Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết thứ 37, 38: Vợ nhặt

Tiết 37+38 –Gỉang vănVỢ NHẶT -Kim Lân-I/Tìm hiểu chung: 1/ Nhà văn Kim Lân (1920):- Kim Lân là một trong những cây bút viết truyện ngắn xuất sắc của nền văn học hiện đại Việt Nam. -Ơng thường viết về cảnh quê, người quê với một vốn hiểu biết sâu sắc, cảm động và một tấm lòng thiết tha hiếm có.-Tác phẩm tiêu biểu (sgk)2/ Xuất xứ và hòan cảnh sáng tác :* Em hãy cho biết “Vợ nhặt” được Kim Lân sáng tác trong hòan cảnh nào ? Tác phẩm được in trong tập truyện ngắn nào của nhà văn? - Vợ nhặt là một truyện ngắn in trong tập truyện “Con chó xấu xí” của Kim Lân.Tác phẩm được Kim Lân sáng tác ngay sau khi Cách mạng tháng Tám thành công. 3/Cốt truyện và chủ đề tác phẩm: * Theo em, cốt truyện của tác phẩm kể lại điều gì? Nhân vật chính trong tác phẩm là những ai? họ có số phận và cuộc đời như thế nào?- Cốt truyện: Câu chuyện kể về cuộc sống của những người dân nghèo ở xóm ngụ cư và việc Tràng (nvchính ) nhặt được vợ giữa những ngày đói. Đ ể rồi gia đình anh (mẹ Tràng, vợ Tràng và Tràng ) yêu thương, đùm bọc nhau giữa ngày đói, cùng hướng về sự đổi đời trong tương lai.* Từ hòan cảnh sáng và cốt truyện của tác phẩm, em thử nêu chủ đề của “Vợ nhặt” ?-Chủ đề : Tác phẩm ca ngợi tình cảm yêu thương chân thành , tấm lòng cưu mang đùm bọc và niềm tin của những người nghèo khổ vào tương lai. 4/Ý nghĩa nhan đề “Vợ nhặt”: * “Vợ nhặt” là một tiêu đề có nhiều nghĩa:-Nhan đề này gây cho người đọc một sự chú ý đặc biệt về việc anh Tràng “nhặt vợ” một cách dễ dàng.-Nhan đề “vợ nhặt”thể hiện thân phận con người bị rẻ rúng trong xã hội cũ,nhất là vào năm đói 1945 : vợ mà có thể “nhặt”được như rơm như rác bên đường=> Đây là một tựa đề độc đáo phù hợp với nội dung tác phẩm. II/ Phân tích: A/Bức tranh hiện thực ngày đói và vẻ đẹp tình người , niềm tin vào tương lai của người dân nghèo xóm ngụ cư: 1/ Bức tranh hiện thực ngày đói ở xóm ngụ cư :*Hình ảnh con người và không gian năm đói ở xóm ngụ cư được Kim Lân tái hiện lại qua những chi tiết, hình ảnh nào? a/ Không gian năm đói: - “Vẩn lên mùi ẩm thối của rác rưởi và mùi gây của xác người”. - “Mùi đốt  khét lẹt”. - Âm thanh tiếng quạ vang lên thê thiết.. thê lương, ảm đạm .b/Con người năm đói: - “Bồng bế dắt díu nhau như những bóng ma”. - “trẻ em ngồi ủ rũ, không buồn nhúc nhích”. - “người chết như ngả rạ”.  đau thương, tang tóc.*Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả của nhà văn về bức tranh hịên thực ngày đói ở xóm ngụ cư? - Kim Lân sử dụng bút pháp tả thực kết hợp với nghệ thuật so sánh để tái hiện một cách cụ thể bối cảnh của câu chuyện : đó là một khung cảnh thê lương, ảm đạm và tang tóc.Sự sống và cái chết không có ranh giới, trần gian mấp mé bờ vực của âm phủ, cõi âm tràn vào cõi dương2/Vẻ đẹp tình người và niềm tin vào tương lai của những người nghèo đói:*Trên cái nền xám xịt của bức tranh nghèo đói, tang thương ấy, nhà văn đã miêu tả và ca ngợi vẻ đẹp tình người của người dân nghèo như thế nào?