Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết dạy: Rừng xà nu, tác giả Nguyễn Trung Thành

 Rừng  xà nuNguyễn Trung ThànhI . Giới thiệu: 1. Tác giả: Sinh 1932 .Tên thật Nguyễn Văn Báu quê Quảng Nam. .1950,đang học trung học chuyên khoa. Gia nhập bộ đội. Sau đó, là phóng viên báo quân đội nhân dân liên khu V, vừa sáng tác văn học. .1954, tập kêt ra Bắc. 1962 ,trở về Nam c/đấu ở ch/trường Quảng Nam và Tây Nguyên.1975, ra Hà Nội, công tác tại hội nhà văn VN, uỷ viên BCH hội nhàvăn VN trong nhiều khoá, Tổng biên tập báo Văên nghe.Oâ gắn bó sâu sắc với mảnh đất TNguyên suốt 2 mùa kh/chiến.nhà văn có t/p xs nhất về vùng đất này. Oâ thường đề cập đến nhữg v/đề trọg đại của đất nước, xd những nh/vật tiêu biểu cho ý chí, nguyện vọng của nh/dân, giọng văn hào sảg, trag trọng..2000, nhận giải thưởng nhà nước về VHNT..T/p: Đất nước đứng lên, Rẻo cao, Trên quê hương những AH Điện Ngọc. 2. Hoàn cảnh ra đời: *Viết tháng3.1965, khi quân Mĩ ồ ạt đổ quân vào miền nam VN*Đăng lần đầu tiên trên tạp chí Văn nghệ quân giải phóng miền TrungTrung bộ số 2 .1965* Được đưa vào tập truyện kí Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc3. Cảm hứng s/tác: Mảnh đất, con người Tây Nguyên. Trong đó, hình tượng cây xà –nu hùng vĩ, cao thượng trong suốt những năm tháng chiến tranh ác liệt.4 Tóm tắt t/p :Lanøg Xô- man ở trong tầm đại bác của giặc. Đạn giặc tàn phá khốc liệt rừng xà-nu, nhưng cũng như người dân Xô-man, rừng xà-nu vẫn kiên cường vươn lên. Nhân dịpTnú về thăm làng, nghỉ tại nhà cụ Mết. Đêm đó, cụ kể cho dân làng nghe về cuộc đời Tnú. Nhữg năm ấy, địch khunûg bố dã man ph/trào CM,lanøg Xô-man vẫn nuôi dưỡng cán bộ. Tnú được a Quyết dìu dắt, làm liên lạc, sau bị địch bắt đi tù. Thoát tù, a trở về cùng dân lanøg chuẩn bị ch/đấu. Được tin này, giặc kéo về lanøg. Trước cảnh vợ con bị giặc tra tấn, Tnú đã nhảy vào bọn lính định cứu nhưng a bị giăc bắt, vợ con bị chúng giết. Giặc đốt 2 bàn tay a banèg giẻ tẩm dầu xà nu. Dân làng đã nhất tề vùng lên giết giặc. Cụ Mết kêu gọi mọi người tự trang bị vũ khí để ch/đấu . A ra nhập lực lượng quân giải phóng để ch/đấu chống kẻ thù. Sau 3 nămù, a được về thăm dân làng. II . đọc =hiểu: 1. Hình tượng cây xà-nu, rừng xà- nu:- Là loại cây họ thông mọc nhiều ở Tây Nguyên. Đặc điểm: * Khoẻ mạnh, giàu sức sống, sinh sôi nảy nở nhanh cả ở những nơi đồi núi khô cằn. * Gắn bó mật thiết với người dân Tây Nguyên: + Sinh ra dưới gốc cây xà-nu, + Lớn lên,lao động, + Sinh hoạt bên cây xà-nu+ Yêu đương hẹn hò, + Khi mất dưới gốc và rừng xà-nu..* Trong t/p: cây, rừng là 1 nhân vật quan trọng * NT: 20 lần trực tiếp, gián tiềp nói đến cây, rừng và những biến thể khác của nó : củi, khói, lửa, nhựa, lá, . Nhìn, miêu tả cây xà nu nhiều góc cạnh . * Xuất hiện đầu, cuối t/p : K/cấu vòng tròn mang tính luân hồi : khép lại câu truyện này để mở ra 1 câu truyện khác, * P/ pháp tả thực, lặp lại: 5 lần rừng xà nu, 4 lần đội xà nu, 15 lần cây, ngọn, nhựa, lửa xànu  *Số lượng hàng vạn cây và sức mạnh sinh tồn thật lớn..a.Hòan cảnh xuất hiện: *Làng trong tầm đại bác của đồn giặc > nguy hiểm.