Bài giảng Ngữ văn 12 - Tiết thứ 40: Đàn ghi ta của Lor - Ca

Tieát 40: Ñaøn ghi ta cuûa Lor-caThanh ThaûoÑaøn ghi ta cuûa Lor-caThanh ThaûoTieát 40: Caûm nhaän ñöôïc veû ñeïp cuûa hình töôïng Lor-ca trong maïch caûm xuùc vaø suy tö ña chieàu vöøa saâu saéc, vöøa maõnh lieät cuûa Thanh Thaûo.2.Caûm nhaän veû ñeïp ñoäc ñaùo trong hình thöùc bieåu ñaït mang phong caùch hieän ñaïi.Muïc tieâu baøi hoïc:Tieát 40: Ñaøn ghi ta cuûa Lor-caThanh ThaûoI. TÌM HIEÅU CHUNG:I.TÌM HIEÅU CHUNG1. Taùc giaû:1. Taùc giaûÑaøn ghi ta cuûa Lor-caThanh Thaûo Qua phaàn tieåu daãn, em haõy ruùtra nhöõng neùt noåi baät veà nhaø thô Thanh Thaûo ?I. TÌM HIEÅU CHUNG:I.TÌM HIEÅU CHUNG1. Taùc giaû:1. Taùc giaûÑaøn ghi ta cuûa Lor-ca Ông nổi tiếng với những bài thơ và trường ca mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và thời hậu chiến, thể hiện nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại.  Ông dành nhiều tâm huyết cho việc đổi mới thơ Việt.Thanh ThaûoI.TÌM HIEÅU CHUNG1. Taùc giaûÑaøn ghi ta cuûa Lor-ca2.Taùc phaåm: Xuaát xöù: trích trong taäp “Khoái vuoâng ru-bich” (1985)2.Taùc phaåm- Xuaát xöùKhối vuông ru-bich – những gợi ý cho sự cách tân nghệ thuật của nhà thơ Thanh ThảoI.TÌM HIEÅU CHUNGÑaøn ghi ta cuûa Lor-ca Gar-xi-a Lor-ca (1898 – 1936) Taùc giaû:Taùc phaåm:- Xuaát xöù- Gar-xi-a Lor-caThánh đường Sagrada Familia – biểu tượng của đất nước Tây Ban NhaNhöõng traän ñaáu boø toùtĐàn ghi ta (Tây Ban cầm) Pheâ-ñeâ-ri-coâ Gar-xi-a Lor-ca (1898 – 1936):  Một thiên tài: sáng chói của VH hiện đại Tây Ban Nha.  Một nhân cách cao đẹp: yêu nhạc dân gian, dùng tiếng đàn ghi ta để giãi bày nỗi đau buồn và khát vọng yêu thương của nhân dân, dũng cảm đấu tranh với nền chính trị độc tài, nền nghệ thuật già nua, bảo thủ.  Một số phận đầy oan khuất: cái chết bi thảm“Khi naøo toâi cheáthaõy vuøi thaây toâi cuøng vôùi caây ñaøndöôùi lôùp caùtKhi naøo toâi cheáthaõy vuøi thaây toâi giöõa raëng caây camvaø ñaùm baïc haøKhi naøo toâi cheáthaõy vuøi thaây toâi, toâi xin caùc ngöôøi ñoùnôi moät chieác chong choùng gioùKhi naøo toâi cheát!” Gar-xi-a Lor-ca“ Nhờ có những vần thơ tài hoa mang đậm chất dân gian của ông mà người ta nghe thấy tiếng hoàng hôn than khóc ánh bình minh, tiếng đàn guitare cất lên xao xuyếnCũng chính nhờ có thơ ông mà đất nước Tây Ban Nha hiện lên với chiều dài sâu thẳm của lịch sử, với những sắc màu độc đáo, nồng nhiệt, nhưng vẫn phảng phất đâu đó một nỗi buồn mênh mang trong tâm hồn” ( Lorca trong tôi – Mãi mãi là bí mật, NXB Lao động, 2004)“Lor-ca laø nhaø thô maø toâi heát söùc ngöôõng moä, caû veà thi ca laãn cuoäc ñôøi vaø caùi cheát ñeàu gaây cho toâi nhieàu xuùc caûm vaø aán töôïng.Chính nhöõng hình aûnh vaø nhaïc ñieäu trong nhieàu baøi thô Lor-ca ñaõ daãn daét toâi khi vieát baøi thô maø toâi coi nhö moät khuùc töôûng nieäm oâng.”Chủ nghĩa tượng trưng - siêu thực: