Bài giảng Ngữ văn khối 12 - Tiết học: Ông già và biển cả

(Trích)The Old Man and the SeaHÊ-MINH-UÊErnest HemingwayÔNG GIÀ VÀ BIỂN CẢCHÂN DUNG HÊ-MINH-UÊI. TIỂU DẪN: 1. Tác giả:I. TIỂU DẪN: 1. Tác giả: - Hê-minh-uê (1899-1961), là nhà văn Mĩ vĩ đại nhất thế kỉ XX, để lại dấu ấn sâu sắc trong văn xuôi hiện đại phương Tây, góp phần đổi mới lối viết văn của nhiều thế hệ nhà văn trên thế giới. - Bước vào đời với nghề viết báo và làm phóng viên mặt trận cho đến khi chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc. Phần tiểu dẫn nhận định như thế nào về đóng góp của nhà văn?Lối sống giản dị của nhà văn- Quan niệm về nghệ thuật: Suốt cuộc đời ước mơ “viết một áng văn xuôi giản dị và trung thực về con người.”Lí tưởng của Hê-minh-uê khi viết văn là gì? - NGƯỜI ĐỀ XƯỚNG NGUYÊN LÍ TẢNG BĂNG TRÔI (1PHẦN NỔI, 7 PHẦN CHÌM)Trong phần giới thiệu về cuộc đời không đề cập đến, song một đặc điểm nghệ thuật nổi bật trong sáng tác của nhà văn là gì? Em có hiểu biết gì về đặc điểm nghệ thuật: nguyên lí tảng băng trôi? + Cốt truyện đơn giản, nhân vật ít, ngôn từ không nhiều, lối viết giản dị, song phần chìm của nó rất lớn, gợi ra nhiều tầng nghĩa. + Đổi mới cách viết theo phong cách giản dị, tước bỏ những trang sức hoa mĩ... Nhà văn hướng đến “mạch ngầm văn bản” hay tính đa nghĩa của văn bản. Nó thể hiện một bước dân chủ hóa nghệ thuật: “nhà văn không trực tiếp công khai làm cái loa phát ngôn cho ý tưởng của mình, mà nói lên bằng hình tượng có nhiều sức gợi để người đọc tự rút ra phần ẩn ý.”19531954Huy chương Pu-lít-dơHuy chương Nô-ben- Đạt giải Nô-ben văn học năm 1954* Tác phẩm tiêu biểu :+ Mặt trời vẫn mọc (1926)+ Giã từ vũ khí (1929)+ Chuông nguyện hồn ai (1940)+ Ông già và biển cả (1952)Em hãy kể tên một số tác phẩm tiêu biểu góp phần làm nên tên tuổi Hê-minh-uê ?GIỚI THIỆU TRANG BÌA MỘT SỐ TÁC PHẨM CỦA HÊ-MINH-UÊ2-Tác phẩm : “Ông già và biển cả” (1952)a.Xuất xứ: Viết 1952, sau 10 năm sống ở CuBa, kết tinh tiêu biểu những nét mới mẻ trong lối viết văn của nhà văn.b-Tóm tắt truyện: - Chuyện kể về ông lão Xan-ti-a-gô 74 tuổi, thường đánh cá ở vùng nhiệt lưu ngoài khơi La Habana. Suốt tám mươi tư ngày liền không bắt được con cá nào. - Thế rồi, một mình ra khơi, ông đi thật xaBUÔNG CÂUÔNG LÃO THẢ 4 DÂY CÂU Ngày thứ tám mươi lăm, có một con cá kiếm đã cắn câu .Ông già và con cá kiếm-Suốt ba ngày hai đêm, lão phải vật lộn với nó, cuối cùng lão đã chiến thắng, rồi đưa cá vào bờ . - Đàn cá mập kéo đến, rỉa thịt cá kiếm, lão phải tiếp tục đương đầu với đàn cá dữ. Con cá kiếm chỉ còn một bộ xương.c. Ý nghĩa tác phẩm: “Ông già và biển cả” thể hiện một nội dung mới mẻ, độc đáo, thực thi nguyên lí tảng băng trôi: + Miêu tả cuộc hành trình của ông lão Xan-ti-a-gô, đuổi theo một khát vọng lớn lao, đẹp nhất ở đời.+ Hành trình nhọc nhằn và dũng cảm của người lao động trong một xã hội vô tình. + Thể nghiệm về thành công và thất bại của người nghệ sĩ đơn độc khi theo đuổi ước mơ sáng tạo. + Mối liên hệ giữa con người với thiên nhiên.  