Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết số 43, 44: Quá trình văn học và phong cách văn học

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐĂKLĂKTRƯỜNG THPT TRẦN QUỐC TOẢNTỔ: NGỮ VĂNTHIẾT KẾ BÀI HỌC (NGỮ VĂN 12 - TIẾT 43-44 - CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN)NĂM HỌC 2008- 2009TIẾT 43-44QUÁ TRÌNH VĂN HỌC VÀ PHONG CÁCH VĂN HỌCDÀN Ý BÀI HỌCQUÁ TRÌNH VĂN HỌC PHONG CÁCH VĂN HỌCKHÁI NIỆMTRÀO LƯUVăn học là gì?Diễn tiến của văn họcQuy luật quá trình văn học Thời đại nào văn học ấyVừa kế thừa vừa cách tânKhái niệm trào lưuCác trào lưu văn họcTrên thế giớiỞ Việt NamKHÁI NIỆMBIỂU HIỆNSự độc đáo riêng biệtSự hình thànhNhà văn kiệt xuất In đậm dấu ấn dân tộc thời đạiCách nhìn, cảm nhận, đánh giáHệ thống hình tượng phương diện nghệ thuậtAnh( chị) hãy nhắc lại khái niệm văn học? Diễn tiến của văn học có quan hệ thế nào với các thời kì lịch sử?I/ QUÁ TRÌNH VĂN HỌC1. KHÁI NIỆM* VĂN HỌC Là một loại hình nghệ thuậtMột hình thái ý thức xã hội đặc biệtLuôn vận động biến chuyển* DIỄN TIẾN VĂN HỌCNhư một hệ thống chỉnh thể với sự hình thành, tồn tại, thay đổi.Có mối quan hệ khăng khít, chặt chẽ với thời kì lịch sử như: Hai mặt một tờ giấyVĂN HỌC TRUNG ĐẠI VIỆT NAMGiai đoạn 1: Từ thế kỉ X đến thế kỉ XIVGiai đoạn 2: Từ thế kỉ XV đến thế kỉ XVIIIGiai đoạn 3: Từ thế kỉ XVIII đến nửa đầu thế kỉ XIXGiai đoạn 3: Từ nửa cuối thế kỉ XIXVÍ DỤVĂN HỌC VIỆT NAM TỪ THẾ KỈ XXTừ đầu thế kỉ XX đến cách mạng tháng tám 1945Từ sau cách mạng tháng tám đến hết thế kỉ XXMỗi thời kì văn học gắn với hòan cảnh lịch sử riêng, tồn tại, thay đổi, phát triển qua các thời kì lịch sử xã hộiTừ ví dụ trên anh( chị) hãy nêu khái niệm quá trình văn học Quá trình văn học là diễn biến, hình thành tồn tại, phát triển, thay đổi của văn học qua các thời kì lịch sửQuá trình văn học tuân theo những quy luật chung nào? Anh(Chị) Hãy nêu ví dụ và giải thích* CÁC QUY LUẬT CỦA QUÁ TRÌNH VĂN HỌCThứ nhất: Văn học gắn bó với đời sốngVd: Sự ra đời của văn học Pháp thế kỉ XIX gắn với cuộc cách mạng Pháp năm 1789.Văn học Việt Nam sau 1945 gắn với cách mạng tháng tám 1945Thứ hai: Văn học phát triển trong sự kế thừa và cách tân: Vd: Văn học dân gian là cội nguồn của văn học viết( Hồ Xuân Hương, Tú Xương). Phong trào thơ mới(1932-1945) với hình ảnh cái tôi được kế thừa từ các nhà thơ Trung đại Thứ ba: Văn học của một dân tộc tồn tại, vận động trong sự bảo lưu và tiếp biến. Vd: Văn học trung đại Việt Nam ảnh hưởng văn học Trung quốc về hệ thống thi pháp, thi liệu, văn liệu song có sự sáng tạo riêng Văn học hiện đại việt Nam có sự tiếp thu văn học Phương Tây đặc biệt là văn học Pháp2. TRÀO LƯU VĂN HỌCAnh(chị) hiểu thế nào về trào lưu và trào lưu văn học2.1 Khái niệm- Hoạt động nổi bật của quá trình văn học là các trào lưu văn học- Trào lưu văn học là một hiện tượng có tình chất lịch sử, ra đời và mất đi trong khoảng thời gian nhất định. Đó là một phong trào sáng tác tập hợp những tác giả, tác phẩm gần gũi nhau về cảm hứng, tư tưởng tạo thành một một dòng rộng lớn có bề thế trong đời sống văn học của một dân tộcAnh( chị) hãy nêu các trào lưu văn học trên thế giới và Việt Nam. Đặc trưng của các trào lưu văn học này cũng như những tác giả, tác phẩm tiêu biểuThảo luận2.2 CÁC TRÀO LƯU VĂN HỌC THẾ GIỚIVăn học thời phục hưngĐặc trưng: Giải phóng con người, đề cao cá tính, chống lại sự khắc nghiệt của thời