Bài giảng Ngữ Văn Khối 8 - Tiết 40, Bài 10: Nói giảm nói tránh

Câu hỏi 1: Thế nào là nói quá ? Tác dụng của nói quá ? Cho ví dụ ? 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
ĐÁP ÁN 
-VD: 
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng 
Ngày tháng mười chưa cười đã tối 
- Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ , quy mô , tính chất của sự vật , hiện tượng được miêu tả .- Nhằm nhấn mạnh gây ấn tượng tăng sức biểu cảm . 
Con ngựa của mình không được đẹp . 
 Con ngựa của cậu xấu quá . 
Tiết 40 – Bài 10: 
NÓI GIẢM NÓI TRÁNH 
Nhóm 1 : 
 Những từ ngữ in đậm trong các đoạn trích sau đây có nghĩa gì ? Tại sao người viết , người nói lại dùng cách diễn đạt đó ? 
 - Vì vậy , tôi để sẵn mấy lời này , phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác , Cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác , thì đồng bào cả nước , đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột . 
 ( Hồ Chí Minh , Di chúc ) 
- Bác đã đi rồi sao , Bác ơi ! 
Mù thu đang đẹp , nắng xanh trời . 
 ( Tố Hữu , Bác ơi !) 
Lượng con ông Độ đây mà  Rõ tội nghiệp , về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn . 
( Hồ Phương , Thư nhà ) 
Nhóm 2 : 
Vì sao trong câu văn sau đây , tác giả dùng từ bầu sữa mà không dùng các từ ngữ khác cùng nghĩa ? 
 Phải bé lại lăn vào lòng một người mẹ , áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ , để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm , và gãi rôm ở sống lưng cho , mới thấy người mẹ có một dịu êm vô cùng . 
 ( Nguyên Hồng , Những ngày thơ ấu ) 
Nhóm 3 : 
So sánh hai cách nói sau đây , cho biết cách nói nào nhẹ nhàng tế nhị hơn đối với người nghe . 
 - Con dạo này lười lắm . - Con dạo này không được chăm chỉ lắm . 
Nhóm 4 : 
 Vì sao trong câu văn sau đây , tác giả dùng từ thi thể mà không dùng một từ ngữ khác cùng nghĩa ? - Ngày mồng một đầu năm hiện lên trên thi thể em bé ngồi giữa những bao diêm trong đó có một bao đã đốt hết nhẵn . 
 ( Cô bé bán diêm , An- đéc-xen ) 
Kết quả nhóm 1:  a . Vì vậy , tôi để sẵn mấy lời này , phòng khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác , cụ Lê-nin và các vị cách mạng đàn anh khác , thì đồng bào cả nước , đồng chí trong Đảng và bầu bạn khắp nơi điều khỏi cảm thấy đột ngột .  ( Hồ Chí Minh , Di chúc ) b . Bác đã đi rồi sao , Bác ơi ! Mùa thu đang đẹp , nắng xanh trời 	  ( Tố Hữu , Bác ơi )  c . Lượng con ông Độ đây mà .... Rõ tội nghiệp , về đến nhà thì bố mẹ chẳng còn  ( Hồ Phương , Thư nhà ) 
Đều nói về cái chết 
Tránh gây cảm giác đau buồn 
Kết quả nhóm 2: 
Phải bé lại lăn vào lòng một người 
mẹ , áp mặt vào bầu sữa nóng của 
người mẹ , để bàn tay người mẹ vuốt 
ve từ trán xuống cằm , và gãi rôm ở 
sống lưng cho , mới thấy người mẹ 
 có một dịu êm vô cùng . 
 ( Nguyên Hồng , Những ngày thơ ấu ) 
Bầu sữa : bộ phận cho em bé bú 
Tránh gây cảm giác thô tục , thiếu lịch sự 
 Kết quả nhóm 3: 
- Con dạo này không được chăm chỉ lắm . 
=> Cách nói nhẹ nhàng, tế nhị hơn . 
Kết quả nhóm 4: 
 Ngày mồng một đầu năm hiện lên trên thi thể em bé ngồi giữa những bao diêm trong đó có một bao đã đốt hết nhẵn . 
 ( Cô bé bán diêm , An- đéc-xen ) 
Thi thể : xác chết 
=> Tránh gây cảm giác ghê sợ . 
HOẠT ĐỘNG CẶP ĐÔI (2 PHÚT) 
Cho các tình huống sau đây , tình huống nào không nên dùng cách nói giảm nói tránh ? 
Thông tin về sự thật đau buồn 
Có bạn lười học ảnh hưởng đến thi đua của lớp khuyên bảo nhiều lần mà vẫn không nghe . 
Thầy Hiệu trưởng nhận xét ưu , nhược điểm trong buổi chào cờ . 
Khi góp ý với người lớn tuổi . 
Khi tòa án luận tội các bị cáo bị phạm tội . 
Cậu học môn Toán kém quá đấy. 
Bài thơ của anh dở lắm. 
Cái áo này của cậu xấu lắm . 
Cậu cần cố gắng môn Toán nhiều hơn đấy . 
Bài thơ của anh chưa được hay lắm . 
