Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết 97, 98: Lí Luận văn học

Tieát 97+98: LÍ LUAÄN VAÊN HOÏCGIAÙ TRÒ VAÊN HOÏC VAØ TIEÁP NHAÄN VAÊN HOÏCTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức ChiềnTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức ChiềnGIAÙ TRÒ VAÊN HOÏCPHAÀN THÖÙ NHAÁTTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức ChiềnGi¸ trÞ v¨n häc lµ s¶n phÈm kÕt tinh tõ qu¸ tr×nh v¨n häc, ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau cña cuéc sèng con ng­êi, t¸c ®éng s©u s¾c tíi con ng­êi vµ cuéc sèng. Nhà vănTác phẩmNgười đọcGiá trị văn họcKh¸i qu¸t chungTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức Chiền T¸c phÈm v¨n häc lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nhµ v¨n kh¸m ph¸, lÝ gi¶i hiÖn thùc ®êi sèng råi chuyÓn hãa nh÷ng hiÓu biÕt ®ã vµo néi dung t¸c phÈm. B¹n ®äc ®Õn víi t¸c phÈm sÏ ®­îc ®¸p øng nhu cÇu nhËn thøc. Mçi ng­êi chØ sèng trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, ë nh÷ng kh«ng gian nhÊt ®Þnh víi nh÷ng mèi quan hÖ nhÊt ®Þnh. V¨n häc cã kh¶ n¨ng ph¸ vì giíi h¹n tån t¹i trong thêi gian, kh«ng gian thùc tÕ cña mçi c¸ nh©n, ®em l¹i kh¶ n¨ng sèng cuéc sèng cña nhiÒu ng­êi, nhiÒu thêi, nhiÒu n¬i. Gi¸ trÞ nhËn thøc lµ kh¶ n¨ng cña v¨n häc cã thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña con ng­êi muèn hiÓu biÕt cuéc sèng vµ chÝnh b¶n th©n, tõ ®ã t¸c ®éng vµo cuéc sèng mét c¸ch cã hiÖu qu¶.a) Gi¸ trÞ nhËn thøc:* Cơ sở2. C¸c gi¸ trÞ v¨n häcTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức Chiền2. C¸c gi¸ trÞ v¨n häca) Gi¸ trÞ nhËn thøc:Nhà vănKhám phá, lí giải hiện thực đời sống, con người ở nhiều thời, nhiều nơi, nhiều ngườiTác phẩmNgười đọcNhu cầu nhận thức đời sống và chính bản thân* Cơ sởTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức ChiềnGiá trị nhận thứcQu¸ tr×nh nhËn thøc cuéc sèng cña v¨n häc: nhËn thøc nhiÒu mÆt cuéc sèng víi nh÷ng thêi gian, kh«ng gian kh¸c nhau (qu¸ khø, hiÖn t¹i, t­¬ng lai, c¸c vïng ®Êt, c¸c d©n téc, phong tôc, tËp qu¸n,). VÝ dôQu¸ tr×nh tù nhËn thøc cña v¨n häc: ng­êi ®äc hiÓu ®­îc b¶n chÊt cña con ng­êi nãi chung (môc ®Ých tån t¹i, t­ t­ëng, kh¸t väng, søc m¹nh, cña con ng­êi), tõ ®ã mµ hiÓu chÝnh b¶n th©n m×nh. VÝ dô* Nội dungTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức Chiền Con ng­êi kh«ng chØ cã nhu cÇu hiÓu biÕt mµ cßn cã nhu cÇu h­íng thiÖn, khao kh¸t cuéc sèng tèt lµnh, chan hßa t×nh yªu th­¬ng. Nhµ v¨n lu«n béc lé t­ t­ëng- t×nh c¶m, nhËn xÐt, ®¸nh gi¸,  cña m×nh trong t¸c phÈm. §iÒu ®ã t¸c ®éng lín vµ cã kh¶ n¨ng gi¸o dôc ng­êi ®äc.Gi¸ trÞ nhËn thøc lu«n lµ tiÒn ®Ò cña gi¸ trÞ gi¸o dôc. Gi¸ trÞ gi¸o dôc lµm s©u s¾c thªm gi¸ trÞ nhËn thøc b) Giá trị giáo dục* Cơ sởTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức Chiềnb) Giá trị giáo dụcTác phẩmTư tưởng, tình cảm, nhận xét đánh giá của nhà vănNgười đọcNhu cầu nhận thức và hướng thiện* Cơ sởTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức ChiềnV¨n häc ®em ®Õn cho con ng­êi nh÷ng bµi häc quý gi¸ vÒ lÏ sèng. VÝ dô ( V¨n häc h×nh thµnh trong con ng­êi mét lÝ t­ëng tiÕn bé, gióp hä cã th¸i ®é vµ quan ®iÓm ®óng ®¾n vÒ cuéc sèng. VÝ dô (V¨n häc gióp con ng­êi biÕt yªu ghÐt ®óng ®¾n, lµm cho t©m hån con ng­êi trë nªn lµnh m¹nh, trong s¸ng, cao th­îng h¬n. VÝ dô ().V¨n häc n©ng ®ì cho nh©n c¸ch con ng­êi ph¸t triÓn, gióp cho hä biÕt ph©n biÖt ph¶i- tr¸i, tèt- xÊu, ®óng- sai, cã quan hÖ tèt ®Ñp vµ biÕt g¾n bã cuéc sèng cña c¸ nh©n m×nh víi cuéc sèng cña mäi ng­êi. VÝ dô ().