Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết số 85: Diễn đạt trong văn nghị luận

 diễn đạt trong văn nghị luậnTiết 85I.Cách sử dụng từ ngữ trong bài văn nghị luận 1.Ví dụ 1a. -Nội dung hai đoạn giống nhau. - Cách dùng từ hai đoạn khác nhau: Đoạn 1 Đoạn 2- Chúng ta hẳn ai cũng nghe nói về- trong lúc nhàn rỗi- Bác vốn chẳng thích làm thơ-vẻ đẹp lung linh- Vẻ đẹp ấy thể hiện rõ trong những bài thơ- Chúng ta không thể không nhắc tới-trong những thời khắc hiếm hoi được thanh nhàn bất đắc dĩ-Thơ không phải là mục đích cao nhất của-những vần thơ vang lên của-là những thi phẩm tiêu biểu cho tinh thần đó.Thảo luận nhóm: 7 phút Nhóm 1+3: Thực hiện các yêu cầu ở ví dụ 1 (ý a,b) - SGK tr 136,137. Nhóm 2+4: Thực hiện các yêu cầu của ví dụ 2 - SGK tr 137. Đoạn 1: dùng từ mang màu sắc khẩu ngữ, sáo rỗng, khụng phù hợp đối tượng được nói đến: nhàn rỗi, chẳng thích làm thơ, vẻ đẹp lung linh...Đoạn 2: - Dùng phép thay thế từ ngữ để tránh trùng lặp: Hồ Chí Minh, Bác, Người... - Cách trích lại các từ ngữ của các nhà nghiên cứu, các nhà thơ khác làm đoạn văn hình ảnh, sinh động, thuyết phục hơn... diễn đạt trong văn nghị luậndiễn đạt trong văn nghị luậnCụm từ không phù hợpCụm từ thay thế- "lúc nhàn rỗi ở nhà lao cực khổ"- "chẳng thích làm thơ" - "vẻ đẹp lung linh" - " những khoảnh khắc thanh nhàn hiếm hoi trong lao tù"- " không coi thơ là mục đích của cuộc đời"- " vẻ đẹp giản dị "b.diễn đạt trong văn nghị luận2. Ví dụ 2 a.Những từ ngữ in đậm chỉ những khái niệm trừu tượng thuộc lĩnh vực tinh thần, mang nét nghĩa chung: u sầu, lặng lẽ, rất phù hợp với tõm trạng nhà thơ Huy Cận trong tập Lửa thiêng. b.Sắc thái biểu cảm của các từ ngữ đó phù hợp với đối tượng nghị luận vì đây là một đoạn văn nghị luận về thế giới tinh thần của một thi sĩ lớn.diễn đạt trong văn nghị luận3. Ví dụ 3những từ ngữ không phù hợpCó thể thay thế bằng các từ ngữ - vĩ đại- kiệt tác- thể xác- chẳng là gì cả- anh chàng- cũng thế mà thôi- tên hàng thịt	- nổi tiếng- tác phẩm hay- thân xác- không là gì - nhân vật- cũng vậy- anh hàng thịtdiễn đạt trong văn nghị luận4. Những yêu cầu về cách dùng từ ngữ trong bài văn nghị luận: - Lựa chọn từ ngữ chính xác, phù hợp, tránh dùng những từ ngữ sáo rỗng, cầu kì. - Kết hợp sử dụng các phép tu từ từ vựng và một số từ ngữ mang tính biểu cảm, gợi hình tượng để bộc lộ cảm xúc phù hợp.diễn đạt trong văn nghị luậnII.Cách sử dụng kết hợp các kiểu câu trong văn nghị luận 1. Ví dụ 1a. - Đoạn 1: Sử dụng câu tường thuật, cấu tạo cơ bản giống nhau: câu chủ động với chủ ngữ là Trọng Thuỷ. Cách diễn đạt này không sai nhưng đơn điệu, thiếu sức gợi cảm. - Đoạn 2: Sử dụng nhiều kiểu câu: câu tường thuật, câu hỏi tu từ,... sử dụng một số phép tu từ về câu: phép chêm xen, phép liệt kê .=> Đoạn văn linh hoạt, uyển chuyển, phù hợp với lập luận và cảm xúc của người viết Thảo luận nhóm (theo bàn): 7 phút- Các bàn ở dãy 1: Thực hiện các yêu cầu của ví dụ 1 (SGK tr 138,139).- Các bàn dãy 2: Thực hiện các yêu cầu của ví dụ 2 (SGK tr 139,140).diễn đạt trong văn nghị luận b. Sử dụng nhiều kiểu câu trong đoạn văn khiến cho việc diễn đạt trở nên linh hoạt, lập luận chặt chẽ, có sự hài hòa giữa lí lẽ và cảm xúc. c. Đoạn 2 sử dụng các biện pháp tu từ cú pháp: câu hỏi tu từ, lặp cú pháp -> diễn đạt khắc sâu về ý, biểu hiện rõ thái độ, tình cảm của người viết. d. Sử dụng các biện pháp tu từ cú pháp sẽ kết hợp được nhiều kiểu câu -> diễn đạt trở nên linh hoạt và phong phú.diễn đạt trong văn nghị luận2. Ví dụ 2 a. Đoạn trích sử dụng các kiểu câu miêu tả với những từ ngữ, hình ảnh giàu hình tượng => gợi lên ở người đọc những tưởng tượng cụ thể, sinh động về làng quê của Nguyễn Bính. b. Phân tích giá trị câu: Chỉ nghĩ lại cũng đã se lòng. + Câu ngắn gọn hơn so với câu trước và sau nó, có tác dụng dồn nén thông tin, như một sự khẳng định dứt khoát. + Câu không có chủ ngữ nên có giá trị khái quát. Điều Chỉ nghĩ lại cũng đã se lòng không chỉ của riêng người viết mà của nhiều người đọc.diễn đạt trong văn nghị luận 3. Ví dụ 3 - Cả hai đoạn văn đều mắc lỗi sử dụng một mô hình câu cho cả đoạn văn, dẫn đến cảm giác nặng nề, đơn điệu, nhàm chán. - Sửa lại bằng cách kết hợp các kiểu câu khác nhau.diễn đạt trong văn nghị luận4. Những yêu cầu về cách sử dụng kết hợp các kiểu câu: - Kết hợp một số kiểu câu trong đoạn để tạo nên giọng điệu linh hoạt, biểu hiện cảm xúc. - Sử dụng các phép tu từ cú pháp để tạo nhịp điệu, nhấn mạnh thái độ, cảm xúc.