Cái áo này của cậu không được đẹp lắm . 
Cậu Vàng bị giết thịt rồi ông giáo ạ. 
Cậu Vàng đi đời rồi ông giáo ạ! 
BÀI TẬP NHANH 
Cho các câu sau hãy chuyển thành cách nói giảm nói tránh : 
Bài tập 2(SHD/76): 
II. Luyện tập: 
 Điền các từ ngữ nói giảm nói tránh sau đây vào chỗ trống :  đi nghỉ , khiếm thị , chia tay nhau , có tuổi , đi bước nữa . 
- Khuya rồi , mời bà .............. 
- Cha mẹ em ......................... từ ngày em còn rất bé , em  về ở với bà ngoại . 
 - Đây là lớp học cho trẻ em ................. 
- Mẹ đã ................ rồi , nên chú ý giữ gìn sức khoẻ . 
- Cha nó mất , mẹ nó ......................, nên chú nó rất  thương nó . 
đi nghỉ 
chia tay nhau 
khiếm thị 
có tuổi 
đi bước nữa 
- Anh phải hòa nhã với bạn bè ! 
Anh nên hòa nhã với bạn bè ! 
 - Anh ra khỏi phòng tôi ngay ! 
Anh không nên ở đây nữa ! 
 - Xin đừng hút thuốc trong phòng ! 
Cấm hút thuốc trong phòng ! 
 - Nó nói như thế là thiếu thiện chí . 
Nó nói như thế là ác ý. 
- Hôm qua em hỗn với anh , em xin anh thứ lỗi . 
Hôm qua em có lỗi với anh , em xin anh thứ lỗi . 
II. Luyện tập: 
Bài tập 2(SHD/76): Trong mỗi cặp câu dưới đây , câu nào có sử 
dụng cách nói giảm nói tránh . 
BÀI TẬP BỔ SUNG 
- Hãy quan sát tranh minh hoạ trên màn hình và dùng phép nói giảm nói tránh để đặt lại các câu trong những tình huống sau ? 
Anh không nên ở đây nữa ! 
Tình huống 1 
Anh cút ra khỏi nhà tôi ngay ! 
Những đứa trẻ này bố mẹ chết hết rồi , thật đáng thương . 
Những đứa trẻ mồ côi này thật đáng thương . 
TÌNH HUỐNG 2 
Bệnh tình ông ấy nặng lắm chắc sắp chết rồi ! 
 Tình trạng của ông ấy chắc chẳng còn được bao lâu nữa . 
TÌNH HUỐNG 4 
TRÒ CHƠI NGÔI SAO MAY MẮN 
1 
2 
3 
8 
5 
4 
6 
7 
Chúc mừng bạn , bạn được bông hoa điểm mười . 
MAY MẮN 
 Câu nói sau có vận dụng biện pháp nói giảm nói tránh không ? 
“Con Rùa nó bò lật ngửa cũng còn nhanh hơn cậu đó .” 
CÂU HỎI. 
ĐÁP ÁN: 
- Câu nói trên không sử dụng ( thiếu lịch sự khi giao tiếp , xem thường bạn , coi bạn như con rùa chậm chạp ). 
Cho biết câu nói sau có sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh không ? 
Bỗng lòe chớp đỏ 
Thôi rồi , Lượm ơi ! 
ĐÁP ÁN: 
Thôi rồi => Chỉ cái chết 
CÂU HỎI. 
QUÀ TẶNG 
ĐÁP ÁN: 
- Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị , uyển chuyển 
- Tác dụng :+ Giảm nhẹ sự đau buồn + Tránh thô tục thiếu lịch sự . 
+ Tránh nặng nề . ghê sợ , 
CÂU HỎI 
- Nói giảm nói tránh là gì ? Nêu tác dụng của nói giảm nói tránh ? 
. 
Tìm từ ngữ thể hiện biện pháp tu từ nói giảm nói tránh trong câu thơ sau ? 
	 Đã ngừng đập , một trái tim 
	 Đã ngừng đập , một cánh chim đại bàng . 
	 (Thu Bồn ) 
ĐÁP ÁN: 
“ Ngừng đập ” 
CÂU HỎI 
ĐÁP ÁN: 
- Nói giảm nói tránh là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị , uyển chuyển 
- Tác dụng :+ Giảm nhẹ sự đau buồn + Tránh thô tục thiếu lịch sự . 
+ Tránh nặng nề . ghê sợ , 
CÂU HỎI 
- Nói giảm nói tránh là gì ? Nêu tác dụng của nói giảm nói tránh ? 
 Nếu em là người làm nhân chứng ở tòa trong một sự việc nào đó . Em có nói giảm nói tránh không ? Vì sao ? 
CÂU HỎI 
 ĐÁP ÁN: 
 - Em không nói giảm nói tránh 
 - Vì nói như vậy không đúng với sự thật làm ảnh hưởng đến việc xét xử của sự việc đó . 
Chúc mừng bạn , bạn được bông hoa điểm mười . 
MAY MẮN 
* Bài tập: Viết một đoạn văn ngắn trong đó có sử dụng biện pháp tu từ nói giảm nói tránh. 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ 
* Soạn bài câu ghép