*Giặc bắn phá ác liệt: bất chấp thời gian, khôg gian “chúng bắn ngày, bắn đêm, xế chiều, đứng bóng và xẩm tối. ”.*Tang tóc bao trùm lên rừng xà nu: ” hàng vạn cây ko cây nào ko bị thương” ” có những cây bị chặt ngang thân mình đổ ào ào như 1 trận bão ”” ở chỗ vết thương nhựa ứa ra đọng tụ laị bầm đen, đặc quyện lại thành từng cục máu lớn’’.Ơû nhữg cây non trúng đạn, vết thương “ cứ loét mãi ra , năm mười hôm sau thì cây chết ”.>. NT nhân hoá, so sánh, tg mtả cây xà nu như nhữg con người phải chịu nhiều đau thương bởi sự tàn phá khủng khiếp của giặc.b Phẩm chất cây xà nu:* Mỗi lần xuất hiện, cây xà -nu đều mang dáng vẻ kì lạ > tượng trưng cho khí phách AH và sức sông mãnh liệt của người dân Xô- Man, nuí rừng Tây Nguyên kiên cường bất khuất.*Loại cây sinh sôi nảy nở mạnh mẽ :“Cạnh 1 cây mới ngã gục, đã có 4,5 cây con mọc lên, ngọn xanh rờn, hình mũi tên lao thẳng lên bầu trời” > người Xô-Man hiên ngang trong lửa đạn, người trước ngã xuống, người sau đứng lên> sức sống ko gì tàn sát nổi.* Phẩm chất sáng ngời,ham á/ s mặt trời, yêu tự do:. Tư thế: đứg thẳng tắp> vững vàng.> ”phóng lên rất nhanh để tiếp lấy á/ nắng”* Vẻ đẹp lãng mạn: Nhựa cây,” tràn trề, thơm ngào ngạt, long lanh dưới nắng hè gay gắt.Hương cây “ vô số hạt buị vàng từ nhựa cây bay ra, thơm mỡ màng”* Là loại cây khoẻ mạnh , vững vàng trước sự huỷ diệt dã man của kẻ thù:” đạn đại bác ko giết nổûi chúng, nhữg vết thương của chúng chóng lành như trên 1 thân thể cường tráng’” chúng vượt lên rất nhanh, thay thế những cây đã ngã.*Che chở , bảo vệ dân làng ”ưỡn tấm ngực lớn che chở cho dân làng”* Nối tiếp > vẻ đẹp mang tính sử thi” hết tầm mắt ko thấy gì ngoài những đồi xà- nu nối tiếp tới chân trời* Gắn bó mật thiết với c/s thường nhật của dân làng: .Sống thuỷ chung, gắn bó với nguời dân Xô-man qua nhiều thế hệ. Có mặt trog đ/s hanøg ngày của ngưòi dân Xô- man ”. Lửa: cháy dần dật trong mỗi nhà, trong bếp lửa nhà ưng tập hợp dân làng.Khói: đen nhẻm bàn tay, măt lũ trẻ” mặt mày lem luốc khói xà nu” Tnú, Mai dùng để xông bảng anh Quyết dạy chữ >. Tình bạn, t/yêu* Gắn bó với nhữg sự kiện trọng đại của dân làng:. Ngọn đuốc xà nu trong tay cụ Mết đi vào rừng lấy giáo, mác ,dựa đã giấu kĩ để chuanå bị cho cuộc nổi dậy. . Dưói ngọn lửa xà-nu, đêm đêm người dân mài vũ khí giết giặc . Nhựa: giặc đã dùng để đốt 10 ngón tay Tnu ù> dã man > châm ngòi lửa cuộc nổi dậy của dân làng kết quả >10 xác giặc ngổn ngang * Thấm sâu vào từng nếp nghĩ và cảm xúc của người Tây Nguyên . Tnú :sau 3 năm đi l/ lượng. Cảm xúc bồi hồi trước cây xà-nu cạnh con nước lớn. Cụ Mết: khi kể cho con cháu nghe > tự hào về sức mạnh, trường tồn của cây .* Mô tả, hoà nhập, tương ứng với p/chất của người T/Nguyên:.B/pháp nhân hoá > như con người .Biến rừng, cây xà nu thành hệ thống hình tượng, t/cách nhân vật , . Cây xà-nu yêu tự do , ham á/s mặt trời // dân làng Xô- man yêu tự do.. Cây xà- nu bị tàn phá // dân làng bị đau thương, mất mát.. Cây xà nu nối tiếp chạy tới chân trời// sức sống bất diệt của người Xô- man. Cây xà nu hiên ngang, bất khuất truớc bom đạn kẻ thù // các thế hệ người nối tiếp nhau kiên cường c/đấu vì độc lập tự do .