Bài giảng Ngữ văn khối 12 - Tuyên ngôn độc lập, tác giả Hồ Chí Minh

TUYÊN NGƠN ĐỘC LẬP (HỒ Chí Minh)* Thế giới: Chiến tranh thế giới thứ 2 sắp kết thúc: Hồng quân Liên Xơ tấn cơng vào sào huyệt của phát xít Đức.- Nhật đầu hàng Đồng minh.I/ TÌM HIỂU CHUNG 1, Hoàn cảnh sáng tác * Trong nước:Cách mạng tháng 8 thành cơng, cả nước giành chính quyền thắng lợi.- Ngày 26/8/1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh từ chiến khu Việt Bắc trở về Hà Nội.1, Hoàn cảnh sáng tác1. Hoàn cảnh sáng tác (Tiếp)- Tại căn nhà số 48 phố Hàng Ngang- Hà Nội, Người soạn thảo TNĐL.- Ngày 2 tháng 9 năm 1945 Tại quảng trường Ba Đình, Người đọc bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước VN dân chủ cộng hoà.1. Hoàn cảnh sáng tác (Tiếp) BÁC HỒ ĐỌC TNĐL+ Ở miền Bắc: quân Tàu – Tưởng, tay sai của Mỹ chuẩn bị tiến vào nước ta.+ Ở miền Nam: quân Pháp núp sau quân Anh chuẩn bị trở lại xâm lược Việt Nam. Pháp cho rằng Đông Dương là thuộc địa của Pháp. Nhật đầu hàng Đồng minh nên Pháp có quyền trở lại Đông Dương.1. Hoàn cảnh sáng tác 2/ Giá trị của bản tuyên ngôn:+ Giá trị lịch sử: - Mở ra kỉ nguyên mới cho lịch sử dân tộc: độc lập, tự do, làm chủ. - Kết quả của quá trình đấu tranh chống lại chế độ phong kiến, hơn 80 năm chống thực dân. - Khẳng định đường lối cứu nước của CMVN là đúng đắn, là thắng lợi đầu tiên của CN Mác - Lê Nin ở các nước thuộc địa.+ Giá trị văn học: - Là áng văn chính luận xuất sắc, mẫu mực kết tinh quyền lợi cơ bản và nguyện vọng thiết tha của nhân dânVN giải phĩng dân tộc, truyền thống yêu nước và nhân đạo - Là sự kế thừa và phát triển của loại văn tuyên ngơn của dân tộc.1. “Hỡi đồng bào .chối cãi được” : Cơ sở pháp lý của bản tuyên ngơn.2. “Thế mà. chế độ dân chủ cộng hịa” :	 Cơ sở thực tiễn của bản tuyên ngơn: Lên án tội ác và bản chất trái nhân đạo và chính nghĩa của TDP; Khẳng định sức mạnh nội lực của CMVN.3. Phần cịn lại : “Bởi thế cho nên. độc lập ấy” Lời tuyên bố độc lập chính thức với thế giới và quyết tâm bảo vệ thành quả cách mạng của tồn thể dân tộc VN.3. Bố cục : II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN :1. cơ sở pháp lý của bản tuyên ngơn:BẢN TNĐL CỦA MỸ(1776)BẢN TN NHÂN QUYỀN VÀ DÂN QUYỀN” CỦA PHÁP (1791)BẢN TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP CỦA VIỆT NAM (1945)“Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hoá cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do, và quyền mưu cầu hạnh phúc.”“Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”“Suy rộng ra,. tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.Đó là lẽ phải không ai chối cãi được.”Em có nhận xét gì về cách lập luận của đoạn mở đầu bản tuyên ngôn?- Mở đầu bằng cách trích dẫn 2 văn bản: bản Tuyên ngơn độc lập của Mĩ (1776) và bản Tuyên ngơn Nhân quyền và dân quyền của cách mạng Pháp (1791) làm cơ sở pháp lí * Ý nghĩa+ Vừa khéo léo vì tỏ ra trân trọng những lời bất hủ của cha ơng kẻ xâm lược , vì những điều được nêu là chân lí của nhân loại.