Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết học 85: Hồn Trương Ba, da hàng thịt

KÍNH CHÀO CÁC THẦY CÔ GIÁO VÀ CÁC EM HỌC SINHChúc các thầy cô giáo mạnh khoẻchúc các em học tập tốt (Trích)Lưu Quang VũHỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊTĐọc văn- Tiết 851. Tác giả (1948- 1988) Lưu Quang Vũ sinh ngày 17.4.1948 tại Phú Thọ. Quê Đà Nẵng, xuất thân trong một gia đình trí thức, từ nhỏ sớm bộc lộ năng khiếu nghệ thuật + 1965-1970 tham gia quân đội.1970 – 1978 xuất ngũ và làm đủ mọi nghề để mưu sinh. Từ 1978 - 1988 là biên tập viên tạp chí sân khấu. Qua đời ngày 29.8.1988 trong một vụ tai nạn giao thông cùng với vợ,con.a. Cuộc đời:I. Tìm hiểu chungb. Sự nghiệp sáng tác:Lưu Quang Vũ bắt đầu sự nghiệp sáng tác từ năm 1978, với nhiều thể loại: Thơ, kịch truyện ngắn,viết báo,tiểu luận. Ở thể loại nào người đọc cũng bắt gặp một Lưu Quang Vũ với “tâm hồn nổi gió”, với sức sống mãnh liệt và khả năng sáng tạo miệt mài.*Thơ: Hương cây(1968-in chung với Bằng Việt); Mây trắng của đời tôi(1989); Bầy ong trong đêm sâu (1993) * Thơ của ông giàu cảm xúc, trăn trở, khát khao.*Kịch: Lưu Quang Vũ sáng tác trên 50 vở kịch, trong đó có 6 vở đạt huy chương vàng, 2 vở huy chương bạc, nhiều vở được công diễn trong và ngoài nước “Cây bút vàng của sân khấu”. Tiêu biểu: Sống mãi tuổi 17(1979); Hồn Trương Ba,da hàng thịt(1981); Mùa hạ cuối cùng(1981); Cô gái đội mũ nồi xám(1981),Nàng Si-ta(1982); Nữ kí giả(1983), Tôi và chúng ta(1984); Ông vua hóa hổ( 1985); Lời thề thứ 9 (1988); Hai ngàn ngày oan trái... * Lưu Quang Vũ là một nghệ sĩ đa tài, một trong những nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học Việt Nam hiện đại. Năm 2000 ông được nhà nước tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật Quan điểm sáng tác của Lưu Quang Vũ. “ Động lực xui giục tôi viết kịch cũng là những động lực khiến tôi làm thơ, đó là khát vọng muốn được bày tỏ, muốn được thể hiện tâm hồn mình và thế giới xung quanh, muốn được tham dự vào dòng chảy mãnh liệt của đời sống, được trao gửi và dâng hiến”.“Trong quan niệm của tôi, thơ và kịch rất gần nhau. Đó là hai thể loại lớn của văn học, là cuộc sống và thế giới tinh thần của con người được biểu hiện ở dạng tinh chất nhất, mạnh mẽ nhất, tuy ngôn ngữ nghệ thuật của chúng có những điểm khác biệt”Nguồn gốc,hoàn cảnh sáng tác,giá trị tác phẩm:Năm 1981 Lưu Quang Vũ dựa vào cốt truyện cổ tích “ Hồn Trương Ba,da hàng thịt” để viết thành vở kịch nói“ Hồn Trương Ba,da hàng thịt”. Năm 1984 ra mắt công chúng, năm 1987 được công diễn; vở kịch đã đạt huy chương vàng tại Hội diễn sân khấu toàn quốc năm 1990, là vở kịch nói đầu tiên mang ra nước ngoài công diễn ở nhiều nước: Anh,Mĩ,Nga,Ca Na Đa-Tác phẩm ra đời trong hoàn cảnh xã hội có nhiều biến động: cái mới bắt đầu manh nha, cái cũ vẫn còn tồn tại trong mọi lĩnh vực kể cả văn học nghệ thuật.