Bài giảng Ngữ văn khối lớp 10 - Tiết dạy: Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa

Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩaNội dungPhân loại ca daoNghệ thuậtDiễn tả đời sống tâm hồn, tư tưởng, tình cảm của nhân dân+ Câu hát than thân.+ Câu hát yêu thương tình nghĩa.+ Câu hát hài hước.+ Thể lục bát, lục bát biến thể+ Ngôn ngữ gần gũi+ Giàu hình ảnh so sánh, ẩn dụ+ Diễn đạt bằngmột số công thức.	Trúc xinh trúc mọc đầu đình,Em xinh em đứng một mình cũng xinh.Trúc xinh trúc mọc bờ aoEm xinh em đứng nơi nào cũng xinh	Hát dân ca ở hội Lim thảo luận ( 5 phút)Nhóm 1:Tìm những nét chung của hai bài ca dao số 1 và số 2 ?Nhóm 2: Phân tích nét riêng trong cách biểu hiện thân phận người phụ nữ trong bài ca dao số 1?Nhóm 3: Phân tích nét riêng trong cách biểu hiện thân phận người phụ nữ trong bài ca dao số 2 ?Nhóm 4: Tìm thêm một số bài ca dao mở đầu bằng hình thức “ Thân em như...”, “ em như...” ?Thõn em như tấm lụa đàoPhất phơ giữa chợ biết vào tay ai.	“Thân em như củ ấu gai	Ruột trong thì trắng, vỏ ngoài thì đen...”-Thân em như miếng cau khôKẻ thanh tham mỏng, người thô tham dày.- Thân em như giếng giữa đàng,Người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân.- Thân em như hạt mưa rào,Hạt vào giếng nước, hạt vào vườn hoa,Thân em như hạt mưa sa,Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày.- Em như cây quế giữa rừng,Thơm tho ai biết, ngát lừng ai hay.“Gà tơ xào với mướp già,Vợ vừa đôi tám , chồng đà sáu mươi.Ra đường chị giễu em cười,Rằng hai ông cháu kết đôi vợ chồng.Đêm nằm tưởng cái gối bông,Giật mình gối phải râu chồng nằm bên.”Mặt trăng sánh với mặt trờiSao Hôm sánh với sao Mai chằng chằngSao Hôm, sao Mai, sao Vượt đều chỉ một ngôi sao( tức sao Kim) ở các thời điểm khác nhau. Mọc sớm từ buổi chiều nên gọi là sao Hôm, đến sớm hôm sau lại hiện ra trên bầu trời nên gọi là sao Mai. Có khi sao Hôm vượt lên đỉnh của bầu trời( nên còn gọi là sao Vượt) thì trăng mới mọc.Mình ơi! có nhớ ta chăngTa như sao Vượt chờ trăng giữa trời.