Niềm tin bất diệt vào con người.3- Đoạn trích :a- Vị trí đoạn trích: Nằm ở phần cuối truyện ngắn Ông già và biển cả.b- Tóm tắt đọan trích: Kể lại hành trình ông lão Xan-ti-a-gô đuổi theo và bắt được con cá kiếm khổng lồ. III-Đọc hiểu văn bản:1- Hình tượng con cá kiếm : * Sự lặp lại của các vòng lượn : Các chi tiết: “Vòng tròn lớn” ; “Con cá đã quay tròn, nhưng con cá chậm rãi lượn vòng” “vòng tròn hẹp dần”.Ý nghĩa: + con cá cố gắng thoát khỏi sợi dây câu	 + gợi ấn tượng về sự to lớn và sức mạnh của con cá.	 + sự lành nghề của ông lão.*Vẻ đẹp con cá kiếm qua cảm nhận của ông lão: - Qua xúc giác: Áp lực của sợi dây rất nặng, cảm giác đau đớn nơi bàn tay. - Qua quan sát trực tiếp bằng thị giác: một cái bóng vượt dài, cái đuôi lớn, thân hình đồ sộ, bộ vi to sụ bên sườn xòe rộng.Ông lão cảm nhận con cá kiếm bằng các giác quan nào?Cách miêu tả từ xa đến gần, từ cái bộ phận đến cái toàn thể, từ cảm giác đến quan sát trực tiếp nhằm phô bày sự to lớn, kì vĩ -> biểu tượng của thiên nhiên.Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả của nhà văn? - Khi cắn câu: con cá bơi lượn vòng tròn hai giờ đồng hồ khiến lão mệt nhoài.- Đột ngột nhảy lên, ngoi lên trong lúc bơi...- Con cá lại tiếp tục lượn vào theo vòng tròn của nó, trông điềm tĩnh và tuyệt đẹp. Chỉ có cái đuôi đồ sộ cử độngmệt nên lượn vòng chậm lại.- Khi lão định đâm: con cá chao mình tránh ra rồi lật thẳng người lên bơi đi.- Khi bị lao đâm: dường như nó không chấp nhận cái chết.* Sự khôn ngoan của con cá:* Cái chết của con cá kiếm:“Mang cái chết trong mình, sực tỉnh, phóng vút lên khỏi mặt nước phô hết tầm vóc khổng lồ, vẻ đẹp và sức lực.”Khi sức cùng lực kiệt, con cá vẫn mang vẻ đẹp kì vĩ, duyên dáng và kiều dũng.Chi tiết nào miêu tả cái chết của con cá ? Ý nghĩa ?* Ý NGHĨA BIỂU TƯỢNG: Qua việc phân tích vẻ đẹp con cá kiếm, hãy chỉ ra ý nghĩa biểu tượng được nhà văn ẩn giấu ?- Con cá kiếm khổng lồ là biểu tượng cho ước mơ, lí tưởng mà mỗi người trong cuộc đời thường theo đuổi.- Là biểu tượng của thiên nhiên kì vĩ, gợi liên tưởng đến hành trình lao động đầy khó khăn của con người.- Tô đậm vẻ đẹp của con người.2. Hình tượng ông lão Xan-ti-a-gô:Ấn tượng chung của em về lão Xan-ti-a-gô? * Lão ngư phủ lành nghề, dũng cảm, kiên cường và mưu trí. * Cuộc chiến đấu dũng cảm giữa lão và con cá kiếm:2. Hình tượng ông lão Xan-ti-a-gô: * Lão ngư phủ lành nghề, dũng cảm, kiên cường và mưu trí.Em hãy khái quát những hành động tiêu biểu của lão khi chinh phục con cá? Cá cắn câu: lão dùng sức kéo mạnh, chiến đấu suốt hai giờ đồng hồ. Cá thu hẹp vòng lượn: lão thu dây nhẹ nhàng. Ngày thứ ba: đuối sức, hoa mắt, lão gượng sức mà chiến đấu. Lão nhấc cao ngọn lao phóng xuống sườn con cá...lão tì người lên cắm sâu xuống, dồn hết trọng lực lên cán lao.2. HÌNH TƯỢNG ÔNG LÃO XAN-TI-A-GÔ: - Đối thoại với tay, chân, đầu	(nào hỡi hai bàn tay kéo đi, nào hỡi hai chân giữ vững nhé, cái đầu mày chớ bỏ ta...) 	