-Tác phẩm đạt ra nhiều vấn đề mới mẻ, có ý nghĩa tư tưởng, triết lý nhân văn sâu sắc.-Trên thế giới mô típ truyện như trên cũng đã có ở nhiều nước như Nga, Nhật Bản,Trung Quốc2. Vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt* "Hồn Trương Ba da hàng thịt“ của Nhật lại lên phim Tsubakiyama? Là một viên chức bình thường ở độ tuổi trung niên. Tsubakiyama đột ngột qua đời. Cái chết bất ngờ của ông khiến gia đình người thân bối rối vì còn rất nhiều việc dang dở ông đang ấp ủ cần thực hiện cùng họ. Và rồi như một sự chiếu cố với người đàn ông trung niên này, chúa trời đã cho phép ông trở lại trần gian trong khoảng thời gian vài ngày để giải quyết mọi chuyện nhưng “mọi chuyện” đó sẽ được giải quyết thế nào đây khi ông trở lại trần gian trong hình dạng một cô gái trẻ trung xinh đẹp?* Truyện: Trường Thanh Tăng (nhà sư ở Trường Thanh) trong Liêu trai chí dị của Bồ Tùng Linh- Trung Quốc b. Thể loại- Tác phẩm là một kịch bản văn học. - Thể loại kịch phản ánh cuộc sống bằng việc khám phá, phát hiện những mâu thuẫn, xung đột trong đời sống, rồi biểu hiện qua hành động, ngôn ngữ của các vai diễn, trong các cảnh, các lớp tiêu biểu...- Ngôn ngữ kịch chủ yếu là những lời thoại, thể hiện tính cách và hành động của nhân vật, thúc đẩy tình huống phát triển, gián tiếp bộc lộ quan điểm của nhà văn.- Không gian, thời gian bị hạn chế nên kịch phải chia hồi,cảnh,lớp- Quá trình vận động gồm 4 giai đoạn Thắt nút=> Phát triển=> Cao trào=> Mở nútThắt nútPhát triểnCao tràoMở nútT.Ba bắt đầu thay đổi tâm tính khiếnmọi người trong gia đình, bạn bè xa lánh, chán ghét, bản thân vô cùng đaukhổ.Quyết định giải thoát, chấp nhận cái chết hồn T.Ba nhập vào màu xanhcây cỏc. Tóm tắt nội dung vở kịch: Gồm 7 cảnhT.Ba đột ngột chết, vợ T.Ba thắp hương ,lên gặp Thiên đình,đòi chồngDoThiên đình cẩu thả gạch nhầm tên người chết làTrương Ba ( một cao cờ dưới hạ giới, kết thân vớiĐế Thích- tiên cờ)Bị thể xác xui khiến.T.Ba định xuôi theo ở lại với vợ hàng thịtLý trưởng đến sách nhiễu,con T.Ba đút lót.T.Ba ngày ở nhà hàngthịt, tối mới về nhà. Xác hàng thịt đòi về Nhà T.Ba, mọi người ngạc nhiên song phảichấp nhận765431Nam Tào sửa sai cho T.Ba nhập vào xác anh hàng thịt sống lạiThắt nútPhát triểnMở nútCao trào23. Đoạn trícha. Vị Trí: - Trích từ cảnh 7 và đoạn kết của vở kịch: HồnT.Ba, da hàng thịt”- Thuộc phần cao trào và mở nút của vở kịchb, Ý nghĩ - Thể hiện sự sáng tạo của Lưu Quang Vũ - Bộc lộ sâu sắc những mâu thuẫn, xung đột từ bên trong của con người - Thể hiện nội dung tư tưởng của tác phẩm.4 phần(3 Lớp+Đoạn kết)Đoạn kếtMàn đối thoại giữa hồn T.Ba và Đế ThíchMàn đối thoại giữa hồn T.Ba và người thânMàn đối thoại giữa hồn T.Ba và xác hàng thịtc. Bố cục + Là người làm vườn khoảng 50 tuổi yêu cây cỏ,yêu thương mọi người, sống nhân hậu trung thực.II.Đọc - hiểu đoạn trích1. Nhân vật Trương Ba+ Vì sự tắc trách của quan nhà trời,ông Trương ba phải rơi vào nghịch cảnh đau thương.