Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết học 62: Làm văn: Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi

Tiết 62 – Làm vănNGHỊ LUẬN VỀ MỘT TÁC PHẨM, MỘT ĐOẠN TRÍCH VĂN XUÔINGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI I. Tìm hiểu đề và lập dàn ý 1. Đề 1: Phân tích truyện ngắn “ Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoana. Tìm hiểu đề: - Thao tác chính: Phân tích- Nội dung: Nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa của truyện ngắn “Tinh thần thể dục” - Tư liệu: Tác phẩm “Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công HoanA . Lý thuyết:NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI - Mở bài: Giới thiệu truyện ngắn “ Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoan.- Thân bài:+ Đặc sắc của kết cấu truyện: + Mâu thuẫn và tính chất trào phúng truyện:+ Đặc điểm ngôn ngữ truyện:+ Giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán của truyện:- Kết bài: Đánh giá chung.b. Lập dàn ý NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI - Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn truyện ngắn “ Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoan.- Thân bài: + Đặc sắc của kết cấu truyện: Gồm những cảnh khác nhau tưởng như rời rạc (cảnh van xin, đút lót, thuê người đi thay, bị áp giải đi xem bóng đá ...),  quan lại cầm quyền cưỡng bức dân chúng để thực hiện một ý đồ bịp bơm đen tối. b. Lập dàn ý NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI + Mâu thuẫn và tính chất trào phúng của truyện: • Việc xem bóng đá vốn mang tính chất giải trí bỗng thành một tai hoạ giáng xuống người dân. • Sự tận tuỵ, siêng năng thực thi lệnh trên của lí trưởng đã gặp phải mọi cách đối phó của người dân khốn khổ + Đặc điểm ngôn ngữ truyện: b. Lập dàn ý NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI - Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn truyện ngắn “ Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoan.- Thân bài: + Đặc sắc của kết cấu truyện: + Mâu thuẫn và tính chất trào phúng truyện: + Đặc điểm ngôn ngữ truyện: - Ngôn ngữ các nhân vật: tự nhiên, sinh động, ... thể hiện đúng thân phận và trình độ của họ. Ngôn ngữ của lí trưởng: đe dọa “ rũ tù”, “ gô cổ lại” Qua ngôn ngữ các nhân vật, người đọc có thể hình dung nạn thể thao do thực dân nặn ra ghê gớm như tai áchNGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI - Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn truyện ngắn “ Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoan.- Thân bài: + Đặc sắc của kết cấu truyện: + Mâu thuẫn và tính chất trào phúng truyện: + Đặc điểm ngôn ngữ truyện: + Giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán của truyện: Châm biếm trò lừa bịp của chính quyền thuộc địa. Tách người dân khỏi ảnh hưởng của các phong trào yêu nước. Truyện vi phạm tinh thần thể dục, thể thao, nhằm thực hiện mưu đồ của chính quyền thực dân: quấy nhiễu, gây náo loạn cuộc sống nhân dânNGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI - Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn truyện ngắn “ Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoan.- Thân bài: + Đặc sắc của kết cấu truyện: + Mâu thuẫn và tính chất trào phúng truyện: + Đặc điểm ngôn ngữ truyện: + Giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán của truyện: - Kết bài: + Đánh giá chung về tác phẩm + Qua tác phẩm, cần thấy được mối quan hệ giữa văn học và thời sự; văn học và sự thức tỉnh xã hội. NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI a. Tìm hiểu đề: - Thao tác chính: So sánh, giải thích - Nội dung: Sự khác nhau về từ ngữ và giọng văn - Tư liệu: Tác phẩm “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân và “Hạnh phúc của một tang gia” ( trích “Số đỏ” của Vũ Trọng phụng)2. Đề 2: Hãy tìm hiểu sự khác nhau về từ ngữ, về giọng văn giữa hai văn bản Chữ người tử tù ( NGuyễn Tuân) và Hạnh phúc của một tang gia ( Trích Số đỏ - Vũ Trọng Phụng). Giải thích vì sao có sự khác nhau đó.NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI - Mở bài: Sgk - 35 - Thân bài: + Sự khác nhau về từ ngữ:b. Lập dàn ýNhiểu từ Hán Việt, cách nói cổ. => Dựng nên những cảnh tượng và những con người thời phong kiến suy tàn.Từ ngữ phóng đại, nói ngược, nói mỉa.