Bài giảng Ngữ văn khôi 10 - Bài học: Chiến thắng Mtao - Mxây

CHIẾN THẮNG MTAO- MXÂY1) Văn bản là gì ?A.Văn bản là đơn vị giao tiếp bằng ngôn ngữ.B.Văn bản là sản phẩm được tạo ra trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ.C.Văn bản thường gồm nhiều câu.D.Cả 3 ý trên. Kiểm tra bài cũ : 2) Dòng nào dưới đây không nói đúng đặc điểm của văn bản ?A. Mỗi văn bản tập trung nhất quán vào một chủ đề và triển khai chủ đề đó một cách trọn vẹn.B. Các câu trong văn bản có sự liên kết chặt chẽ, đồng thời cả văn bản được xây dựng theo một kết cấu mạch lạc.C. Văn bản phải từ 2 câu trở lên.Mỗi văn bản nhằm thực hiện một mục đích giao tiếp nhất định. Mỗi văn bản có dấu hiệu hình thức biểu hiện tính hoàn chỉnh về nội dung : thường mở đầu bằng một tiêu đề và có dấu hiệu kết thúc thích hợp với từng loại văn bản.3) Theo lĩnh vực và mục đích giao tiếp người ta phân ra những loại văn bản nào? Cho ví dụ ở mỗi loại văn bản ?I. GIỚI THIỆU CHUNG1. Khái niệm ( SGK trang 17) - Có 2 loại sử thi : + Sử thi thần thoại : Đẻ đất đẻ nước (Mường) + Sử thi anh hùng : Đăm Săn, Xing Nhã, Khinh Dú (Ê đê)+Sử thi Đăm Săn: là tác phẩm tiêu biểu cho loại sử thi anh hùng Tây Nguyên. Hình thức diễn xướng : một người kể – hát (thường là các già bản) một mình vừa kể vừa diễn tất cả các vai bằng các giọng điệu khác nhau bên bếp lửa nhà rông. - Tóm tắt : + Về làm chồng 2 chị em Hơ Nhị và Hơ Bhị, Đăm Săn trở thành tù trưởng giàu mạnh. + Đăm Săn đánh các tù trưởng khác đến cướp vợ mình, chiến thắng và trở nên giàu mạnh hơn. + Chặt cây thần, 2 vợ chết, Đăm Săn lên trời nhờ trời cứu sống vợ. + Đăm Săn lại lên hỏi con gái của Trời – nữ thần Mặt Trời làm vợ và bị từ chối. + Trên đường trở về, Đăm Săn bị chết ngập trong rừng sáp đen. + Hồn Đăm Săn biến thành con ruồi đầu thai vào chị gái sinh ra Đăm Săn cháu tiếp nối sự nghiệp cậu mình. 3. Đoạn trích : Chiến thắng Mtao Mxây a) Vị trí đoạn trích : Nằm ở đoạn giữa tác phẩm, viết về đề tài chiến tranh. b) Tóm tắt : - Đăm Săn khiêu chiến và Mtao Mxây đáp lại. - Mtao Mxây múa khiên vụng về. Đăm Săn đâm trúng nhưng áo của hắn không thủng. Được ông Trời bày kế và giết được kẻ thù. Đăm Săn chiến thắng, thu phục nô lệ và mở tiệc ăn mừng. c) Đại ý : Miêu tả cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây. Đăm Săn đã chiến thắng, thu phục tôi tớ của kẻ thù, mở tiệc ăn mừng, thể hiện niềm tự hào.GIÀ LÀNGNHÀ RÔNGĐUA VOIII. ĐỌC – HIỂU1. Nguyên nhân xảy ra cuộc chiến: Mtao Mxây cướp vợ của Đăm Săn.Để bảo vệ danh dự của bản thân và bộ tộc, giữ gìn hạnh phúc gia đình, Đăm Săn đã chiến đấu đánh lại kẻ thù.  