Bài giảng Ngữ văn khối lớp 12 - Bài thơ: Sóng, Xuân Quỳnh

SãngXu©n Quúnh1MASTER NGUYEN HONGNhà thơ Xuân Quỳnh tên thật Nguyễn Thị Xuân Quỳnh, sinh ngày 06.10.1942 tại Hà Tây (nay là thị xã Hà Đông). Tháng 2 năm 1955, được tuyển vào Đoàn Văn công Nhân dân Trung ương. Được đào tạo thành diễn viên múa. Đã đi biểu diễn ở nước ngoài và dự Đại hội Thanh niên Sinh viên Thế giới 1959 tại Viên (Áo). Năm 1962, 1963 học ở Trường bồi dưỡng những người viết văn trẻ (khóa I) của Hội Nhà văn Việt Nam. Từ 1964 trở đi, là biên tập viên báo Văn Nghệ, nhà xuất bản Tác phẩm mới. Tại Đại hội các nhà văn Việt Nam lần thứ 3, chị được bầu vào Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam. Một số thơ của chị đã được dịch và in tại Liên Xô (cũ), CHDC Đức, PhápChị qua đời ngày 29.8.1988 trong một tai nạn giao thông tại đầu cầu Phú Lương, thị xã Hải Dương, tỉnh Hải Hưng (nay là Hải Dương) cùng chồng là Lưu Quang Vũ và con trai út Lưu Quỳnh Thơ.Các giải thưởng:- Giải thưởng văn học năm 1982 - 1983 của Hội Nhà văn Việt Nam cho tập thơ thiếu nhi "Bầu trời trong quả trứng".- Giải thưởng văn học năm 1989-1990 của Hội Nhà văn Việt Nam cho tập thơ "Hoa cỏ may".- Giải thưởng của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.- Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2001. 2MASTER NGUYEN HONG- Lµ nhµ th¬ n÷ tiªu biÓu cho v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i.- Cuéc ®êi bÊt h¹nh, thiÕu may m¾n. + Må c«i tõ nhá, thiÕu v¾ng t×nh th­¬ng. + Tr¾c trë t×nh duyªn. + Bi kÞch cña c¸i chÕt.- Xu©n Quúnh lu«n khao kh¸t t×nh th­¬ng, t×nh yªu, h¹nh phóc. ChÞ sèng s«i næi, trÎ trung, m·nh liÖt. Tr×nh bÇy nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ t¸c gi¶ Xu©n Quúnh?1. T¸c gi¶3MASTER NGUYEN HONG- 13 tuæi lµ diÔn viªn móa, nh­ng chÞ rÊt yªu th¬ nªn quyÕt ®Þnh ®Õn víi th¬ ca.- Th¬ Xu©n Quúnh lµ tiÕng nãi ®»m th¾m, dung dÞ, rÊt ®êi th­êng, thÓ hiÖn khao kh¸t ch¸y báng ®­îc sèng, ®­îc yªu, h¹nh phóc.- TiÕng lßng ®· cÊt lªn thµnh nh¹c, Xu©n Quúnh cã nhiÒu bµi th¬ ®­îc phæ nh¹c. (ThuyÒn vµ biÓn, Th¬ t×nh cuèi mïa thu).4MASTER NGUYEN HONG Tác phẩmTơ tằm - chồi biếc (thơ, in chung) Hoa dọc chiến hào (thơ, in chung) Gió Lào, cát trắng (thơ, 1974) Lời ru trên mặt đất (thơ, 1978) Sân ga chiều em đi (thơ, 1984) Tự hát (thơ, 1984) Hoa cỏ may (thơ, 1989) Thơ Xuân Quỳnh (1992 , 1994) Thơ tình Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ (1994) Cây trong phố - Chờ trăng (thơ, in chung) Bầu trời trong quả trứng (thơ thiếu nhi, 1982) Truyện Lưu Nguyễn (truyện thơ, 1985) Mùa xuân trên cánh đồng (truyện thiếu nhi - 1981) Bến tàu trong thành phố (truyện thiếu nhi, 1984) Vẫn có ông trăng khác (truyện thiếu nhi, 1986) Tuyển tập truyện thiếu nhi (1995)5MASTER NGUYEN HONG6MASTER NGUYEN HONG7MASTER NGUYEN HONGChẳng dại gì em ước nó bằng vàngTrái tim em anh đã từng biết đấyAnh là người coi thường của cảiNên nếu cần anh bán nó đi ngayEm cũng không mong nó giống mặt