Bài giảng Ngữ văn khối 12 - Bài học: Tây tiến (Quang Dũng)‏

TÂY TIẾN(Quang Dũng)‏I- Tìm hiểu chung1-Tác giả: -1921-1988), quê Đan Phượng,Hà Nội.Là nghệ sĩ đa tài:viết văn ,soạn nhạc,vẽ tranh, đặc biệt là thơ .-Thơ Quang Dũng phóngkhoáng, hồn hậu, lãng mạn ,tài hoa.-Đặc biệt Quang Dũng có khả năng diễn tả thiên nhiên và con người một cách tinh tế .Địa bàn hoạt động của đoàn quân Tây TiếnI-Tìm hiểu chung 2- Hoàn cảnh sáng tác-Sáng tác năm 1948.-Gắn với sự ra đời của đoàn quân Tây Tiến-Lúc đầu có tên “Nhớ Tây Tiến”.- Được viết và đọc trong Đại hội toàn quân ở Phù Lưu Chanh-Tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của Quang Dũng-In trong tập “Mây đầu ô”3 - Thể thơ , bố cục+Thể hành ,trường thiên .Nhịp 4/3 hoặc 2/2/3 Câu thơ 7 chữ (số lẻ)vững chãi , vần bằng/ trắc mạnh mẽ đã lột tả được cái gian nan , hùng tráng của hành trình Tây Tiến.+4 phần :a-Nỗi nhớ thiên nhiên miền Tây và kỉ niệm trên đường hành quân .b-Kỉ niệm tình quân dân.c- Hình ảnh đoàn binh Tây Tiến.d- Lời nhắn gửi thiêng liêng.Tây Tiến (Quang Dũng) Sông Mã xa rồi....4- Đọc văn bảnTây Tiến(Quang Dũng)‏Nhớ về.... nhớ chơi vơi Doanh trại ... hội đuốc hoa 5- CHỦ ĐỀ Nỗi nhớ và niềm tự hào về đồng đội thân yêu, những chiến sĩ hào hoa, dũng cảm giàu lòng yêu nước trong đoàn binh Tây Tiến đã chiến đấu và hy sinh vì Tổ Quốc thân yêu.II - Đọc hiểu chi tiết Đoạn1:Nỗi nhớ thiên nhiên miền Tây và kỉ niệm trên đường hành quân.a- Nỗi nhớ “ chơi vơi”: Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi-Biện pháp nghệ thuật nào được tác giả sử dụng để nói lên nỗi nhớ ?a- Nỗi nhớ “chơi vơi” -Hình ảnh “sông Mã” -Từ ngữ “xa rồi”- tiếng thở dài , sâu lắng -“Tây Tiến ơi”-tiếng gọi bồi hồi, tha thiết. -Điệp từ “nhớ” -âm “ơi”bắt vần cùng từ láy “chơi vơi” là nhớ bao trùm lên thời gian, không gian vùng “sông”, “núi”miền Tây. =>Nỗi nhớ càng da diết , quặn lòng=>tự hào=>Nhớ xua tan sương khói thời gian làm hiện hình rõ nét kỉ niệm b-Thiên nhiên miền Tây hùng vĩ , hoang sơ,dữ dội, bí hiểm Dốc lên khúc khuỷu...súng ngửi trời Lòng quyết tâm còn cao hơn núi !Sài Khao sương lấp - Thơ mộng !Bức tranh thiên nhiên cửa ngõ Tây Bắc ?Trọng tâm: “Dốc lênxa khơi” -Từ láy : “Khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút”=>thanh trắc -Điệp từ “dốc”, “ngàn thước” -Phép tiểu đối ngàn thước lên/ngàn thước xuống. -Câu 7 vần bằng (Nhà ai xa khơi)‏- h/a : nhân hoá “súng ngửi trời” tinh nghịch, hồn nhiên. =>Thiên nhiên miền Tây: hùng vĩ , hoang sơ, thơ mộng, dữ dội , khắc nghiệt . =>Lấy ngoại cảnh để tô đậm ý chí anh hùng, lạc quan ,yêu đời: “Khó khăn nào cũng vượt qua...”c-Kỉ niệm trên đường hành quân -Có kỉ niệm lung linh huyên ảo: “ Mường Lát hoa về trong đêm hơi =>Bộ đội Tây Tiến hành quân từ rừng về bản phải đốt đuốc soi đường. “Hoa” -ẩn dụ, chính là Lửa ,là hương thơm ,là người về trong đêm .