kì trung cổTiêu biểu: Sếch- XpiaChủ nghĩa cổ điển(Pháp, TK XVIII)Đặc trưng: Coi văn hóa cổ đại là hình mẫu lí tưởng, luôn đề cao lí trí, sáng tác theo quy luật chặt chẽ.Tiêu biểu: Cooc-nây, MôlieChủ nghĩa lãng mạn(Sau CM Pháp 1789)Đặc trưng: Đề cao những nguyên tắc chủ quan, lấy đề tài trong thế giới tưởng tượng của nhà văn, hình tượng nghệ thuật thường có vẻ khác thường.Tiêu biểu: V. Huygô, F SinleChủ nghĩa hiện thực phê phán-Đặc trưng: Thiên về những nguyên tắc tôn trong khách quan, thường lấy đề tài từ cuộc sống hiện thực, xây dựng những tình cách điển hình vừa có tính khái quát vừa có tính cụ thể, tính cách phát triển hợp lôgic cuộc sốngChủ nghĩa hiện thực XHCN( TK XX, sau CM Nga)- Đặc trưng: Miêu tả cuộc sống trong qúa trình phát triển cách mạng, đề cao vai trò lịch sử của nhân dânTiêu biểu: M. GorkiChủ nghĩa siêu thực(Pháp 1924)Đặc trưng: Quan niệm thế giới trên hiện thực mới là mảnh đất sáng tạo của người nghệ sĩ. Tiêu biểu: A. Brơ- tônChủ nghĩa hiện thực huyền ảo(Mĩ Latinh, sau thế chiến thứ 2 )Đặc trưng: coi hiện thực bao gồm cả đời sống tâm linh, niềm tin tôn giáo, các huyền thoại, truyền thuyết Tiêu biểu: G. MáckétMỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ TÁC GIẢ- TÁC PHẨM TIÊU BIỂU CHO CÁC TRÀO LƯU VĂN HỌC THẾ GIỚICÁC TRÀO LƯU VĂN HỌC Ở VIỆT NAMXUẤT HIỆN TỪ NHỮNG NĂM 30 CỦA THẾ KỈ XXTrào lưu lạng mạnPhong trào thơ mới với các tác giả tiêu biểu như; Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử, Huy Cận, Chế Lan Viên, Nguyễn Bính...Nhóm tự lực văn đoàn với các tác giả tiêu biểu như : Khái Hưng, Nhất Linh, Thạch Lam...Trào lưu HTPPThành công trên lĩnh vực thể loại với các tác giả tiêu biểu như: Vũ Trọng Phụng, Nguyễn Công HoanVăn học CMCác tác giả tiêu biểu như: Hồ Chí Minh, Tố Hữu...Văn học HTXHCNCác tác giả tiêu biểu như: Hồ Chí Minh, Tố Hũu, xuân Diệu, Chế Lan Viên, Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Quang Sáng, nguyễn Khải, Nguyễn Minh Châu...Thảo luậnDựa vào sách giáo khoa anh(chị) hãy nêu khái niệm phong cách văn học.Lí do nào khiến cho phong cách văn học xuất hiện, nảy sinh? Mối quan hệ của phong cách văn học với quá trình văn học? Lấy ví dụ cụ thểII/ PHONG CÁCH VĂN HỌCKHÁI NIỆM.Phong cách văn học là sự độc đáo riêng biệt của các nghệ sĩ biểu hiện trong các tác phẩm của họ.Phong cách văn học nảy sinh do chính những nhu cầu của cuộc sống, vì cuộc sống luôn đòi hỏi những cái mới, những cái không lặp lại bao giờ, nảy sinh do quá trình sáng tạo văn học, vì đó là yếu tố quan trọng tạo nên tính hấp dẫn, sức sống của tác phẩm văn học.Quá trình văn học được đánh dấu bởi các nhà văn kiệt xuất với phong cách độc đáo của họ.Phong cách in đậm dấu ấn dân tộc và thời đạiAnh( chị) hãy nêu những biểu hiện của phong cách văn học? Lấy ví dụ cụ thể2. NHỮNG BIỂU HIỆN CỦA PHONG CÁCH VĂN HỌC Biểu hiện ở cách nhìn nhận, cách cảm thụ có tính chất khám phá, ở giọng điệu riêng biệt của tác giả.VD: +Thạch Lam - truyện giàu chất thơ, giọng điệu điềm đạm mà sâu lắng, trong sáng, giản dị mà thâm trầm, sâu sắc.Qua truyện ngắn Hai đứa trẻ ta thấy rõ được đặc điểm này.Những câu văn sau: “ Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng vẳng tiếng ếch nhái kêu ran ngoài đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào...” “...