+ Vừa kiên quyết : dùng nghệ thuật “gậy ơng đập lưng ơng” để phê phán, ngăn chặn âm mưu tái xâm lược của TD Pháp. Đồng thời nhắc nhở họ đừng phản bội tổ tiên mình, đừng vấy bùn lên lá cờ nhân đạo và chính nghĩa.-> Ngầm gửi gắm lịng tự hào tự tơn dân tộc: Đặt 3 cuộc cách mạng, 3 bản tuyên ngơn, 3 dân tộc ngang hàng nhau.=>ý nghĩa - Bác khẳng định tính chân lý của Tuyên ngơn Mỹ, Pháp.- Cuộc CMT8 của ta giải quyết đồng thời nhiệm vụ của hai cuộc CM Pháp và Mỹ- Thế giới đã cơng nhận hai bản tuyên ngơn đĩ thì phải cơng nhận bản TNĐL của ta.- Vạch trần bản chất giả nhân, giả nghĩa, lừa bịp của bọn thực dân trong việc lợi dụng ngọn cờ nhân đạo, bác ái để xâm lược các dân tộc khác.BẢN TNĐL CỦA MỸ(1776)BẢN TN NHÂN QUYỀN VÀ DÂN QUYỀN” CỦA PHÁP (1791)BẢN TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP CỦA VIỆT NAM (1945)“Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hoá cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do, và quyền mưu cầu hạnh phúc.”“Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi, và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”“Suy rộng ra,. tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.Đó là lẽ phải không ai chối cãi được.”Theo em, ý kiến “suy rộng ra của Bác có ý nghĩa như thế nào đối với các nước thuộc địa trên thế giới lúc bấy giờ?- Trích dẫn sáng tạo+ Từ quyền bình đẳng, tự do, mưu cầu hạnh phúc của con người.+ Bác suy rộng ra, nâng lên thành quyền bình đẳng, tự do của các dân tộc trên thế giới.-> Suy luận hợp lí, sáng tạo, là đĩng gĩp quan trọng nhất trong tư tưởng giải phĩng dân tộc của Bác. Đây là phát súng lệnh khởi đầu cho bão táp CM ở các nước thuộc địa. “ Cống hiến nổi tiếng của cụ HCM là ở chỗ Người đã phát triển quyền lợi của con người thành quyền lợi của dân tộc. Như vậy, tất cả mọi dân tộc đều cĩ quyền tự quyết lấy vận mệnh của mình”Tĩm lại : với cách mở đầu ngắn gọn, lập luận chặt chẽ, cách trích dẫn sáng tạo, Hồ Chí Minh đã khẳng định độc lập, tự do của dân tộc ta là “Lẽ phải khơng ai chối cãi được”.Vậy ở đoạn mở đầu của bản Tuyên ngơn, Bác đã khẳng định được điều gì?2/ Cơ sở thực tiễn của bản Tuyên ngơn: a. Tố cáo tội ác của thực dân PhápCâu mở đầu đoạn 2-“ Thế mà  đồng bào ta” giọng điệu mạnh mẽ, dứt khốt, vừa cĩ tác dụng chuyển tiếp vừa tương phản với các lí lẽ ở đoạn 1: TD Pháp đã phản bội lại tuyên ngơn thiêng liêng của tổ tiên chúng => Khẳng định :“Hành động của chúng trái hẳn với nhân đạo và chính nghĩa”Pháp cho rằng chúng có công Nhân đạo, khai hoá, bảo hộ Theo em, Bác phản bác điều đó như thế nào?- Pháp kể cơng “khai hĩa”, Bác đã kể tội chúng trên mọi phương diện :- Về chính trị:+ Chúng khơng cho dân ta một chút tự do dân chủ nào+ Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học.+ Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước+ Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu.- Về kinh tế+ Chúng bĩc lột dân ta đến xương tủy+ Chúng cướp khơng ruộng đất, hầm mỏ+ Chúng đặt ra hàng trăm thứ thuế vơ lí+ Dìm tư sản, bĩc lột cơng nhân tàn tệ- Về văn hĩa- xã hội – giáo dụcLập nhà tù nhiều hơn trường học.Thi hành chính sách ngu dânĐầu độc dân ta bằng rượu cồn, thuốc phiện Em cĩ nhận xét gì về giọng văn của Bác ở phần này? Cách sử dụng từ ngữ cĩ gì độc đáo ?