Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết thứ 22: Việt bắc

Tiết 22: Việt Bắc Tố Hữu tố hữuNhà thơ lớn- “Con chim đầu đàn” của thơ ca Cách mạng Việt Nam.Tiết 22: Việt Bắc Tố HữuHoạt động 1: Kiểm tra bài cũ:Em đã được học những tác phẩm nào của nhà thơ Tố Hữu? Từ đó, em hãy phát biểu những hiểu biết của mình về nhà thơ? Nhà thơ tố hữuHoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu bài mới.Phần I: Tác giả:I) Vài nét về tiểu sử: Tố Hữu (1920- 2002), tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành.Quê hương: Phù Lai, Quảng Thọ, Quảng Điền, Thừa Thiên- Huế. Gia đình: + Cha là một nhà nho, thích sưu tầm và yêu thơ.+ Mẹ là con một nhà nho; thuộc nhiều ca dao, dân ca xứ Huế.Phần I: Tác giả:I) Vài nét về tiểu sử: Con đường hoạt động Cách mạng:+Thời thanh niên: là người lãnh đạo chủ chốt của đoàn thanh niên dân chủ ở Huế.+ 1938: được kết nạp vào Đảng Cộng sản.+ Tháng 4/1939 bị bắt giam; Tháng 3/1942 vượt ngục tiếp tục hoạt động.+ Cách mạng tháng Tám, ông là Chủ tịch Uỷ ban khởi nghĩa ở Huế.+ Trong hai cuộc KC: phụ trách VHVN; giữ những cương vị trọng yếu của Đảng và nhà nước.+ Ông mất ngày 8/12/2002.+ 1996: được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT.Bài thơ cuối cùng của tố hữuLễ truy điệu nhà thơ Tố hữuPhần mộ của nhà thơ tố hữuPhần I: Tác giả.I) Vài nét về tiểu sử: Bản thân: có năng khiếu nghệ thuật, giàu nhiệt tình Cách mạng.- Gia đình: giáo dục học vấn và vốn văn hoá, văn học dân gian. Quê hương: bầu sữa tinh thần nuôi dưỡng hồn thơ trữ tình, đậm tính dân tộc.- Thời đại: giúp nhà thơ sớm giác ngộ Cách mạng, tìm thấy lí tưởng nghệ thuật.Những yếu tố cơ bản nào ảnh hưởng đến tài năng văn học của nhà thơ?* - Huế- ngọ môn quan- Sông hương- núi ngự Chùa thiên mụ Bác hồ với tố hữu Phần I: Tác giảII) Đường Cách mạng, đường thơ: Tố Hữu là một trong những lá cờ đầu của nền văn nghệ Cách mạng Việt Nam. Chặng đường thơ Tố Hữu gắn liền, phản ánh chân thật những chặng đường Cách mạng của dân tộc; thể hiện sự vận động trong quanđiểm tư tưởng, bản lĩnh nghệ thuật của nhà thơ. Nhận xét chung con đường thơ Tố Hữu? Năm sáng tác Các tập thơ 1937- 1946 Từ ấy1947- 1954 việt bắc1955- 1961 gió lộng1962- 1977 ra trận; máu và hoa 1992- 1999 ta với ta; một tiếng đờn Phần I: Tác giảII) Đường Cách mạng, đường thơ:TênThời điểm Nội dungNghệ thuật Tác phẩmTừấY1937 -1946Cách mạng tháng Támnăm 1945về trước- Từ ấy.Xiềng xích: ghi lại cuộc đấu tranh của người chiến sĩ CM trong nhà tù thực dân.Giải phóng: là niềm vui bất tuyệt trước cuộc đổi đời vĩ đại của dân tộc.Giọng điệu thơthiết tha, sôi nổiMáu lửa: tiếng reo vui náo nức của một tâm hồn trẻ bắt gặp ánh sáng lí tưởngcủaĐảngHuế tháng TámVui bất tuyệt-Nhớ đồng.-Tâm tư trong tùTừ ấy trong tôi bừng nắng hạMặt trời chân lí chói qua timHồn tôi là một vườn hoa lá Rất đậm hương và rộn tiếng chimTôi đã là con của vạn nhàLà em của vạn kiếp phôi phaLà anh của vạn đầu em nhỏKhông áo cơm, cù bất cù bơ. ( Từ ấy)-Tôi chưa chết nghĩa là chưa hết hậnNghĩa là chưa hết nhục của muôn đờiNghĩa là còn tranh đấu mãi không thôiCòn trừ diệt cả một loài rắn độc. ( Tâm tư trong tù ) Phần I: Tác giảII) Đường Cách mạng, đường thơ:TênThời điểm Nội dungNghệ thuật Tác phẩm.V IệT BắC1946-1954Kháng chiến chống Pháp- Hình tượng trữ tình là công- nông –binh.