- Câu thơ có 6/7 vần bằng =>nhẹ nhàng,bâng khuâng=>Nét tài hoa tinh tế của nhà thơ-Kỉ niệm ấm áp tình quân dân  Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói Mai Châu mùa em thơm nếp xôi- Hình ảnh “Cơm lên khói”.Bát cơm tỏa khói / nặng tình quân dân.-Hương “thơm nếp xôi”=>Miếng ngon nhớ lâu”-dân chở che ,đùm bọc -Mùi thơm “nếp xôi”=> tấm lòng thơm thảo từ cô gái Mai Châu xinh đẹp . . Kỉ niệm đồng đội hy sinh Anh bạn dãi dầu không bước nữa Gục lên súng mũ bỏ quên đời =>Sự hành quân mỏi mệt cùng cực, kiệt sức-Vì mưa nắng “dãi dầu” , cuộc sống gian khổ.Nhiều chiến sĩ đã hy sinh “bỏ quên đời”trong tư thế “mũ” còn đội trên đầu , “súng” còn cầm trên tay .Coi cái chết như “chuyện nhỏ thôi”.=>Tiếc thương, xót xa, bi tráng. -Tiểu kết : => Nỗi nhớ thiên nhiên miền Tây hùng vĩ, hiểm trở,thơ mộng,khắc nghiệt ,dữ dội.=>Nhớ ,tự hào chiến sĩ Tây Tiến nghị lực phi thường ,kiên cường “khó khăn nào cũng vượt qua”, tình đồng đội ,tình quân dân thắm thiết ,tâm hồn lạc quan ,yêu đời=>Bút pháp “ thi trung hữu họa”độc đáo ,tài hoa .Đoạn 2 - Kỉ niệm tình quân dâna- Nhớ đêm liên hoan văn nghệ-Chữ “bừng” –nét vẽ thần-“Hội đuốc hoa”=>lãng mạn-“Kìa ”=>ngạc nhiên -Trung tâm là cô gái tình tứ-Từ láy “e ấp”=>duyên dáng-©m thanh: “khèn”,nhạc ,thơ-Vũ điệu “man điệu”=>Niềm vui phấn chấn, hứng khởi , ngạc nhiên , thích thú. b- Nhớ Chiều sương Châu Mộc..Chiều sương là nền cảnh. Cảnh vật trong chiến tranh mà tĩnh lăng, huyền ảo như trong cổ tích. -.Sương dâng dâng mỗi lúc một dày.-Bút pháp “thi trung hữu họa” Có thấy   - H/a “hồn lau” :-Sương trắng, hoa lau trắng=>gợi cảm giác mênh mang ,huyền ảo.-Điệp từ “có thấy”diễn tả tinh tế tâm hồn của nhà thơ gửi vào cỏ cây sông nước =>Nét vẽ thi trung hữu hoạ. có nhớ ...-h/ả: ‘Dáng người trên độc mộc”=>giàu tính tạo hình gợi cảm giác khoẻ khoắn, mềm mại.-Điệp từ “có nhớ”gây ấn tượng sâu đậm .-h/ả: “Hoa đong đưa”-ẩn dụ =>chỉ cô lái đò xinh đẹp “hoa rừng” đong đưa, làm duyên trong con mắt nhà thơ.=>Đa tình“Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc Quân xanh màu lá dữ oai hùm”-h/a “không mọc tóc”:Chỉ bộ đội Tây Tiến:-Vì lí do vệ sinh, vì sốt rét rừng.-Vì tiện lợi trong đánh nhau giáp lá cà.