Xuất hiện vào đầu XX, trở thành một cuộc cách mạng trong thơ ca. Thể hiện qua việc phá vỡ các khuôn mẫu tư tưởng, đánh thức khát vọng vươn dậy khỏi mọi trói buộc. Hình tượng trong thơ mang tính chất đa nghĩa, liên tưởng, giàu suy tư. töï do mang phong caùch töôïng tröng- sieâu thöïcI.TÌM HIEÅU CHUNGTaùc giaûTaùc phaåm- Xuaát xöù- Gar-xi-a lor-caÑaøn ghi ta cuûa Lor-ca Theå thô: -Theå thô 12 doøng keá: Lor-ca vôùi caùi cheát oan khuaát. 6 doøng ñaàu: hình aûnh Lor-ca – ngöôøi ngheä só töï do, khaùt voïng caùch taân ngheä thuaät.I.TÌM HIEÅU CHUNGÑaøn ghi ta cuûa Lor-ca Boá cuïc: coøn laïi: nieàm xoùt thöông Lor-ca, suy tö veà cuoäc giaûi thoaùt vaø giaõ töø cuûa Lor-ca.Taùc giaû:Taùc phaåm:- Xuaát xöù- Gar-xi-a Lor-ca-Theå thô- Boá cuïc Qua caûm nhaän ban ñaàu, haõy neâunoäi dung baøi thô ? Theo em, baøi thô ñöôïc chia laøm maáy phaàn?Đàn ghi ta (Tây Ban cầm) Lôøi ñeà töø: “khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”♥ tình yêu nghệ thuật, lẽ sống mà Lor-ca không thể rời xa.♥ tình yêu Tổ quốc nồng nàn.chôn cây đàn không có nghĩa là phủ nhận mọi giá trị sáng tạo nghệ thuật mà mong muốn tương lai phải tiếp nối, nhân lên.I.TÌM HIEÅU CHUNGÑaøn ghi ta cuûa Lor-caTaùc giaû:Taùc phaåm:- Xuaát xöù- Gar-xi-a Lor-ca-Theå thô- Boá cuïcII.ÑOÏC-HIEÅU VB* Lôøi ñeà töø di chúc:II. Ñoïc – hieåu vaên baûn:1.Hình aûnh Lor-ca – ngöôøi ngheä só töï do vôùi khaùt voïng caùch taân trong khung caûnh chính trò vaø ngheä thuaät Taây Ban Nha:những tiếng đàn bọt nướcTây Ban Nha áo choàng đỏ gắtli-la li-la li-la đi lang thang về miền đơn độcvới vầng trăng chếnh choángtrên yên ngựa mỏi mònI.TÌM HIEÅU CHUNGÑaøn ghi ta cuûa Lor-caTaùc giaû:Taùc phaåm:- Xuaát xöù- Gar-xi-a Lor-ca-Theå thô- Boá cuïcII.ÑOÏC-HIEÅU VB* Lôøi ñeà töø1. Hình aûnh Lor-ca – ngöôøi ngheä só töï do, khaùt voïng caùch taân Tìm những hình ảnh tượng trưng và cho biết những hình ảnh đó gợi cho em điều gì?những tiếng đàn bọt nướcTây Ban Nha áo choàng đỏ gắtli-la li-la li-la đi lang thang về miền đơn độcvới vầng trăng chếnh choángtrên yên ngựa mỏi mòn“những tiếng đàn”“bọt nước”+→ tiếng đàn hấp dẫn kỳ lạ : những âm thanh có hình khối: tròn trịa, mỏng manh nhưng không thể bị tiêu diệt1.Hình aûnh Lor-ca –ngöôøi ngheä só töï do, khaùt voïng caùch taân ngheä thuaät trong khung caûnh chính trò vaø ngheä thuaät Taây Ban Nha: áo choàng đỏ gắtgợi những đấu trường bò tótgợi hình dung về một đấu trường đặc biệt - Khát vọng dân chủ- Khát vọng cách tân nghệ thuật- Nền chính trị độc tài- Nền nghệ thuật già nua “lang thang, miền đơn độc, vầng trăng chếnh choáng, yên ngựa mỏi mòn, hát nghêu ngao”:những tiếng đàn bọt nướcTây Ban Nha áo choàng đỏ gắtli-la li-la li-la đi lang thang về miền đơn độcvới vầng trăng chếnh choángtrên yên ngựa mỏi mòn1.Hình aûnh Lor-ca – ngöôøi ngheä só töï do, khaùt voïng caùch taân ngheä thuaät Người nghệ sĩ dân gian tự do, tài hoa, ôm ấp khát vọng cách tân nghệ thuật và đấu tranh vì một nền dân chủ nhưng lại rất mong manh như một kỵ sĩ đơn độc trên hành trình lý tưởng ấy.I.TÌM HIEÅU CHUNGÑaøn ghi ta cuûa Lor-caTaùc giaû:Taùc phaåm:- Xuaát xöù- Gar-xi-a Lor-ca-Theå thô- Boá cuïcII.