trờiVì sẽ tắt khi bóng chiều đổ xuốngLại mình anh với đêm dài câm lặngMà lòng anh xa cách với lòng emEm trở về đúng nghĩa trái timBiết làm sống những hồng cầu đã chếtBiết lấy lại những gì đã mấtBiết rút gần kho¶ng cách của yêu tinTù h¸t8MASTER NGUYEN HONGEm trở về đúng nghĩa trái-tim-emBiết khao khát những điều anh mơ ướcBiết xúc động qua nhiều nhận thứcBiết yêu anh và biết được anh yêuMùa thu nay sao bão mưa nhiềuNhững cửa sổ con tàu chẳng đóngD·y đồng hoang và đại ngàn tối sẫmEm lạc loài giữa sâu thẳm rừng anhEm lo âu trước xa tắp đường mìnhTrái tim đập những điều không thể nóiTrái tim đập cồn cào cơn đóiNgọn lửa nào le lói giữa cô đơnEm trở về đúng nghĩa trái-tim-emLà máu thịt, đời thường ai chẳng cóVẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữaNhưng biết yêu anh c¶ khi chết đi rồi9MASTER NGUYEN HONGCát vắng, sông đầy, cây ngẩn ngơ, Không gian xao xuyến chuyển sang mùa. Tên mình ai gọi sau vòm lá, Lối cũ em về nay đã thu. Mây trắng bay đi cùng với gió, Lòng như trời biếc lúc nguyên sơ. Đắng cay gửi lại bao mùa cũ, Thơ viết đôi dòng theo gió xa. Khắp nẻo dâng đầy hoa cỏ may Áo em sơ ý cỏ găm đầy Lời yêu mỏng mảnh như màu khói, Ai biết lòng anh có đổi thay ? Hoa cá may10MASTER NGUYEN HONGMASTER NGUYEN HONG Em vẫn biết đấy là điều đã cũ Chuyện tình yêu, quan trọng gì đâu Sự gắn bó giữa hai người xa lạNỗi vui buồn đem chia sẻ cùng nhau.Em đâu dám nghĩ là vĩnh viễn Hôm nay yêu, mai có thể xa rồi Niềm đau đớn tưởng như vô tậnBỗng có ngày thay thế một niềm vuiĐiều hôm nay ta nói, ngày mai Người khác lại nói lời yêu thuở trước Đời sống chẳng vô cùng, em biết Và câu thơ đâu còn mãi ngày sau Chẳng có gì quan trọng lắm đâuNhư không khí, như màu xanh lá cỏ Nhiều đến mức tưởng như chẳng có Trước cuộc đời rộng lớn mênh mang Nhưng lúc này anh ở bên em Niềm vui sướng trong ta là có thậtNhư chiếc áo trên tường, như trang sáchNhư chùm hoa mở cánh trước hiên nhà Em hiểu rằng mỗi lúc đi xaTình anh đối với em là xứ sở Là bóng rợp trên con đường nắng lửa Trái cây thơm trên miền đất khô cằn Đó tình yêu em muốn nói cùng anh Nguồn gốc của muôn ngàn khát vọng Lòng tốt để duy trì sự sống Cho con người thực sự người hơn. Nãi víi anh11MASTER NGUYEN HONG12MASTER NGUYEN HONGV¨n b¶nD÷ déi vµ dÞu ªm,ån µo vµ lÆng lÏS«ng kh«ng hiÓu næi m×nhSãng t×m ra tËn biÓn¤i con sãng ngµy x­aVµ ngµy sau vÉn thÕNçi kh¸t väng t×nh yªuBåi håi trong ngùc trÎ13MASTER NGUYEN HONGTr­íc mu«n trïng sãng biÓnEm nghÜ vÒ em, anhEm nghÜ vÒ biÓn línTõ n¬i nµo sãng lªnSãng b¾t ®Çu tõ giãGiã b¾t ®Çu tõ ®©uEm còng kh«ng biÕt n÷aKhi nµo ta yªu nhau14MASTER NGUYEN HONGCon sãng d­íi lßng s©u,Con sãng trªn mÆt n­íc¤i con sãng nhí bê Ngµy ®ªm kh«ng ngñ ®­îcLßng em nhí ®Õn anh,C¶ trong m¬ cßn thøc15MASTER NGUYEN HONGDÉu xu«i vÒ ph­¬ng b¾cDÉu ng­îc vÒ ph­¬ng namN¬i nµo em còng nghÜ H­íng vÒ anh mét ph­¬ng16MASTER NGUYEN HONGë ngoµi kia ®¹i d­¬ng Tr¨m ngµn con sãng ®ã	Con nµo ch¼ng tíi bêDï mu«n vµn c¸ch trëCuéc ®êi tuy dµi thÕN¨m th¸ng vÉn ®i quaNh­ biÓn kia dÉu réngM©y vÉn bay vÒ xa17MASTER NGUYEN HONGLµm sao ®­îc tan raThµnh tr¨m con sãng nháGi÷a biÓn lín t×nh yªu§Ó ngµn n¨m cßn vç18MASTER NGUYEN HONG2. C¶m nhËn chung vÒ bµi th¬ Em cã c¶m nhËn g× vÒ néi dung bµi th¬?