-H/a “quân xanh màu lá” =>da xanh ,tiều tụyVẫn mang sức mạnh “dữ oai hùm”=>Sức mạnh làm thất điên bát đảo kẻ thù =>Cách nói kế thừa trong thơ ca truyền thống. Đoạn 3:H/a đoàn binh Tây Tiến a- Gương mặt chung:Tây Tiến đoàn binh ...b-Lí tưởng“Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”.- “Đời xanh”- hoán dụ chỉ tuổi trẻ . Vì độc lập tự do của Tổ Quốc ,nhiều sinh viên Hà Nội xếp bút nghiên theo nghiệp đao cung.-Họ sẵn sàng hiến dâng máu xương cho Tổ Quốc.=>Đây là lời thề thiêng liêng “Quyết tử đểTổ Quốc quyết sinh” c-Tâm hồn mộng mơ : “ mắt trừng” ... “đêm mơ” ... -“Mắt trừng” –ánh mắt căm thù ,gợi tư thế chiến đấu lẫm liệt vô song. - “Đêm mơ” đêm về trong doanh trại trằn trọc khó ngủ vì nhớ nhà, nhớ quê , nhớ Hà Nội , nhớ người thương. -“Biên giới và Hà Nội”- hai địa danh ở hai phía chân trời -“Dáng kiều thơm”-cô gái đẹp thướt tha , duyên dáng.=>đây là nét cân bằng tâm lí ,là sinh lực , =>Là tình yêu quê hương giúp họ có sức mạnh vượt lên phía trước d-Sự hy sinh anh dũngTừ Hán Việt: mồ viễn xứ , chiến trường , áo bào , khúc độc hành => cái chết bình dị , vô danh, thầm lặng giữa thiên nhiên bao la rộng lớn.Chỉ có dòng sông Mã “gầm lên” đón nhận thể xác các anh vào lòng đất Mẹ Tổ Quốc thân yêu .=>Lính Tây Tiến sống hồn nhiên yêu đời , lạc quan , chết vẻ vang , sẵn sàng đem xương máu “đời xanh”hiến dâng cho đất nước=>rung lên niềm thương tiếc ,tự hào.Sông Mã gầm lên khúc độc hànhRải rác biên cương mồ viễn xứ Bài thơ khép lại bằng nghệ thuật nào?Đoạn 4: Lời nhắn gửi thiêng liêng Đoạn 4: Lời nhắn gửi thiêng liêng-Điệp ngữ “Tây Tiến”=>gọi tha thiết đồng đội - Câu tinh lược“không hẹn ước”ngày trở về.-H/a gợi nhớ “mùa xuân ấy” => - 2/1947 có lời thề thiêng liêng .-Từ láy “thăm thẳm”=>giữa nhà thơ và đồng đôị đã “chia phôi” thời gian , không gian .-Hình ảnh tâm linh :“hồn” đồng đội hy sinh tại Sầm Nứa (Lào) -Câu phủ định “chẳng về xuôi”=>hy sinh thầm lặng ,vô tư.=>Nhớ , thương, đau xót ,nghẹn ngào, thổn thức vừa hãnh diện, tự hào. III- TỔNG KẾT:-Nội dung:- Nhớ ,thương,ca ngợi ,tự hào , về đồng đội Tây Tiến , chiến sĩ vô danh đất Thăng Long cầm súng bảo vệ Tổ Quốc,về những năm tháng “Không thể nào quên”-Nghệ thuật:Bút pháp lãng mạn ,cốt cách tài hoa,giọng điệu trang trọng, hào hùng, độc đáo.III- Câu hỏi kiểm tra:1-Hình ảnh thiên nhiên được tác giả nhớ lại như thế nào?2-Hình ảnh chiến sĩ trên đường hành quân được Quang Dũng thể hiện có gì độc đáo? gợi phẩm chất nào của anh bộ đội cụ Hồ?3- Chân dung người lính Tây Tiến được biểu hiện thế nào?Hình ảnh nào khiến em cảm động? Trân trọng cảm ơn!