(lão nghĩ mình phải bình tĩnh lại mới được, phải bình tĩnh chịu đựng nỗi nhọc nhằn này sao cho xứng đáng là một con người hoặc cũng phải được như con cá...) -> tự động viên mình, ý chí vượt khó khăn. * Lão đối thoại với con cá – độc thoại với chính mình: - Đối thoại với con cá: ( Tao chưa bao giờ thấy bất kì ai hùng dũng, duyên dáng, bình tĩnh, cao thượng hơn mày, người anh em ạ!)Qua lời của lão, em có nhận xét gì về mối quan hệ giữa lão và con cá? + Thể hiện mối quan hệ giữa ông lão và con cá: quan hệ giữa người đi săn và con mồi; quan hệ giữa hai người bạn, lão yêu quý, thán phục và ngưỡng mộ đối thủ của mình.2. Hình tượng ông lão Xan-ti-a-gô2. Hình tượng ông lão Xan-ti-a-gô: - Đối thoại với con cá: + Bi kịch cuộc đời lão: cuộc sống đơn độc và khắc nghiệt (Con cá là hiện thân cho cái đẹp, cái cao thượng mà lão đã cất công tìm kiếm, giờ lão phải giết nó.) Vì sao nói lời đối thoại của lão với con cá đã góp phần bộc lộ bi kịch của cuộc đời lão?* Lão ngư phủ lành nghề, dũng cảm.....* Cuộc chiến đấu giữa lão và con cá kiếm: * Lão đối thoại với con cá - độc thoại với chính mình: - Đối thoại với tay, chân, đầu:+ Thể hiện mối quan hệ giữa ông lão và con cá:2. Hình tượng ông lão Xan-ti-a-gô: * Chiến thắng của lão:Lão già chiến thắng trước con cá kiếm khổng lồ và mạnh mẽ là nhờ yếu tố nào? - Chiến thắng của trí tuệ, niềm tin, ý chí và nghị lực phi thường. - Chiến thắng vinh dự của con người trong hành trình theo đuổi ước mơ. (Con người có thể bị hủy diệt nhưng không thể bị đánh bại)2.Hình tượng ông lão Xan-ti-a-gô:* Ý nghĩa biểu tượng:Theo em, xây dựng hình tượng nhân vật ông lão, ẩn ý mà nhà văn thể hiện là gì? - Người lao động có sức mạnh, trí tuệ, ý chí và quyết tâm theo đuổi đến cùng khát vọng của mình. - Ca ngợi và đề cao giá trị của con người trong cuộc sống.2. Hình tượng lão già Xan-ti-a-gô:* Lão ngư phủ lành nghề, dũng cảm.....* Cuộc chiến đấu giữa lão và con cá kiếm: * Lão đối thoại với con cá - độc thoại với chính mình:* Chiến thắng của lão: * Ý nghĩa biểu tượng:III-Đọc hiểu văn bản:1- Hình tượng con cá kiếm : * Sự lặp lại của các vòng lượn : * Vẻ đẹp con cá kiếm qua cảm nhận của ông lão: * Sự khôn ngoan của con cá:* Cái chết của con cá kiếm:* Ý nghĩa biểu tượng:2. Hình tượng ông lão Xan-ti-a-gô:* Lão ngư phủ lành nghề, dũng cảm.....* Cuộc chiến đấu giữa lão và con cá kiếm: * Lão đối thoại với con cá - độc thoại với chính mình:* Chiến thắng của lão: * Ý nghĩa biểu tượng:3-Nghệ thuật của đoạn trích:a. Ngôn ngữ : sự kết hợp giữa ngôn ngữ tác giả và ngôn ngữ nhân vật, ngôn ngữ độc thoại và ngôn ngữ đối thoạib. Sự kết hợp giữa bút pháp kể và tả.c. Xây dựng những biểu tượng, ẩn dụ nhiều tầng nghĩa..Biểu hiện nguyên lí sáng tác : tác phẩm nghệ thuật như một “ tảng băng trôi ”.Hãy đánh giá vài nét đặc sắc về nghệ thuật của đoạn trích?III.Chủ đề:Qua việc phân tích, hãy phát biểu tư tưởng chủ đề của đoạn trích? Đoạn trích ca ngợi vẻ đẹp của con người trong hành trình theo đuổi những ước mơ giản dị mà lớn lao. Tác giả gửi gắm niềm tin vào con người và khẳng định sự thắng lợi của con người dù trong bất kì hoàn cảnh nào.