* Nội dungb) Giá trị giáo dụcTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức Chiền->Vh lµ ph­¬ng tiÖn hiÖu nghiÖm ®Ó t¹o nªn ë con ng­êi tÊt c¶ nh÷ng g× mang tÝnh nh©n ®¹o, ch©n chÝnh. Gãp phÇn hoµn thiÖn b¶n th©n vµ h­íng con ng­êi tíi nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ, thiÕt thùc, v× mét cuéc ®êi ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n. b) Giá trị giáo dụcTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức Chiền§Æc tr­ng gi¸o dôc cña v¨n häc lµ tõ con ®­êng c¶m xóc tíi nhËn thøc, tù gi¸o dôc (kh¸c víi ph¸p luËt, ®¹o ®øc,). V¨n häc c¶m hãa con ng­êi b»ng h×nh t­îng, b»ng c¸i thËt, c¸i ®óng, c¸i ®Ñp nªn nã gi¸o dôc mét c¸ch tù gi¸c, thÊm s©u, l©u bÒn. V¨n häc kh«ng chØ gãp phÇn hoµn thiÖn b¶n th©n con ng­êi mµ cßn h­íng con ng­êi tíi nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ, thiÕt thùc, v× mét cuéc ®êi ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n. b) Giá trị giáo dụcVh lµ ph­¬ng tiÖn hiÖu nghiÖm ®Ó t¹o nªn ë con ng­êi tÊt c¶ nh÷ng g× mang tÝnh nh©n ®¹o, ch©n chÝnh. Gãp phÇn hoµn thiÖn b¶n th©n vµ h­íng con ng­êi tíi nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ, thiÕt thùc, v× mét cuéc ®êi ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n. Trường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức Chiền Con ng­êi lu«n cã nhu cÇu c¶m thô, th­ëng thøc c¸i ®Ñp.ThÕ giíi hiÖn thùc ®· cã s½n vÎ ®Ñp nh­ng kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ nhËn biÕt vµ c¶m thô. Nhµ v¨n, b»ng n¨ng lùc cña m×nh ®· ®­a c¸i ®Ñp vµo t¸c phÈm mét c¸ch nghÖ thuËt, gióp ng­êi ®äc võa c¶m nhËn ®­îc c¸i ®Ñp cuéc ®êi võa c¶m nhËn ®­îc c¸i ®Ñp cña chÝnh t¸c phÈm. Gi¸ trÞ thÈm mÜ lµ kh¶ n¨ng cña v¨n häc cã thÓ ®em ®Õn cho con ng­êi nh÷ng rung ®éng tr­íc c¸i ®Ñp (c¸i ®Ñp cuéc sèng vµ c¸i ®Ñp cña chÝnh t¸c phÈm).c) Giá trị thẩm mĩ* Cơ sởTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức Chiềnc) Giá trị thẩm mĩ* Cơ sởNhà vănCảm nhận cái đẹp của hiện thực đời sốngTác phẩmNgười đọcNhu cầu cảm thụ, thưởng thức và rung động trước cái đẹp của cuộc đời, của chính tác phẩmTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức Chiền V¨n häc ®em ®Õn cho con ng­êi nh÷ng vÎ ®Ñp mu«n h×nh, mu«n vÎ cña cuéc ®êi (thiªn nhiªn, ®Êt n­íc, con ng­êi, cuéc ®êi, lÞch sö,). VÝ dô ().V¨n häc ®i s©u miªu t¶ vÎ ®Ñp con ng­êi (ngo¹i h×nh, néi t©m, t­ t­ëng- t×nh c¶m, nh÷ng hµnh ®éng, lêi nãi, ). VÝ dô (). V¨n häc cã thÓ ph¸t hiÖn ra vÎ ®Ñp cña nh÷ng sù vËt rÊt nhá bÐ, b×nh th­êng vµ c¶ vÎ ®Ñp ®å sé, k× vÜ. VÝ dô ().H×nh thøc ®Ñp cña t¸c phÈm (kÕt cÊu, ng«n ng÷,) còng chÝnh lµ mét néi dung quan träng cña gi¸ trÞ thÈm mÜ. VÝ dô (). * Nội dungb) Giá trị thẩm mĩTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức ChiềnGi¸ trÞ nhËn thøc lu«n