- Bối cảnh sống tạo nên tình huống độc đáo của câu chuyện :Tràng nhặt được vợ giữa ngày đói; mẹ Tràng và anh yêu thương, đùm bọc người phụ nữ nghèo được nhặt về làm vợ. Cả nhà vui vẻ trong tình thương đầm ấm và hướng về sự đổi đời trong tương lai.a/ Nhân vật Tràng và việc nhặt vợ của anh: a1.Cảnh ngộ của Tràng : *Đọc tác phẩm, em có cảm nhận gì về cảnh ngộ và tâm lý-tính cách của Tràng trước khi nhặt vợ? - Nghèo, xấu xí thô kệch và có phần dở hơi. - Cần cù làm thuê kiếm sống để nuôi mẹ già. - Hay cười, vui vẻ với trẻ con.=>Bất hạnh, tội nghiệp nhưng tốt bụng.a2 .Diễn biến tâm trạng của Tràng khi có vợ: -Việc Tràng có vợ:* Theo em, việc Tràng có vợ được đặt trong một tình huống như thế nào? + Chỉ qua một câu nói đùa và bốn bát bánh đúc giữa ngày đói . + Lấy vợ không cưới hỏi, không biết tên và gia cảnh của vợ mà vì cùng cảnh đói nghèo. +Nồi cám ngày đói đủ làm cỗ tân hôn. Tình huống tình cờ, bất ngờ :đùa mà thành thật- một tình huống cười ra nước mắt. a3û . Tâm trạng của Tràng khi nhặt vợ và đưa vợ về nhà : - Lúc đầu : Tràng tỏ ra lo lắng trước cảnh nghèo “thóc gạo này mà còn đèo bòng”. - Sau đó :Anh chấp nhận đưa người phụ nữ về nhà ra mắt mẹ với một tâm trạng lâng lâng hạnh phúc ,ngượng ngịu, bối rối. +Nét mặt “phớn phở”. +Hai “mắt sáng lên lấp lánh”. +Miệng “tủm tỉm cười một mình”Khởi đầu trong Tràng có một sự thay đổi về tâm lý và tình cảm. a4 Tâm trạng và hành động của Tràng sau một ngày có vợ:*Sau một ngày có vợ, tâm lý và tính cách của Tràng có gì thay đổi? Cho biết ý nghĩa của sự thay đổi ấy? - Tràng thấy: + Vui sướng và hạnh phúc và “nên ngươì”. + Yêu thương gắn bó với ngôi nhà của mình hơn. + Phải có trách nhiệm với gia đình, với mẹ, với vợ và những đứa con anh sau này. +Tin vào sự đổi đời ở tương lai. =>Những biểu hiện trong suy nghĩ và hành động trên của Tràng thể hiện sự thay đổi số phận,tính cách của anh :Từ khổ đau sang hạnh phúc; từ chán đời sang yêu đời; từ ngây dại sang ý thức- một sự “phục sinh trong tâm hồn” Tràng thể hiện được giá trị lớn lao của hạnh phúc. b/Nhân vật bà cụ Tứ :*Xuất hiện trong tác phẩm bà cụ Tứ là một người mẹ như thế nào? - Cụ Tứ là một bà mẹ nghèo, từng trải và giàu tình thương con.*Trước việc Tràng nhặt vợ, bà cụ đã có thái độ và tâm trạng như thế nào? -Khởi đầu : + Khi nhìn thấy một người đàn bà lạ trong nhà mình, cụ ngỡ ngàng, ngạc nhiên. +Trạng thái ngỡ ngàng của cụ được thể hiện bằng một lọat những câu nghi vấn diễn ra trong tâm lý của bà: + “Quái sao lại có người đàn bà nào ở trong ấy nhỉ?”.+Người đàn bà nào lại đứng ngay đầu giường thằng con trai mình thế kia?”.+ “Sao lại chào mình bằng U?...Ai thế nhỉ?”. + “Ô hay thế là thế nào nhỉ?”.-> Sự cùng quẫn về hòan cảnh đã đánh mất ở người mẹ sự nhạy cảm vốn có trước hạnh phúc của con mình.-Khi hiểu ra là Tràng đã có vợ :*Khi hiểu ra mọi chuyện, bà cụ đã biểu lộ thái độ và tâm trạng như thế nào?Hãy phân tích diễn biến tâm lý của bà cụ trước hạnh phúc của con ? + “Bà lão cúi đầu im lặng”- Sự im lặng đầy nội tâm với bao xót xa, lo thương lẫn lộn. + Rồi tình thương lại chìm vào nỗi lo, tạo thành một trạng thái tâm lý triền miên day dứt:bà nghĩ đến bổn phận làm mẹ chưa tròn, nghĩ đến ông lão, đến con gái út, nghĩ đến nỗi khổ của đời mình, nghĩ đến tương lai của vợ chồng Tràng : “Chúng mày lấy nhau lúc này, u thương quá”. *Trên đống buồn lo, niềm vui của người mẹ vẫn cố ánh lên qua hình ảnh nồi cháo cám và lời khen “ngon đáo