+ Bi kịch của ông Trương Ba là phải sống nhờ thân xác của người khác,  người đó là một anh hàng thịt thô lỗ.+ Do sự sai khiến của thân xác”đồ tể”, hồn T.Ba có những hành động khác thường: chơi cờ tầm thường,ăn uống phàm tục, mê rượu;khi đứng gần vợ anh hàng thịt thì “ chân tay run rẩy”; cư xử thô bạo với mọi người: “tát  thằng con tóe máu mồm máu mũi”; vụng về,phá hoại, làm gãy cây cối trong vườn, và tai hại hơn là làm hỏng cả chiếc diều của cu Tị+ Tính cách T.Ba ngày càng thay đổi+ Nhân vật T.Ba ngày càng xa lạ với mọi người,tự chán với chính mình.=> Trương Ba – nhân vật bi kịch,rơi vào hoàn cảnh éo le, bi đáta. Đây là một tình huống truyện độc đáo:- Cuộc đối thoại giữa hồn và xác=> cuộc đối đầu thật sự giữa hai phần quan trọng trong một con ngườib. Biện pháp nghệ thuật:nghệ thuật đối lập: hồn người này >< xác người kia,độ chênh vênh giữa bên trong và bên ngoài Hồn xác Thanh nhã Kềnh càng thô lỗ Cao khiết Trần tục, bản năng Trong sạch Âm u đui mù Đạo đức Tội lỗiII.Đọc hiểu Đoạn Trích2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt :c.Xung đột kịch:C1.Ở cảnh 5 và 6:Hồn Trương BaNhân hậungay thẳngTao nhã, chơi cờ khoáng đạtTrú nhờ thểXác phàmtục củaHàng thịtĂn nhiều,thíchUống rượu,Không thích chơi cờThô lỗ,cộc cằnVợ,con,bạn bè buồn chán,xa lánh LÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRiỂN XUNG ĐỘT KỊCHII.Đọc hiểu Đoạn TríchMàn đối thoại giữa Hồn và XácMàn đối thoại với người thânMàn đối thoại với Đế ThíchMàn kếtHỒN TRƯƠNG BAC2. Ở cảnh 7:Xung đột kịch đến cao trào, phải mở nút. Đó là các tình huống kịch ở đoạn trích qua 4 phần (3Lớp+Đoạn kết).2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt :Hồn Trương Ba - “ Ta chỉ muốn rời xa mi tức khắc” - “ mà chỉ là xác thịt âm u, đui mù”Nếu có, thì chỉ là những thứ thấp kémTa cần gì đến cái sức mạnh làmTa trở thành tàn bạo. - “Không! Ta vẫn có đời sống riêng: nguyên vẹn trong sạch thẳng thắn” → Khẳng định hồn có đời sống riêng và muốn rời xác hàng thịt. Xác hàng thịt - “ Ông không tách ra khỏi tôi được đâu” - “ Tôi có sức mạnh ghê gớm ”Đêm hôm đó, suýt nữa thì- Tôi là cái bình để chứa đựng linh hồn“Đã bảo chúng ta tuy hai mà một ! ”→ Khẳng định sức mạnh của thể xác và kêu gọi sự nhân nhượng, thoả hiệp.Nhân vật Lý lẽII. Đọc - hiểu đoạn trích 2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt :Hồn Trương BaGiận dữ, khinh bỉ nhưng cũng tuyệt vọng, bất lực.Khát vọng sống thanh cao, nhân hậu, trong sạch. Xác hàng thịtCười nhạo, mỉa mai, đắc thắng.Sống dung tục, tầm thường, vật chất. Nhân vậtThái độ: Mâu thuẫn2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt : Ca ngợi cuộc đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác của con người. Đặt ra vấn đề: Con người phải sống hài hoà giữa tâm hồn và thể xác.d. Ý nghĩa: - Bi kịch không được sống là chính mình. - Cảnh báo: Sống cùng với cái dung tục sẽ bị cái dung tục ngự trị, tàn phá những gì trong sạch, đẹp đẽ.