> Xà- nu là bieuå tượng của dân làng Xô- man, người dân Tây Nguyên, ND Miền Nam.Tác giả XD h/tượng cây xà -nu hoàn hảo ko những tạo kk Tây Nguyên hùng vĩ , hoang dã mà còn gửi gắm nhưnõg suy tư, niềm tin mãnh liệt vào sức sống bất diệt của con người và mảnh đất Tây Nguyên2 Hình tượng con người Xô- man:.a TNÚ:Nguyên mẫu: người TN tên Đề nguời Xơ- đăng * Tnú tiêu biểu cho con đường đi lên của DT - Sớm mồ côi cha mẹ - Lớn lên nhờ sự nuôi dưỡng và đùm bọc của dân làng - Gắn bó với dân làng. Mang phẩm chất của dân làng. 	 - Theo CM từ nhỏ, cuộc đời khổ nhưng tấm lòng trong 	sạch,trung trinh. * Tính cách:*Nhanh nhẹn,thông minh, tháo vát,gan góc, táo bạo, trung thực: .Tnú học chữ thua Mai. Lấy đá đập vỡ bảng, bỏ ra suôí ngồi suốt ngày. Sau đó, tự đập vào đầu, máu chảy > lì lợm, gan góc. Nhờ Mai dạy chữ. > trung thực.. Khi làm liên lạc: ko bao giờ đi dường mòn, xé rừng mà đi. Qua sông cứ lựa chổ thác mạnh mà bơi ngang > thông minh.* ĐĐ. Khi bị địch bắt: “ nuốt lá thư vào bụng”.. Khi bị địch đốt 10 đầu ngón tay, a nghiến răng chịu đựng ”quyết ko khai”.* Có mối thù chồng chất với quân giặc: chúng giết hại dân làng và vợ con a, bản thân chúng tra tấn a trở nên tàn tật.* Dũng cảm, trug thành với CM: .H/cảnh: kẻ thù khủng bố, các vụ thảm sát diễn ra liên tiếp, CM gặp nhiều tổn thất, k/khăn.Làg xô-man Anh Xút bị treo cổ lên cây vả, bà Nhan bị chặt đầu > thanh niên, trẻ em thay phiên nhau vào rừng nuôi giấu cán bộ, Tnú, Mai hăng hái nhất.> lòng trng thành bộc lộ qua nhiều thử thách. Nhỏ: giặc bắt> ko khai Lớn lên: vừa có h/phúc gia đình. Giặc chà đạp phũ phàg. Chúg tra tấn vợ con cho đến chết ngay trước mặt a > căm thù, bất chấp cái chết..Khi giặc đốt 10 ngón tay > ko khai > p/chất kiên cường, trug thành* Biết vượt lên nỗi đau mất mát cá nhân> gia nhập quân giải phóng, chiến đấu, bảo vệ quê hương, trả thù cho người thân.* Tình yêu quêhương, người thân:. Yêu tha thiết buôn làng, rừng xa-ønu gần con nước lớn > âm thanh tiếng chày quen thuộc > gợi nhớ người thân, mẹ, Mai, Dít, nhịp điệu buôn làng, h/ả cây xa-ø nu.. Gắn bó với buôn làng, kính trọng cụ Mết> vui trước sự vững vàng khoẻ mạnh của cụ .. Luôn giữ mãi kỉ niệm đẹp với Mai> a thực sự là người con chung của buôn làg.* Có tính kỉ luật cao: nhớ nhà, quê hương, người thân, cấp trên cho phép về mới về.> sức mạnh làm nên chiến thắng.Chi tiết bàn tay Tnú: hiên cuộc đời, t/cách.+Khi lành :nghĩa tình, thẳng thắn: dẫn Mai lên rẫy trồng tỉa, xách xà-lết giấu gạo nuôi c/bộ, cầm phấn trắng học chữ, tự trừng phạt mìh vì dốt, +Khi bị bắt: đặt tay chỉ vào bụng+Khi được thả: cầm tay Mai xúc động+Khi bị kẻ thù tra tấn- thươnh tậtcăm thù >bóp chết tên chỉ huy giặc bàn tay quả báo. Nhận xét: . Bàn tay trải dài suốt t/p // chiến công, t/c, số phận. Tnú được XD bằg b/pháp LM, giàu chất lí tưởng> T/g muốn thể hiện p/c, số phận, con đường đi đến với CM của ND Tây Nguyên, NDMN, trog q/trình đ/tranh g/phóng dt, giành độc lập tự do. b. Cụ Mết: Ngoại hình: * Quắc thuớc “ 60 tuổi mà tiếng nói dội vag trong lồg ngực” * Râu dài tới ngực,đen bóng, mắt ság , xếch nguợc, ở trần “ngực căg như cây xà nu lớn” Khoẻ mạnh, vững vàng , kiên định * Tính cách:+ Yêu thương, trân trọng Tnú, thường kể về c/đời Tnú cho dân làg nghe> g/dục trưyền thống+ Thuỷ chug, vững tin vào CM, dt, quê hương.