để”trong bữa cơm ngày đói.Em hãy cho biết ý nghĩa của chi tiết này? -Phải ăn cháo cám mà bà mẹ vẫn khen ngon. Chi tiết này tưởng là nghịch lý, nhưng lại phù hợp với quy luật với tâm lý và tình cảm của người mẹ trước hạnh phúc của con : niềm vui và hạnh phúc của con đã giúp người mẹ biến đắng chát thành ngọt ngào. -Chọn h/ả nồi cháo cám ,Kim Lân muốn chứng minh cho chất NGƯỜI : trong bất kỳ hòan cảnh nào ,tình nghĩa và hy vọng của con người vẫn không thể bị tiêu diệt. Con người vẫn muốn sốngcho ra sống.c/ Nhân vật người vợ nhặt: *Hình ảnh của người phụ nữ được nhặt về làm vợ trong tác phẩm được miêu tả như thế nào?Phân tích sự biến đổi về số phận và tính cách của chị từ sau khi được nhặt về làm vợ? - Ngoại hình : héo hon, tàn tạ. -Hòan cảnh : nghèo,đói, lấy chồng vì cần một chỗ nương tựa, cần miếng ăn và sự sống. -Tính cách: + Trước khi làm vợ Tràng: chị liều lĩnh,chao chát. + Khi làm vợ :Chị tỏ ra lễ phép, đảm đang, hiền hậu, biết thu vén gia đình và có hiểu biết về thời sự. B/Những nét đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm * Những thành công về nghệ thuật của nhà văn khi xây dựng tác phẩm? 1. Cách đặt nhan đề tác phẩm: “Vợ nhặt” có ý nghĩa sâu sắc trong việc thể hiện chủ đề tác phẩm: trong hòan cảnh đói nghèo, giá trị hạnh phúc của con người thật rẻ rúng và tội nghiệp. 2/Cách xây dựng tình huống truyện mới lạ, độc đáo. Anh Tràng nghèo khổ, xấu xí, dở hơi lấy được vợ giữa ngày đói bằng cách nhặt về và họ sống hạnh phúc Một cuộc hôn nhân bé mọn giữa thảm họa lớn của dân tộc .3/Ngôn ngữ kể chuyện dân giã,mộc mạc phù hợp với đời sống tâm hồn, tình cảm của người dân lao động. III/ TỔNG KẾT: - “Vợ nhặt” là một chứng minh nghệ thuật của nhà văn Kim Lân : cái đói, cái chết không ngăn được khát vọng của con người được đến bên nhau, yêu thương nhau và hướng về tương lai. Đ iều ấy tạo nên nội dung nhân đạo độc đáo và cảm động của tác phẩm.- Thông điệp của Kim Lân muốn gửi đến người đọc qua tác phẩm : “Hãy biết sống cả những khi cuộc đời trở nên không thể chịu được nữa”Tác phẩm là bài ca về tình người của những người nghèo khổ “biết sống cho ra người ngay giữa thời túng đói, quay quắt”-Thông điệp ấy của Kim Lân đã được chuyển hóa thành một thiên truyện ngắn xuất sắc với cách dựng tình huống truyện và dẫn truyện độc đáo , nhất là bút pháp miêu tả tâm lý nhân vật tinh tế khiến tác phẩm mang chất thơ cảm động hấp dẫn.*Hướng dẫn học bài :- Nắm vững kiến thức cơ bản của bài học: ( tác giả, xuất xứ, hòan cảnh ra đời, cốt truyện và chủ đề tác phẩm.Đắc biệt chú ý đến giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm được thể hiện qua hệ thống nhân vật trung tâm).-Học thuộc những từ ngữ, câu văn, đọan văn tiêu biểu trong tác phẩm để minh họa khi phân tích.-Làm bài tập vận dụng :Hãy chứng minh rằng: Vợ nhắt là một bài ca về tình người của những con người nghèo khổ. *Hướng dẫn sọan bài làm văn :“Chọn và trình bày dẫn chứng trong bài văn tự sự” bằng các câu hỏi sau: -Dẫn chứng là gì? Vai trò của dẫn chứng trong bài văn nghị luận? -Những yêu cầu cơ bản của việc sử dụng dẫn chứng trong bài văn?-Có mấy cách nêu và phân tích dẫn chứng trong bài văn nghị luận?-Các kiểu lỗi về chọn và trình bày dẫn chứng thường gặp?