ÑOÏC-HIEÅU VB* Lôøi ñeà töø1. Hình aûnh Lor-ca – ngöôøi ngheä só töï do, khaùt voïng caùch taân2. Lor-ca vôùi caùi cheát oan khuaát:2.Lor-ca vôùi caùi cheát oan khuaát:Tây Ban Nha hát nghêu ngao bỗng kinh hoàng 	 áo choàng bê bết đỏLor-ca bị điệu về bãi bắn	 chàng đi như người mộng du Thân phận Lor-ca thể hiện qua những hình ảnh nào? Tìm những biện pháp nghệ thuật đặc sắc?tiếng ghi ta nâubầu trời cô gái ấy tiếng ghi ta lá xanh biết mấy tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan tiếng ghi ta ròng ròng máu chảyTây Ban Nha hát nghêu ngao bỗng kinh hoàng 	 áo choàng bê bết đỏLor-ca bị điệu về bãi bắn	 chàng đi như người mộng du- Hình ảnh vừa hiện thực, tượng trưng.- Nghệ thuật: bi kịch của người nghệ sĩ cách tân trong thời đại bạo tàn. hoán dụ: “áo choàng bê bết đỏ”: gợi ra cảnh Lor-ca bị hành hình đột ngột, bất ngờ cái chết bi thảm đối lập: hát nghêu ngao áo choàng bê bết đỏ khát vọng hiện thực cái đẹp tàn ác2. Lor-ca vôùi caùi cheát oan khuaát:tiếng ghi ta nâubầu trời cô gái ấy tiếng ghi ta lá xanh biết mấy tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy2.Lor-ca vôùi caùi cheát oan khuaát: Trước cái chết của Lor-ca, tác giả đã khắc họa hình ảnh tiếng đàn ghi ta có gì đặc biệt? Tìm những biện pháp nghệthuật thể hiện?Tiếng ghi taNâuMàu của vỏ đàn, của đất, của quê hươngNỗi niềm hướng tới quê hươngLá xanhMàu của sự sống tươi đẹpNiềm tha thiết với cuộc sốngTròn bọt nước vỡ tanRòng ròng máu chảyHình khối, dòngđau đớntiếng đàn hóa thân thành thân phận, linh hồn, trái tim người nghệ sĩ Lor-ca.vỡ oà, xót xa, tức tưởi►âm thanh vỡ ra thành màu sắc, hình ảnh:Hình ảnh tượng trưng, siêu thực:2.Lor-ca vôùi caùi cheát oan khuaát:tiếng ghi ta nâubầu trời cô gái ấy tiếng ghi ta lá xanh biết mấy tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan tiếng ghi ta ròng ròng máu chảyTiếng đàn của người nghệ sĩ Lor-ca trong khoảnh khắc bi thương: - niềm yêu tha thiết quê hương, cuộc sống - mang trong mình một tình yêu thủy chung - nỗi đau đớn trước cái chết oan khuất-nhân hóa-ẩn dụ chuyển đổi cảm giác-hoán dụ2.Lor-ca vôùi caùi cheát oan khuaát:Ngheä thuaät:► tạo ấn tượng về cái chết đầy bi phẫn3. Nieàm xoùt thöông Lor-ca, suy tö veà cuoäc giaûi thoaùt vaø giaõ töø cuûa Lor-ca:không ai chôn cất tiếng đàn tiếng đàn như cỏ mọc hoang giọt nước mắt vầng trăng long lanh trong đáy giếng I.TÌM HIEÅU CHUNGÑaøn ghi ta cuûa Lor-caTaùc giaû:Taùc phaåm:- Xuaát xöù- Gar-xi-a Lor-ca-Theå thô- Boá cuïcII.