“Trong hình ảnh “ sao Vượt chờ trăng giữa trời” có cái mòn mỏi của sự chờ đợi, có cái cô đơn của ngóng trông, có nỗi đau của con người lỡ duyên thất tình, nhưng tất cả chỉ là để ánh lên vẻ đẹp của tình nghĩa con người, trước sau, mãi mãi vẫn nhấp nháy sáng như ngôi “sao Vượt chờ trăng giữa trời”. Có phải đó là cái ánh sáng rất đẹp và rất thơ của tình người trong ca dao xưa khi nói về những mối tình lỡ làng duyên kiếp?”Sõm Thương, tờn gọi trong dõn gian là sao Hụm, sao Mai, là hai vỡ sao chẳng bao giờ trụng thấy nhau, một đằng Đụng buổi tối, một phớa Tõy ban sáng.. Truyện Thần tiờn kể rằng:Hàng năm, tại Thiờn đỡnh cú hội Bàn Đào, tiờn ụng tiờn nữ tề tựu dõng lễ vật, hỏi đào tiờn chỳc tụng Ngọc Hoàng. Tiờn đồng Bảo Sõm theo hầu một tiờn ụng, ngọc nữ Thanh Thương theo hầu một tiờn cụ. Hai trẻ tỡnh cờ, gặp gỡ , quen biết nhau rồi sinh tỡnh. Trước ngày mở hội, đụi trẻ cú chỳt thời gian bờn nhau tỡnh tư..Một nhõn vật thứ ba, tiểu đồng Trường Quang, cũng tỡnh cờ gặp gỡ Thanh Thương, nhưng tỡnh chỉ sinh một hướng, Thanh Thương đó yờu đậm Bảo Sõm mất rồi. Bị tỡnh lờ, Trường Quang sầu thảm.Đến ngày Bàn Đào khai hội, đàn ca xướng hỏt rộn ràng. Cỏc tiểu đồng, ngọc nữ nhịp nhàng như vũ điệu, tay bưng khay, tay nõng chộn ngọc hầu rượu cỏc tiờn ụng tiờn bà.Thanh Thương, là ngọc nữ hỏt hay mỳa đẹp nhất, nờn được chọn dõng chộn cho Ngọc Hoàng. Nhưng tõm hồn nàng để lạc đõu đõu, đụi mắt cứ dừi tỡm Bảo Sõm, nờn sẩy tay đỏnh rơi cả khay ngà chộn ngọc. Thanh õm ngọc vỡ tan hoang. Từ bàn dưới nhỡn lờn, Bảo Sõm thấy tai hoạ đang giỏng xuống cho người yờu cũng sửng hồn, khay chộn trờn tay cũng đỏnh xoảng rơi xuống đất. Đàn ca xướng hỏt thanh thoỏt, bỗng nớn bặt.,Ngọc Hoàng xử tội ngay đụi trẻ:- Đụi tiờn đồng, ngọc nữ cũn non tuổi mà lại dỏm bày trũ yờu đương nơi cừi, tội đỏng đày xuống trần gian cho làm một kiếp thỳ, sống trong nỳi thẳm rừng sõu, kiếp sau mới được đầu thai làm người ở luụn dưới cừi trầ.n...Trường Quang khụng phạm lỗi chi cũng run lập cập khi Ngọc Hoàng đang xử tội người yờu.. một chiều; khi vưa nghe lơỡ kết tội đày xuống trần gian làm thỳ, khụng nộn được đau thương, Trường Quang đó thột lớn: "Thanh Thương ơi, Thanh Thương ơi, ta nguyện theo nàng xuống trần gian. Ngọc Hoàng thờm giận, ừ thỡ muốn theo thỡ ta cho thỏa ước mơ, truyền cho đày tiểu đồng tỡnh dại này đi chung một chuyến.Cỏc tiờn ụng tiờn bà, thương cho ba trẻ tỡnh si, chỉ vỡ thương yờu mà chuốc họạ Họ đồng thanh xin Ngọc Hoàng nương tay, chớ đày xuống trần gian, mà hóy cho ở lưu lạc đõu đú trờn trời.Lời cõu xin của cỏc tiờn, Ngọc Hoàng nguụi ngoai cơn giận, phỏn lại lần cuối cho chỳng làm hai ngụi sao, tuy ở chung cựng trời, nhưng khụng bao giờ được gặp nhau.Nàng Thanh