+ Là nguời chỉ huy tinh thần của dân làg. +Là pho sử sốg , đề cao t/thốg bất khuất của dân làg, ý thức tiếp nối t/thốg.+ Đúc kết k/nghiệm xương máu” chúg nó cầm súng, mình phải cầm giáo mác”. . Cụ là người có nét gần giũ với các nhân vật tù trưởng> thể hiện khát vọg, hoài bão của cả cộg đồgtrog sử thi T/nguyên . Là nhân vật tượng trưg cho LS, tr/t hiên ngag, bất khuất, sức sốg bền bỉ của dân làg Xô-man T/g sử dụg bút pháp sử thi và cảm hứg LM lí tưởng hoá .C Dít: *Bí thư chi bộ, ch/trị viên xã đội “ cây xà nu con” ”đạn đại bác ko giết nổi ” ”vươn lên, sắc nhọn như lưỡi lê” *X/hiện ko nhiều trong t/p nhưg là hiện thân của sự tiếp nối tr/thonág bất khuất*Lúc còn nhỏ: -Lanh lợi , thông minh, gan dạ - Bị giặc doạ, đạn bắn xug quanh: Ban đầu khóc thét. Sau đó, đứng im, đôi mắt 	bình thản nhìn giặc - Cương nghị, biết nén đau thương khi chứng kiến cái chết của chị và cháu*Khi lớn: - Có bản lĩnh thuyết phục quần chúg, xứng đanùg ở cương vị l/đạo buôn lanøg. _T/cảm = trách nhiêm = nguyên tắc : thương anh, ko quên nhiệm vụ - Tha thiết yêu quê hương, người thân: dặn giữ vệ sinh,được thưởng. Chia muối 	cho mọi người, dân làg mến phục> Là lực lượng chủ chốt của cuộc đ/tranh, sự tiếp nốI tự giác, 	quyết liệt.D. Heng: - Nhanh nhẹn , thông minh, tháo vát, đầy tự tin - Là cây xà nu con đag vươn lên ĐĐ: - ít nói, đội cái mũ sụp xin được của anh giải phóg quân, mặc chiếc áo bà ba dài phết đít, đóng khố. - Súng đeo chéo sau lưng ra vẻ 1 người lính thực sự. > ngộ nghĩnh, đáng yêu. - Ngoan ngoãn, có tính kỉ luật cao: nghe lời tuyệt đối chị Dít - Nhanh nhẹn, thông minh: nắm chắc vị trí nơi nào là các chiến điểm, nơi nào hầm chông lớn, nhỏ.* Như người lính thực sự đag kế tục sự nghiệp của cha ô. * Là hình ảnh tươi trẻ, sống động, đáng tin tưởng của tương lai.E. Nhân vật dân làg Xô–man: có tên, ko tên, già trẻ.- Vui mừng khi Tnú về thăm > yêu thương- Chăm chú lắg nghe cụ Mết kể chuyện- Nhất loạt làm theo mệnh lệnh của Tnu ù> thuỷ chug với CMĐĐ: Trug thành với Cm, gắn bó với quê hương, căm thù giặc.3. Chất sử thi: Đn: Là khuynh hướng s/tác thiên về p/á nhữg sự kiện có ý nghĩa LS, có tính toàn dân. Nh/vật trug tâm là nhữg con người đại diện cho g/cấp, DT với nhữg p/chấtcao cả, kết tinh nhữg gì cao đẹp nhất của cả cộg đồg. Khuynh hướng sử thi thường gắn với cảm hứng LMThể hiện: - Đề tài: v/đề sinh tử của cả 1 cộng đồg, DT: viết về 1 thời điểm trọg đại của CMVN (sau h/định Giơ-ne- vơ .. Đồg Khởi).: NDMN ch/bị vũ trag c/đấu. - Chủ đề: con đường duy nhất của NDMN đương đầu với kẻ thu ølà đứng lên cầm vũ khí c/đấu g/phóng q/hương -Nh/vật: Tnu, Mết : kết tinh cao nhất p/c của cộng đồng: gắn bó dân làg, trug thành với CM, căm thù giặc, kiên cường bất khuất, dũg cảm c/đấu hi sinh, lí tưởng sốg = vận mệnh cộng đồg. -Giọg điệu: trần thuật gợi kkLS, trag nghiêm, đầy ngưỡg vọg của mọi người - H/ả: chói lọi, kì vĩ