ÑOÏC-HIEÅU VB* Lôøi ñeà töø1. Hình aûnh Lor-ca..2.Lor-ca vôùi caùi cheát...3. Nieàm xoùt thöông Lor-ca, suy tö veà cuoäc giaûi thoaùt vaø giaõ töø cuûa Lor-cađường chỉ tay đã đứt dòng sông rộng vô cùng Lor-ca bơi sang ngang trên chiếc ghi ta màu bạc chàng ném lá bùa cô gái Di-gan vào xoáy nước chàng ném trái tim mình vào lặng yên bất chợtli – la li – la li – la  Niềm tin vào sự bất tử của nghệ thuật mà Lor-ca sáng tạo.3. Nieàm xoùt thöông Lor-ca, suy tö veà cuoäc giaûi thoaùt vaø giaõ töø cuûa Lor-ca:không ai chôn cất tiếng đàn tiếng đàn như cỏ mọc hoang giọt nước mắt vầng trăng long lanh trong đáy giếng “khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”không ai chôn cất tiếng đànNỗi buồn của tác giả vì khát vọng của Lor-ca không ai tiếp tụcNiềm tiếc xót cái chết, hành trình cách tân nghệ thuật dang dở của Lor-ca.NT: so sánh, tượng trưng: Đoạn thơ gợi lên trong em hình ảnh gì? Nghệ thuật có gì đặc sắc?Tác giả suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor-ca qua những hình ảnh nào? Chuỗi âm “li-la-li-la-li-la” mang ý nghĩa gì?3. Nieàm xoùt thöông Lor-ca, suy tö veà cuoäc giaûi thoaùt vaø giaõ töø cuûa Lor-ca:đường chỉ tay đã đứt dòng sông rộng vô cùng Lor-ca bơi sang ngang trên chiếc ghi ta màu bạc chàng ném lá bùa cô gái Di-gan vào xoáy nước chàng ném trái tim mình vào lặng yên bất chợtli – la li – la li – la Tác giả suy tư về sự giã từ của Lor-ca : đậm chất nghệ sĩ :  Hình ảnh tượng trưng, đầy chất thơ: đường chỉ tay đã đứt, ném lá bùa, ném trái tim mình,..→ định mệnh, cõi chết cuoäc ñôøi ñôn ñoäc, ngaén nguûi nhöng maõi maõi gaén boù vôùi ngheä thuaätÑöôøng chæ taydòng sôngghi-ta bạctrong sạch, ngay thẳng, không quỳ gối trước bất côngHoa Li la (Tử đinh hương)  Nghệ thuật láy âm “li-la li-la li-la”: - gợi hợp âm của tiếng đàn ghi ta: giàu tính nhạc - gợi hình ảnh bông hoa buồn, chia li - gợi chuyến đi thăm thẳm và đơn độc của người nghệ sĩ  Tiếng lòng tri ân sâu sắc đối với nghệ sĩ, thiên tài Lor-ca. Bài thơ có sự kết hợp hài hoà giữa hai yếu tố thơ và nhạc, cấu tứ tự sự và trữ tình. Những liên tưởng bất ngờ, nhiều so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, phép chuyển đổi cảm giác... 4. Nghệ thuật: Hình ảnh, màu sắc gắn với cảm xúc và suy tưởng. Phong cách tượng trưng, siêu thựcI.TÌM HIEÅU CHUNGÑaøn ghi ta cuûa Lor-caTaùc giaû:Taùc phaåm:- Xuaát xöù- Gar-xi-a Lor-ca-Theå thô- Boá cuïcII.ÑOÏC-HIEÅU VB* Lôøi ñeà töø1. Hình aûnh Lor-ca..3. Nieàm xoùt thöông Lor-ca..2.Lor-ca vôùi caùi cheát..4.Nghệ thuật III. CHỦ ĐỀ Bài thơ làm sống lại huyền thoại Gar -xi-a Lor-ca, một nghệ sĩ tự do, cô đơn; một cái chết đầy oan khuất; một nhân cách cao quý, một tâm hồn bất diệt.Sự đồng cảm thương tiếc sâu sắc của nhà thơ.Ghi nhớ: SGKI.TÌM HIEÅU CHUNGÑaøn ghi ta cuûa Lor-caTaùc giaû:Taùc phaåm:- Xuaát xöù- Gar-xi-a Lor-ca-Theå thôII.ÑOÏC-HIEÅU VB* Lôøi ñeà töø1. Hình aûnh Lor-ca..3. Nieàm xoùt thöông Lor-ca...2.Lor-ca vôùi caùi cheát..4.Nghệ thuậtIII. CHỦ ĐỀ- Boá cuïc