- Thể hiện những tình cảm cao đẹp của người con người Việt Nam, bao trùm là tình yêu nước:+Tình quân dân.+Tình cảm với lãnh tụ .+Hậu phương- tiền tuyến.+Miền ngược với miềnxuôi. -Việt Bắc -Cá nước -Hoan hô chiến sĩ Điện Biên. -Bầm ơi. -Bà mẹ Việt Bắc.-Hướng tới tổng hợp khái quát với những bản hùng ca.-Hướng tới tính dân tộc, tính đại chúng Giọt giọt mồ hôi rơiTrên má anh vàng nghệ Anh vệ quốc quân ơiSao mà yêu anh thế. ( Cá nước)Hoan hô chiến sĩ Điện BiênChiến sĩ anh hùng, đầu nung lửa sắtNăm mươi sáu ngày đêm Khoét núi ngủ hầm mưa dầm cơm vắtmáu trộn bùn nonGan không núng, chí không mòn. ( Hoan hô chiến sĩ ĐB )Ai về thăm mẹ quê taChiều nay có đứa con xa khóc thầm ( Bầm ơi )Vui sao một sáng tháng nămĐường về Việt Bắc lên thăm Bác HồBác Hồ cha của chúng conHồn của muôn hồnCho con được ôm hôn má BácCho con hôn mái đầu tóc bạc Hôn chòm râu mát rượi hoà bình. ( Sáng tháng Năm ) Mình về, mình có nhớ taMười lăm năm ấy thiết tha, mặn nồng Mình về mình có nhớ khôngNhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn ( Việt Bắc ) Phần I: Tác giảII) Đường Cách mạng, đường thơ:TênThời điểm Nội dungNghệ thuật Tác phẩmGIó lộNg1955-1961Miền Bắc xây dựng xã hội chủ nghĩa- Ân tình cách mạng - Niềm vui niềm tự hào tin tưởng vào công cuộc xã hội chủ nghĩa .- Tình cảm với miền Nam và ý chí thống nhất đất nước. Cảm hứng lãng mạn phơi phới. Mẹ Tơm Tiếng chổi tre..- Bài ca xuân 61- Ba mươi năm đời ta có Đảng .Ôi bóng người xưa đã khuất rồiTròn đôi nấm đất trắng chân đồiSống trong cát, chết vùi trong cátNhững trái tim như ngọc sáng ngời! ( Mẹ Tơm )Chào 61, đỉnh cao muôn trượngTa đứng đây mắt nhìn bốn hướngTrông lại nghìn xưa, trông tới mai sauTrông Bắc, trông Nam, trông cả địa cầu ( Bài ca xuân 61 )Sướng vui thay miền Bắc của taNăm năm mới bấy nhiêu ngàyMà trông trời đất đổi thay đã nhiều. . Phần I: Tác giảII) Đường Cách mạng, đường thơ:TênThời điểm Nội dungNghêthuật Tác phẩm Ra trận 1962-1971Máu và Hoa 1972-1977Kháng chiến chống Mĩ *Ra trận : là bản hùng ca về Miền Nam trong lửa đạn chiến tranh với những hình ảnh tiêu biểu cho dũng khí kiên cường của dân tộc *Máu và Hoa: Ghi lại chặng đường gian khổ hi sinh, khẳng định niềm tin vào sức mạnh con người, đất nước Việt Nam, niềm tin quyết thắng .-Bài ca xuân 68.-Bài ca xuân 71-Bác ơi.- Nước non ngàn dặm.Hơi thơ hào hùng đậm chất sử thi .Hoan hô anh giải phóng quânKính chào anh, con người đẹp nhấtLịch sử hôn anh, chàng trai chân đấtSống hiên ngang, bất khuất trên đờiNhư Thạch Sanh của thế kỉ hai mươi. ( Hoan hô anh giải phóng quân )O du kích nhỏ giương cao súngThằng Mĩ lênh khênh bước cúi đầuRa thế to gan hơn béo bụngAnh hùng đâu cứ phải mày râu. ( Tấm ảnh )Bác đã đi rồi sao Bác ơiNgười tuôn nước mắt, trời tuôn mưaChiều nay con chạy về thăm BácƯớt lạnh hàng cau, mấy gốc dừa. ( Bác ơi )Cho chúng con giữa vui này được khócBác Hồ ơi! Toàn thắng đã về taChúng con đến xanh ngời ánh thépThành phố tên Người rực rỡ cờ hoa. ( Toàn thắng đã về ta) Phần I: Tác giảII) Đường Cách mạng, đường thơ:TênThời điểm Nội dungNghệ thuật Tác phẩm.Một tiếgđờn1992 Ta với Ta1999Xây dựng chủ nghĩa xã hội sau1975-Thơ chiêm nghiệm về cuộc sống và lẽ đời-Kiên định niềm tin vào lí tưởng và con đường Cách mạng, vào chữ nhân toả sáng trong con người. Giọng thơ trầm lắng đậm chất suy tư-Đảng và thơ.-Một tiếng đờn.