Thương làm sao Thương, là sao hụm, chỉ mọc lờn ở hướng đụng lỳc về đờm; Bảo Sõm trở thành sao Sõm, là sao mai, mọc ở phớa tõy lỳc trời hửng sỏng.Cũn Trường Quang, sẽ được như ý, suốt đời tỡm kiếm tỡnh yờu, thỡ biến thành sao "vượt", bay đi xẹt lại trọn kiờp mà kiếm tỡm.Ca dao Việt Nam ta cú cõu:Sao hụm chờ đợi sao maiTrỏch lũng sao vượt nhớ ai băng chừng.Sao vượt (sao băng) muụn đời vẫn mang theo điều mơ ước.Ngày nay, cú ai mong mỏi điều gỡ, hóy ngước nhỡn lờn trời đún ỏnh sao băng, điều ước mơ sẽ được toại nguyện. Nhưng cũn sao Sõm, sao Thương, theo phỏn xử của Ngọc Hoàng phải ngàn nghỡn trựng xa cỏch, đụng tõy, đờm ngày đuổi bắt nhau mà khụng gặp được.	2.Baứi 4:	a/ 10 caõu ủaàu:Noói nhụự thửụng	* Khaờn: - Khaờn thửụng nhụự ai	+ rụi xuoỏng ủaỏt+ vaột leõn vai+ chuứi nửụực maột Taõm traùng ngoồn ngang, boàn choàn Tieỏng haựt yeõu thửụngVaọt trao duyeõn, vaọt kổ nieọmLuoõn beõn caùnh coõ gaựi  nhử seỷ chia nieàm thửụng nhụự ủang traứo daõng( laởp laùi) Nhieàu thanh baốngnoói nhụự baõng khuaõng noói nhụự traỷi roọng khoõng gian	ẹeứn:	- “ẹeứn khoõng taột”:(aồn duù)  noói nhụự trieàn mieõn Noói nhụự vửụùt thụứi gian	Maột:	- “Maột nguỷ khoõng yeõn”:Naởng trúu ửu tử( hoaựn duù)Noói nhụự thửụng da dieỏtNoói nhụự trong tieàm thửựcThaỷo luaọn Coõ gaựi hoỷi khaờn, hoỷi ủeứn, hoỷi maột mỡnh ủeồ laứm gỡ?  Coõ gaựi hoỷi khaờn, ủeứn, maột mỡnh Caõu hoỷi tu tửứTửù hoỷi loứng mỡnh Tửù baứy toỷ taõm traùng nhụự thửụng da dieỏt. 	 b/ Hai caõu cuoỏi : Noói lo phieàn	“ẹeõm qua em nhửừng lo phieàn	Lo vỡ moọt noói khoõng yeõn moọt beà”	Taõm traùng coõ gaựi: nhụự thửụng lo laộng, khao khaựt yeõu thửụng Taõm traùng cuỷa ngửụứi phuù nửừ ủang yeõu.Lo laộng Chaứng trai Thaõn phaọn, haùnh phuực baỏp beõnhE. Cuỷng coỏ - daởn doứ Hoùc sinh choùn caõu traỷ lụứi ủuựng nhaỏt Caõu 1 : “Thaõn em nhử taỏm luùa ủaứo Phaỏt phụ giửừa chụù bieỏt vaứo tay ai ?” Caõu ca dao treõn theồ hieọn noọi dung gỡ ?	a. Laứ lụứi than cuỷa ngửụứi phuù nửừ veà tỡnh duyeõn laọn ủaọn.	b. Laứ lụứi than cuỷa ngửụứi phuù nửừ veà thaõn phaọn bũ aựp bửực.	c. Laứ lụứi than cuỷa ngửụứi phuù nửừ veà thaõn phaọn bũ leọ thuoọc.	d. Laứ lụứi than cuỷa ngửụứi phuù nửừ coự choàng ủi chinh chieỏnc. Laứ lụứi than cuỷa ngửụứi phuù nửừ veà thaõn phaọn bũ leọ thuoọc.