Đôi mắt chị bóng tối ngập đầy dần và cái buồn của buỏi chiếu quê thấm thía vào tâm hồn ngay thơ của chị;Liên không hiểu sao, nhưng chị thấy lòng buồn man mác trước cái giờ khắc cùa ngày tàn...” +Vũ Trọng Phụng - giọng mỉa mai, châm biếm, trào phúng sắc sảo, Nguyễn Tuân tài hoa độc đáo... + Nam Cao - giàu chất triết lí...- Biểu hiện ở sự sáng tạo yếu tố thuộc nội dung tác phẩmVD: Thạch Lam hướng ngòi bút của mình tới cuộc sống và tâm hồn những con người nhỏ bé( Gió đầu mùa- Hai đứa trẻ...); Vũ Trọng Phụng chú ý tới những góc khuất của xã hội trước cách mạng( Số đỏ); Nam cao hướng ngòi bút tới bi kịch tinh thần của con người trong xã hội trước cách mạng( Chí phèo, Đời thừa...)- Viết về tình yêu: Xuân Quỳnh thật cồn cào, da diết; Phan Thị Thanh Nhàn lại dịu dàng, nhẹ thoảng mà đậm sâu, lan tỏa mênh mangHệ thống phương thức biểu hiện, các thủ pháp nghệ thuật mang dấu ấn riêng( sử dụng ngôn ngữ,tổ chức kết cấu, định vị thể loại,cách kể chuyện, miêu tả ngoại hình, bộc lộ nội tâm...)VD: Nguyễn Tuân: Câu văn linh hoạt, không theo khuôn mẫu, chuận mực nhất định...( Chữ người tử tù,Tùy bút sông Đà) Kim Lân: Khắc họa nhân vật giàu chất tạo hình ( Nhân vật Tràng- cô vợ nhặt trong tác phẩm Vợ nhặt). Thạch Lam: Văn giàu chất thơ, tài miêu tả nội tâm nhân vật( Truyện ngắn Hai đứa trẻ, Dưới bóng hoàng lan...) v.v...Biểu hiện ở : Sự thống nhất từ cốt lõi nhưng sự triển phải đa dạng, đổi mới. VD: + Nguyễn Trãi: Trong Đại Cáo bình ngô, Quân trung từ mệnh tập giọng văn hào hùng, đanh thép, sắc bén. Trong Quốc âm thi tập thì giọng văn u hoài, trầm lắng, suy tư. + Hồ Chí Minh trong truyện và kí thì hiện đại, lối viết linh hoạt, giọng văn biến đổi phong phú đa dạng. Trong thơ chữ Hán lại giàu sắc thái phương Đông cổ kính, thơ tiếng Việt đậm cốt cách dân gian.Biểu hiện ở: Phẩm chất thẩm mĩ cao, giàu tính nghệ thuật. VD: Nguyễn Tuân + Có cảm hứng đặc biệt với những gì phi thường. + Nhìn con người ở phương diện tài hoa nghệ sĩ. + Miêu tả hiện thực bằng nhiều tri thức khoa học, văn hóa, nghệ thuật( Điện ảnh, điêu khắc, hội họa...)III/ TỔNG KẾT Quá trình văn học là diễn tiến hình thành, tồn tại, thay đổi, phát triển của văn học qua các thời kì lịch sử. Hoạt động nổi bật của quá trình văn học là trào lưu văn học. Thành tựu chính của qúa trình văn học kết tinh ở các phong cách văn học độc đáo.Anh( chị) hãy nhắc lại các ý chính của bài học thay cho lời tổng kết.III/ LUYỆN TẬPBài số 1( SGK trang 183)Văn học hiện thực phê phán Chú ý chọn đề tài trong đời sống hiện thực, chủ trương “ Nhà văn là người thư kí trung thành của thời đại”, quan sát thực tế để sáng tạo những điển hình- Vũ Trọng Phụng xoáy sâu vào hiện tại và ghi lại một cách chân thực hiện thực đồi bại lố lăng, vô đạo đức của cái xã hội tư sản thành thị đương thời. Vũ Trọng Phụng sáng tạo một loạt điển hình để bốc trần bộ mặt giả dối của những kẻ thượng lưu thành thị, để chôn vùi cái xã hội xấu xa đen tối đó. Văn học lãng mạn Thường lấy đề tài trong thế giới tưởng tượng của nhà văn cố gắng xây dựng hình tượng nhân vật sao cho phù hợp với lí tưởng và ước mơ của nhà văn Nguyễn Tuân hướng về quá khứ và tưởng tượng tình huống gặp gỡ đầy éo le, oái oăm giữa Viên quản ngục và Huấn Cao, tưởng tượng cảnh Huấn Cao cho chữ viên quản ngục trong nhà giam. - Nguyễn Tuân xây dựng hình tượng Huấn Cao phù hợp với lí tưởng thẩm mĩ của ông về con người đẹp, tài hoa, thiên lương trong sáng, khí phách anh hùng, dũng cảm chống lại cường quyền bạo ngược