-Hồn anh-Lòng anh.VD: Tròn năm mươi tuổi Đảng và thơ Từ ấy đường vui suốt đến giờ Mái tóc pha sương chưa cạn ý Con tằm rút ruột vẫn còn tơ. Phần I: Tác giảIII) Phong cách thơ Tố Hữu:Thể hiện ở những phương diện nào?Về nội dung,Thơ Tố Hữulà thơ trữ tìnhchính trịVề nghệ thuật,Thơ Tố Hữuđậm đà tính-dân tộc - Thơ Tố Hữu hướng tới lẽ sống lớn, tình cảm lớn, niềm vui lớn: Phần I: Tác giảIII) Phong cách thơ Tố Hữu:1, Thơ Tố Hữu tiêu biểu cho thơ trữ tình- chính trị:+ Cái tôi trữ tình là cái tôi chiến sĩ nhân danh Đảng, cộng đồng,dân tộc-> lí tưởng Cách mạng, quan điểm chính trị trở thành hệ quy chiếu mọi tư tưởng, nhận thức+ Tập trung thể hiện những tính cảm lớn tiêu biểu, phổ biến của người chiến sĩ Cách mạng: tình yêu lí tưởng; tình cảm với lãnh tụ; tình đồng bào, đồng chí; tình quân dân+ Niềm vui trong thơ Tố Hữu: sôi nổi, hân hoan, rực rỡ, tươi sáng-> làm nên cảm hứng lãng mạn. Phần I: Tác giảIII) Phong cách thơ Tố Hữu:1, Thơ Tố Hữu tiêu biểu cho thơ trữ tình- chính trị: -Thơ trữ tình-chính trị thường tìm đến gắn với khuynh hướng sử thi:+Nội dung: Đề cập đến những vấn đề có ý nghĩa lịch sử, tính chất toàn dân. +Nhân vật trữ tình thường mang phẩm chất tiêu biểu cho dân tộc, thậm chí mang tầm vóc lịch sử và thời đại. VD: Ôi cái mũ vải mềm dễ thương như một bàn tay nhỏ Chẳng làm đau một chiếc lá trên cành Sáng trên đầu như một mảnh trời xanh Mà xông xáo , mà tung hoành ngang dọc. ( Bài ca xuân 68 ) Phần I: Tác giảIII) Phong cách thơ Tố Hữu:1, Thơ Tố Hữu tiêu biểu cho thơ trữ tình- chính trị:Thơ Tố Hữu có giọng tâm tình rất tự nhiên, đằm thắm, chân thành:* Biểu hiện: + Lấy đối tượng là đồng bào, đồng chí, lời thơ tâm sự, trò chuyện, nhắn nhủ. + Sự cảm hoà với người, với cảnh.* Nguyên nhân:+ Cội nguồn từ chất Huế của hồn thơ Tố Hữu. + Xuất phát từ quan niệm: Thơ là chuyện đồng điệu là tiếng nói đồng ý, đồng tình, đồng chí. Mình về, mình có nhớ taMười lăm năm ấy thiết tha, mặn nồng Mình về, mình có nhớ khôngNhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn. ( Việt Bắc ) Con ong làm mật yêu hoa,Con cá bơi yêu nước, chim sơn ca yêutrời. Con người muốn sống con ơi,Phải yêu đồng chí, yêu người anh em Một ngôi sao chẳng sáng đêm,Một thân lúa chín chẳng nên mùa vàng. Một người đâu phải nhân gian,Khác chi một đốm lửa tàn mà thôi. ( Tiếng ru )Tôi lại về quê mẹ nuôi xưaMột buổi trưa nắng dài bãi cátGió lộng xôn xao, sóng biển đu đưaMát rượi lòng ta ngân nga tiếng hát. ( Mẹ Tơm ) Phần I: Tác giảIII) Phong cách thơ Tố Hữu:2, Thơ Tố Hữu đậm đà tính dân tộc:Tố Hữu sử dụng nhuần nhuyễn thể thơ dân tộc: lục bát, bốn chữ, năm chữ, bảy chữ Sử dụng lối so sánh, chuyển nghĩa thơ ca dân gian, cách nói quen thuộc với dân tộc; hình ảnh thiên về giá trị tình cảm hơn là tạo hình. Phát huy cao độ tính nhạc: sử dụng tài tình các từ láy, ngắt nhịp, phối âm phù hợp với điệu tâm hồn con người Việt Nam. - Huế ơi, quê mẹ của ta ơi Nhớ tự ngày xưa tuổi chín, mười Mây núi hiu hiu, chiều lặng lặng Mưa nguồn, gió biển, nắng xa khơi Tiếng ai / tha thiết / bên cồnBâng khuâng trong dạ,/ bồn chồn bước đi áo chàm đưa / buổi phân liCầm tay nhau / biết nói gì hôm nay Hoạt động 3 : Củng cố?Chọn một bài thơ của Tố Hữu mà em yêu thích. Phân tích ngắn gọn một đoạn trong bài thơ đó. Phần I: Tác giảIV) Kết luận: Phần Ghi nhớ- SGK Hoạt động 4 : Về nhà Chuẩn bị: bài Việt Bắc.