-> Nghệ thuật: + Giọng văn căm thù, phẫn uất. + Điệp từ “chúng” ( 14 lần), điệp ngữ và bằng các chứng cứ xác thực, đanh thép, hùng hồn để tố cáo tội ác của TD Pháp- Pháp kể cơng “bảo hộ”, bản tuyên ngơn lên án chúng:+ Trong 5 năm Pháp bán nước ta 2 lần cho Nhật+ Hậu quả : Làm cho hơn 2 triệu đồng bào ta bị chết đĩi.-> Sự đớn hèn, vơ liêm sỉ của TD Pháp- Pháp nhân danh Đồng minh tuyên bố Đồng minh đã thắng Nhật, chúng cĩ quyền lấy lại Đơng Dương, Tuyên ngơn chỉ rõ:+ Pháp khơng cĩ cơng mà là cĩ tội, chính Pháp đã phản bội lại Đồng minh. + Khơng hợp tác với Đồng minh chống Nhật. Trước khi thua chạy cịn giết nốt số đơng tù chính trị+ Từ mùa thu 1940, nước ta thành thuộc địa của Nhật.+ Ta lấy lại nước Việt Nam từ tay Nhật=> Bác bỏ mọi luận điệu xảo trá, lên án tội ác dã man của Pháp, khẳng định thắng lợi của cách mạng Việt Nam+ Em hãy cho biết giá trị nghệ thuật và ý nghĩa của đoạn văn: “Sự thật là từ mùa thu năm 1940Sự thật là dân ta đã lấy lại” ? - Nhĩm từ sự thật đặt ở đầu câu, sử dụng theo điệp từ ngữ -> Giọng điệu chắc nịch, mạnh mẽ. - Sự thật là tiêu chuẩn cao nhất của chân lý, là biểu hiện chính xác nhất của đạo lý.b. Khẳng định quyền độc lập tự do của dân tộc“ Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thối vị” ? - > Tĩm tắt tình thế chính trị, quân sự thảm hại của 3 kẻ thù.- Kết quả: + Dân ta đã đánh đổ xiềng xích thực dân+ Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ -> Nước Việt Nam mới ra đời là một tất yếu lịch sử.- Tuyên bố cắt đứt mọi quan hệ với Pháp, xĩa bỏ mọi đặc quyền của chúng về Việt Nam: “thốt li hẳn”, “xĩa bỏ hết”3. Lời tuyên bố độc lập và ý chí bảo vệ độc lập dân tộc- Tuyên bố độc lập: “ Nước VN cĩ. Tự do độc lập”- Ý chí bảo vệ độc lập: “Tồn thể độc lập ấy”=> Từ ngữ trang trọng, lý lẽ đanh thép, giọng điệu sắc sảo, hùng hồn như lời thề thể hiện ý chí quyết tâm của cả dân tộc.3/ Lời tuyên bố độc lập và quyết tâm bảo vệ thành quả cách mạng của toàn thể dân tộc Việt Nam: Em hãy cho biết nét độc đáo của đoạn văn cuối bài TNĐL “Nước VN cĩ quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập. Tồn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.” ?=> Khẳng định trên cả pháp lý và thực tế.+Pháp lý: “Cĩ quyền hưởng”+Thực tế: “Sự thật đã thành”Hưởng độc lập tự do khơng chỉ là 1 cái quyền phải cĩ, khơng phải là một tư cách cần cĩ mà đĩ là một hiện thực.Từ ĐL-TD lặp lại ba lần thể hiện ;sức mạnh hào hùng,quyêt tâm vùng lên bảo vệ thành quả thiêng liêng của CM.-Quyết tâm;tính mạng, taì sản ,tinh thầnIII, Tổng kết:Bản tuyên ngôn độc lập là văn kiện lịch sử quan trọngLà áng văn chính luận mẫu mực.IV, Luyện tậpCâu hỏi trắc nghiệm:Câu1:Mục đích mà bản TN đạt tới là: a,Khẳng định quyền độc lập của dân tộcb,Bác bỏ lý lẽ xảo quyệt của bọn xâm lược trước dư luận thế giớic,Tranh thủ sự đồng tình của dư luâïn thế giớid,Cả ba mục đích trên Bài học đến đây đã hết.Chúc các em học tốt