lµ tiÒn ®Ò cña gi¸ trÞ gi¸o dôc. Gi¸ trÞ gi¸o dôc lµm s©u s¾c thªm gi¸ trÞ nhËn thøc. Gi¸ trÞ thÈm mÜ khiÕn cho gi¸ trÞ nhËn thøc vµ gi¸ trÞ gi¸o dôc ®­îc ph¸t huy. Kh«ng cã nhËn thøc ®óng ®¾n th× v¨n häc kh«ng thÓ gi¸o dôc ®­îc con ng­êi v× nhËn thøc kh«ng chØ ®Ó nhËn thøc mµ nhËn thøc lµ ®Ó hµnh ®éng. Tuy nhiªn, gi¸ trÞ nhËn thøc vµ gi¸ trÞ gi¸o dôc chØ cã thÓ ph¸t huy mét c¸ch tÝch cùc nhÊt, cã hiÖu qu¶ cao nhÊt khi g¾n víi gi¸ trÞ thÈm mÜ- gi¸ trÞ t¹o nªn ®Æc tr­ng cña v¨n häc. 3 gi¸ trÞ cã mèi quan hÖ mËt thiÕt, kh«ng t¸ch rêi, cïng t¸c ®éng ®Õn ng­êi ®äc (kh¸i niÖm ch©n- thiÖn- mÜ cña cha «ng).3. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c gi¸ trÞ v¨n häcTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức Chiền3. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c gi¸ trÞ v¨n häcGiá trị nhận thứcGiá trị giáo dụcGiá trị thẩm mĩNgười đọcSự hài hoà 3 giá trịChân - Thiện - MĩTiền đềSâu sắcPhát huyPhát huyTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức ChiềnBµi tËpTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức ChiềnTác phẩmVợnhặt(Kim LânCuộc sống bi thảm của người nông dân trên bờ vực thẳm của cái chết trong nạn đói khủng khiếp năm 1945; niềm khao khát tổ ấm gia đình và tình thương yêu đùm bọc nhau của những con người trong nạn đói đó,Giá trị nhận thứcGiá trị gi¸o dụcHiểu được bản chất tốt đẹp và sức sống kì diệu của người lao động ngay trên bờ vực thẳm của cái chết, họ vẫn hướng về sự sống, biết sống có ý nghĩa cho mình và cho người.Giá trị thẩm mĩVẻ đẹp của sức sống, tình người được biểu hiện qua một tình huống truyện mới lạ, hấp dẫn, với các cảnh sinh động, lối kể chuyện có duyên và đặc biệt, với các chi tiết cảm động: ý nghĩ của Tràng trong buổi sáng khi đã có gia đìnhTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức ChiềnTác phẩmGiá trị nhận thứcGiá trị giáo dụcGiá trị thẩm mĩThuèc(Lç TÊn)söï laïc haäu taêm toái trong ñôøi soáng cuûa nhaân daân Trung Quoác vaø caùi nhìn leäch laïc cuûa hoï veà ngöôøi chieán só caùch maïng chöõa khoûi beänh meâ muoäi cuûa quaàn chuùng vaø beänh xa rôøi quaàn chuùng cuûa nhöõng ngöôøi caùch maïng nhö Haï Du thôøi ñoù. Cuoäc ñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc muoán thaønh coâng thì phaûi gaén boù saâu saéc vôùi nhaân daân “Thuoác” coù moät coát truyeän khaù ñôn giaûn maø saâu saéc gioáng nhö moät baøi thô Ñöôøng veõ moät böùc tranh baèng nhöõng neùt chaám phaù thaät ñoäc ñaùo. Coát truyeän dung dò, nhöng “Thuoác” ñoäc ñaùo ôû khaû naêng löïa choïn caùc tình tieát , ôû caùch saép xeáp thôøi gian ngheä thuaät vaø ñaëc bieät laø ôû khaû naêng taïo ra tính ña nghóa cuûa ngoân töø vaø hình töôïng.Trường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức ChiềnTác phẩmGiá trị nhận thứcGiá trị giáo dụcGiá trị thẩm mĩRừng Xà nu(Nguyễn Trung Thành)Trường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức ChiềnTác phẩmGiá trị nhận thứcGiá trị giáo dụcGiá trị thẩm mĩChiếc thuyền ngoài xa(Nguyễn Minh Châu)Trường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức ChiềnPHẦN II: TIẾP NHẬN VĂN HỌCTrường THPT Bùi Thị Xuân-Mũi Né-Phan ThiếtGV Trần Đức Chiền