* Cuỷng coỏ:Caõu 2 : Hỡnh aỷnh so saựnh “Thaõn em nhử taỏm luùa ủaứo ” theồ hieọn :a. YÙ thửực veà taứi naờng cuỷa ngửụứi phuù nửừ.b. YÙ thửực veà veỷ ủeùp cuỷa ngửụứi phuù nửừ.c. YÙ thửực veà thaõn phaọn cuỷa ngửụứi phuù nửừ.d. YÙ thửực veà ủaùo ủửực cuỷa ngửụứi phuù nửừ.Caõu 3: Thaõn em nhử cuỷ aỏu gai Ruoọt trong thỡ traộng voỷ ngoaứi thỡ ủen Coõ gaựi muoỏn khaỳng ủũnh ủieàu gỡ qua hai caõu ca dao treõn :a. Veỷ ủeùp hỡnh thửực beõn ngoaứi quan troùng hụn veỷ ủeùp phaồm chaỏt taõm hoànb. Veỷ ủeùp cuỷa phaồm chaỏt, taõm hoàn quan troùng hụn hỡnh thửực beõn ngoaứi.c. Caỷ hai caõu a, b ủeàu ủuựng .d. Caỷ hai caõu a, b ủeàu sai.b. YÙ thửực veà veỷ ủeùp cuỷa ngửụứi phuù nửừ.b. Veỷ ủeùp cuỷa phaồm chaỏt, taõm hoàn quan troùng hụn hỡnh thửựcbeõn ngoaứi.Caõu 4 : Ai ụi neỏm thửỷ maứ xem Neỏm ra mụựi bieỏt raống em ngoùt buứi Hai caõu ca dao treõn theồ hieọn 	a. Taõm traùng ngaọm nguứi , chua xoựt cho soỏ phaọn.	b. Noói nieàm khao khaựt tỡnh yeõu , haùnh phuực .	c. Caỷ hai caõu a, b ủeàu ủuựng .	d. Caỷ hai caõu a, b ủeàu sai.Caõu 5: Baứi ca dao “Khaờn thửụng nhụự ai . . . . . . Khoõng yeõn moọt beà.” Coự sửỷ duùng bieọn phaựp ngheọ thuaọt :	a. ẹieọp ngửừ, ủieọp caỏu truực.	b. Caõu hoỷi tu tửứ, hỡnh aỷnh bieồu tửụùng.	c. Hoaựn duù, aồn duù.	d. Caỷ a, b, c ủeàu ủuựngc. Caỷ hai caõu a, b ủeàu ủuựng . d. Caỷ a, b, c ủeàu ủuựng Caõu 6: Baứi ca dao “Khaờn thửụng nhụự ai. Khoõng yeõn moọt beà.” Theồ hieọn taõm traùng :	a. Nhụự thửụng, khaộc khoaỷi; noói lo veà haùnh phuực baỏp beõnh cuỷa  chaứng trai ủang yeõu. b. Nhụự thửụng , khaộc khoaỷi; noói lo veà haùnh phuực baỏp beõnh cuỷa  ngửụứi phuù nửừ ủang yeõu.	c. Caỷ hai caõu a, b ủeàu ủuựng.	d. Caỷ hai caõu a, b ủeàu sai.Caõu 7 : Trong baứi ca dao thửự tử , coõ gaựi hoỷi khaờn, hoỷi ủeứn, hoỷi maột laứ:	a. ẹeồ queõn ủi noói buoàn veà thaõn phaọn.	b. ẹeồ noựi leõn noói nhụự nhung khaộc khoaỷi.	c. Caỷ hai caõu a, b ủeàu ủuựng.	d. Caỷ hai caõu a, b ủeàu sai.b. Nhụự thửụng , khaộc khoaỷi; noói lo veà haùnh phuực baỏp beõnh cuỷa  ngửụứi phuù nửừ ủang yeõu.b. ẹeồ noựi leõn noói nhụự nhung khaộc khoaỷi. Caõu 8 Haừy thửỷ ủieàn vaứo choó troỏng trong baứi ca dao sau. a. Thaõn em nhử mieỏng cau khoõ Keỷ thanh tham moỷng , _ _ _ _ tham daứy .b. Thaõn em nhử gieỏng giửừa ủaứng _ _ _ rửỷa maởt, ngửụứi phaứm rửỷa chaõn.ngửụứi thoõNgửụứi khoõn* Daởn doứ:- Hoùc thuoọc baứi ca dao. - Chuaồn bũ caõu hoỷi : 2, 4, 5, 6 cho tieỏt hoùc sau.	CAÙM ễN QUYÙ THAÀY COÂ ẹAế THAM Dệẽ