cạnh những người thân yêu của mình.Màn kết với chất thơ sâu lắng đã đem lại âm hưởng thanh thoát cho một bi kịch lạc quan, đồng thời truyền đi thông điệp về sự chiến thắng của cái Thiện, cái Đẹp và của sự sống đích thực.III. Tổng kết1. Nghệ thuật- Sỏng tạo lại cốt truyện dõn gian.- Nghệ thuật dựng cảnh, dựng đối thoại, độc thoại nội tõm. Hành động của nhõn vật phự hợp với hoàn cảnh, tớnh cỏch, gúp phần phỏt triển tỡnh huống truyện...- Hỡnh ảnh ẩn dụ, so sỏnh mang hàm ý sõu sắcí nghĩa ẩn dụHồn Trương BaDa hàng thịtSự trong sạch, khỏt vọng sống thanh caoSự dung tục, tầm thường, thấp hốnCựng tồn tại trong một con ngườiLuụn phải biết đấu tranh với những nghịch cảnh, với chớnh bản thõn, chống lại sự dung tục để hoàn thiện nhõn cỏch2. í nghĩa văn bản - Một trong những điều quý giỏ nhất của mỗi con người là được sống là mỡnh, sống trọn vẹn với những giỏ trị mỡnh cú và theo đuổi. Sự sống chỉ thật sự cú ý nghĩa khi con người được sống trong sự hài hoà tự nhiờn giữa thể xỏc và tõm hồn.IV. Ghi nhớ- SGKV. Củng cố, luyện tập Đọc phõn vai đoạn 1- Liờn hệ bản thõn về tỡnh huống đấu tranh giữa hành động và ý nghĩ?