Thể hiện tinh thần thượng võ của người anh hùng. 2. Diễn biến cuộc đọ sứca) Đăm Săn thách đấu Đăm Săn Đến tận nhà kẻ thù thách đấu ( chủ động).Dùng những lời nói khích, dụ Mxây ra khỏi nhà, xuống đất đấu tay đôi với mình (thách đọ dao, doạ phá sàn, đốt nhà, coi khinh kẻ thù không bằng con lợn, con trâu, không thèm đánh trộm lúc Mxây đi xuống)Thái độ quyết liệt, dứt khoát. khí thế hiên ngang, bản lĩnh tự tin, cứng cỏi. Mtao Mxây Bị động, sợ hãi trước Đăm Săn Lúc đầu huênh hoang, ngạo nghễ, lời lẽ khiêu khích (tay ta còn đang bận ôm vợ 2 chúng ta). Sau đó : run sợ, buộc phải đi ra. ( Sợ bị đâm lén; Hình dáng Mxây dữ tợn và hung hãn nhưng lại tần ngần, do dự). Kẻ hèn nhát, xảo quyệt b) Vào cuộc chiến  Hiệp một : Đăm SănKhích để Mxây múa trước. Đứng im bình tĩnh, thản nhiên, mỉa mai kẻ thù. Chủ động, tự tin, biết người biết ta. Mtao Mxây Bị khích, quá tự tin vào bản thân. Múa khiên như trò chơi, khiên “kêu lạch xạch như quả mướp khô”,khoe khoang, khoác lác.  Kém cỏi, tự cao tự đại, không tự biết mình.  Hiệp hai, baĐăm SănĐăm Săn múa trước vừa khoẻ, vừa đẹp (vượt đồi tranh, đồi lồ ô, chạy vun vút qua phía đông, phía tây) Đớp được miếng trầu  càng mạnh, múa càng đẹp hơn. Đâm vào người Mxây nhưng không thủng. Thấm mệt, vừa chạy, vừa ngủ.  Nhanh nhẹn, mạnh hơn hẳn kẻ thùMtao MxâyBỏ chạy, bước cao bước thấp, chém trượt khoeo chân kẻ thù, chỉ trúng cái chão cột trâu.  Xuống sức. Nhờ Hơ Nhị quăng miếng trầu nhưng không đớp được Yếu sức, hèn hạ Hiệp bốnĐược ông Trời mách nước (dùng chày mòn ném vào vành tai kẻ thù).Làm theo : + Đuổi Mxây quanh chuồng lợn, phá tan chuồng lợn, chuồng trâu, dồn Mxây ngã lăn quay ra đất. + Hỏi tội cướp vợ, giết chết Mxây, chặt đầu bêu ngoài đường.  Chiến thắng, xứng đáng là một anh hùng. Giáp sắt trở thành vô dụng vì chày mòn đâm vào vành tai ( chỗ hiểm). Tháo chạy, cùng đường, ngã lăn quay ra đất.Giả đối cầu xin tha mạng (làm lễ cầu phúc cho thêm một trâu, một voi). Bị giết chết.  Thất bại thảm hại. Biểu trưng cho cộng đồng giúp cho Đăm săn thực hiện ý nguyện:cứu vợ, chinh phục một tù trưởng để làm giàu cho buôn làng mình.Sự can thiệp của miếng trầu thần linh, chiếc chày thần linh có ý nghĩa gì?3. Kết quả cuộc đọ sức  Đăm Săn dành thắng lợi, cứu được vợ, bảo vệ hạnh phúc gia đình, mở rộng bờ cõi làm nổi uy danh của cộng đồng. - Thu phục tôi tớ và dân làng : Đăm Săn xứng đáng là tù trưởng của dân làng, họ đặt niềm tin và ủng hộ tuyệt đối.  Ý chí thống nhất của toàn thể cộng đồng Ê đê. - Sau khi thu phục tôi tớ : mở tiệc mừng công + Số lượng người đông đúc : dân làng khắp mọi nơi, các tù trưởng khác cũng đến. + Cách ăn mừng : nhộn nhịp, tưng bừng. + Thời gian kéo dài, không gian mở rộng. Không khí tưng bừng như ngày hội. - Nhân vật Đăm Săn nổi bật trong sự khâm phục, ngợi ca của cả buôn làng.  Người anh hùng lý tưởng với vẻ đẹp hình thể, tầm vóc lẫn chiến công. Nghệ thuật :Dùng những kiểu câu cảm thán, hô ngữ, so sánh phóng đại, liệt kê những biểu hiện của sự vui sướng, vui vẻ tưng bừng tấp nập của sự giàu có; Dùng vũ trụ để “đo” kích cỡ nhân vật anh hùng là một cách phóng đại để đề cao anh hùng. Ngôn ngữ trang trọng giàu nhịp điệu, giàu hình ảnh mang những nét đặc trưng của sử thi Tây Nguyên. III.LUYỆN TẬPTheo em động cơ nào thôi thúc Đăm Săn chiến đấu và chiến thắng kẻ thù? Vì danh dự, hạnh phúc riêng, sự thịnh vượng cho bộ tộc. Đăm Săn được tôn vinh là anh hùng chiến trận, anh hùng văn hóa trong tình yêu,xả thân vì lợi ích, sự phát triển của cộng đồng.