> Tính chất giả dối, lố lăng, đồi bại của xã hội “thượng lưu” “ Chữ người tử tù” “Hạnh phúc của một tang gia”NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI - Mở bài ( Sgk Tr 35) - Thân bài: + Sự khác nhau về từ ngữ: + Sự khác nhau về giọng văn:b. Lập dàn ýGiọng cổ kính trang trọng => Nói đến con người tài hoa, trọng thiên lương nay chỉ còn là “vang bóng”.Giọng mỉa mai, giễu cợt => Giả dối, lố lăng, đồi bại của xã hội đương thời. “ Chữ người tử tù” “Hạnh phúc của một tang gia”NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI - Mở bài: SGK 35 - Thân bài: - Kết bài: Đánh giá chung sự khác nhau về từ ngữ, giọng văn trong hai văn bản.b. Lập dàn ýNGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI II. Đối tượng và nội dung của bài nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi1. Đối tượng: Đa dạng - Giá trị nội dung và nghệ thuật của một t/p - Một phương diện, một khía cạnh nội dung hay nghệ thuật của t/p2. Nội dung: - Giới thiệu t/p hoặc đoạn trích văn xuôi cần NL - Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật hoặc một số khía cạnh đặc sắc nhất của tác phẩm, đoạn trích.- Nêu đánh giá chung về tác phẩm, đoạn tríchTừ việc tìm hiểu 2 đề ở trên, em hãy xác định đối tượng và nội dung của bài nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi.NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI III. CÁCH LÀM LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TÁC PHẨM , MỘT ĐOẠN TRÍCH VĂN XUÔI1. Cách làm bài nghị luận về một tác phẩma. Tìm hiểu đề: 	+ Đọc kỹ đề+ Tìm và phân tích những chi tiết phù hợp với khía cạnh mà đề yêu cầu.+ Đọc, tìm hiểu, khám phá nội dung, nghệ thuật của tác phẩm.+ Tìm hiểu phương pháp nghị luận và phạm vi dẫn chứng.b. Lập dàn ý: + Mở bài: Giới thiệu khái quát về tác giả.- Giới thiệu tác phẩm, vị trí của tác phẩm.- Nêu vấn đề nghị luận mà đề yêu cầu.+ Thân bài:+ Kết luận:- Đánh giá ý nghĩa của vấn đề đối với sự thành công chung của tác phẩm.2. Cách làm bài về một đoạn trích văn xuôi:NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI a. Tìm hiểu đề: - Đọc kỹ và nhận thức được khía cạnh mà đề bài yêu cầu. - Về nội dung của đề: Nêu yêu cầu cụ thể, bài làm cần tập trung đáp ứng các yêu cầu đó.Tìm hiểu về phương pháp nghị luận và phạm vi dẫn chứng của đề.b. Lập dàn ý: + Mở bài: Giới thiệu khái quát về tác giả; đoạn văn cần nghị luận + Thân bài: - Tiến hành thuyết minh, phân tích, bình luận về các phương diện cụ thể của đọn văn theo yêu cầu của đề bài.- Nêu dẫn chứng + Kết luận: Đánh giá về đoạn văn đó, đóng góp của đoạn văn vào thành công chung của tác phẩm.Ghi nhớĐối tượng của bài nghị luận: nội dung, nghệ thuật, hay một khía cạnh...Đối tượng của bài nghị luận: nghệ thuật của tác phẩm, đoạn tríchGiới thiệu tác phẩm, nêu nội dung, nghệ thuật, khía cạnh nào đó; đánh giá tác phẩm, đoạn trích.NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI THẢO LUẬN NHÓM 5’Nghệ thuật châm biếm, đả kích trong truyện ngắn “Vi hành” của Nguyễn Ái Quốc ? B. LUYỆN TẬP:Nhóm 1:- Nghệ thuật châm biếm đả kích thể hiện ở phương diện xây dựng nhân vật ?Nhóm 2: Tìm hiểu ngôn ngữ truyện. Nhóm 4: Giá trị của vấn đề nghị luận. Nhóm 3: Tìm hiểu nghệ thuật tạo tình huống truyện. NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI a. Mở bài: Giới thiệu khái quát về truyện ngắn “Vi hành” của Nguyễn Ái Quốc b.Thân bài:- Vua bù nhìn Khải Định và bọn mật mật thám Pháp- Châm biếm đả kích ở các mặt: + Biến Khái Định thành một tên hề + Biến Khải Định thành một kẻ có hành động lén lútNgôn ngữ truyện: + Lời kểtác giả xưng “ tôi” + Ngôn ngữ thâm túy. + Lối kể chuyện hiện đại NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI Tình huốngNhầm tác giả - người viết thư với Khải ĐịnhBản chất bù nhìn tay sai của vua An NamTố cáo tội ác của Thực dân PhápMở bàiThân bàiTìm hiểu ngôn ngữ truyện Nghệ thuật châm biếm đả kích thể hiện ở việc xây dựng nhân vật Tìm hiểu cách tạo dựng tình huống truyện NGHÒ LUAÄN VEÀ MOÄT TAÙC PHAÅM, MOÄT ÑOAÏN TRÍCH VAÊN XUOÂI Giá trị tư tưởng..Giá trị nghệ thuật c. Kết bài: Chống đế quốc và phong kiếnHình thức bức thư, kể, tả, hồi tưởng, đối thoại...CỦNG CỐ BÀI HỌCCần đặc biệt chú ý điều gì khi lựa chọn đề tài nghị luận về tác phẩm, đoạn trích văn xuôi ?A. Lựa chọn vấn đề đã được bàn luận nhiều. B. Lựa chọn vấn đề chưa được bàn luận nhiều.Lựa chọn vấn đề thực sự có giá trị, có ý nghĩa, có vai trò quan trọng trong tác phẩm. D. Lựa chọn vấn đề mình cảm thấy hứng thú.Cần tránh những lỗi thường gặp gì khi nghị luận về một vấn đề của tác phẩm văn xuôi ?A. Bình luận không đúng phạm vi đề tài: đi chệch hướng hoặc trình bày phạm vi quá rộng, quá lan man. B. Sa đà vào trần thuật, kể lể lan man những sự kiện, tình tiết trong tác phẩm mà không phân tích được giá trị, ý nghĩa của các yếu tố này.C. Đề cập chung chung đến mọi khía cạnh của tác phẩm, không rõ trọng tâm vấn đề chủ yếu. D. Tất cả những lỗi nêu trong A, B, C.CỦNG CỐ BÀI HỌC