- Bµi th¬ lµ tiÕng lßng cña nhµ th¬ - ng­êi con g¸i ®ang yªu vµ kh¸t väng ®­îc yªu hÕt m×nh, ®­îc vÜnh viÔn ho¸ t×nh yªu.- Nh©n vËt tr÷ t×nh ho¸ th©n thµnh 2 h×nh t­îng “sãng” vµ “em” ®Ó nãi lªn lßng m×nh.- Ng«n ng÷ th¬ trong s¸ng, gi¶n dÞ, kh«ng cÇu kú, khu«n s¸o, thÓ hiÖn t×nh yªu ch©n thµnh, ®»m th¾m, tù nhiªn.1. T¸c gi¶19MASTER NGUYEN HONG3. §äc – hiÓu - Më ®Çu bµi th¬, nh©n vËt tr÷ t×nh ®· t¸ch m×nh thµnh hai nh©n vËt “sãng” vµ “em” ®Ó béc b¹ch lßng m×nh. §ã lµ tiÕng lßng cña ng­êi con g¸i ®ang yªu. Sù xuÊt hiÖn song ®«i cña 2 h×nh t­îng “sãng” vµ” em” gióp nhµ th¬ nãi lªn ®iÒu g× trong lßng m×nh?`	 	H×nh ¶nh con sãng ë phÇn ®Çu bµi th¬ xuÊt hiÖn trong nh÷ng tr¹ng th¸i nµo?- Con sãng cã hai tr¹ng th¸i: + D÷ déi > Nh÷ng tr¹ng th¸i ®èi lËp nµy còng lµ tÝnh c¸ch cña ng­êi con g¸i khi yªu.20MASTER NGUYEN HONG- Khi yªu, nhu cÇu tù nhËn thøc cµng lín:+ Sãng: V­ît ra bÓ réng + Em: T×m ®Õn thÕ giíi réng lín=> ChØ khi ®èi diÖn víi thÕ giíi réng lín, mªnh m«ng, m×nh míi cã thÓ hiÓu ®­îc m×nh.	 Nhu cÇu nhËn thøc cña ng­êi con g¸i ®ang yªu ®­îc Xu©n Quúnh biÓu hiÖn nh­ thÕ nµo? Khi yªu, kh¸t väng kh¸m ph¸ cµng lín, Xu©n Quúnh muèn kh¸m ph¸ ®iÒu g×? - Ng­êi con g¸i ®i t×m khëi nguån cña t×nh yªu; xuÊt ph¸t tõ quy luËt cña tù nhiªn:+ Sãng: B¾t ®Çu tõ giã.+ Giã : B¾t ®Çu tõ ®©u? (Kh«ng lý gi¶i ®­îc)+ T×nh yªu: Em còng kh«ng biÕt n÷a. (Kh«ng t×m ®­îc lêi gi¶i ®¸p).=>T×nh yªu vèn bÝ Èn, kh«ng cã ®iÓm xuÊt ph¸t.21MASTER NGUYEN HONG T×nh yªu ®i liÒn víi nçi nhí. Nçi nhí cña ng­êi phô n÷ ®ang yªu ®­îc diÔn t¶ nh­ thÕ nµo? NÐt míi trong c¸ch biÓu hiÖn t×nh yªu cña Xu©n Quúnh?- Ng­êi phô n÷ yªu trong th¬ Xu©n Quúnh m¹nh b¹o, th¼ng th¾n, ch©n thµnh béc b¹ch lßng m×nh, bÇy tá nh÷ng khao kh¸t trong lßng m×nh víi lêi thó nhËn: Tõ khi yªu lµ ng­êi ta b¾t ®Çu nhí.- Nçi nhí ®­îc diÔn t¶ thËt s©u ®Ëm, nã bao trïm c¶ kh«ng gian bao la (DÉu xu«i vÒ ph­¬ng B¾c, dÉu ng­îc vÒ ph­¬ng Nam). Nã chiÕm lÊy c¶ tÇng s©u vµ bÒ réng (Con sãng d­íi lßng s©u, con sãng trªn mÆt n­íc). Nã kh¾c kho¶i trong mäi thêi gian (ngµy ®ªm, c¶ trong m¬). Nçi nhí cho¸n ®Çy câi lßng, kh«ng chØ trong ý thøc mµ c¶ trong tiÒm thøc.=> §©y chÝnh lµ sù thµnh thËt víi lßng m×nh, thµnh thËt víi t×nh yªu. Thø t×nh yªu hÕt m×nh, quªn m×nh. (Mét c¸ch biÓu hiÖn rÊt míi).22MASTER NGUYEN HONG Nhê sù ®ång hiÖn cña hai h×nh t­îng “sãng” vµ “em”:- T©m tr¹ng khao kh¸t vµ nçi nhí ®­îc béc b¹ch trùc tiÕp vµ ®­îc miªu t¶ víi c¸c s¾c th¸i cô thÓ, gîi c¶m. Nh÷ng nÐt t©m tr¹ng trë ®i trë l¹i nh­ mét ®iÖp khóc, nh­ nh÷ng ®ît sãng nèi ®u«i nhau x« vµo bê, déi l¹i, céng h­ëng, lan to¶. + Sãng: Nhí bê ngµy ®ªm kh«ng ngñ ®­îc. + Em: Nhí ®Õn anh c¶ trong m¬ cßn thøc.- ThÓ hiÖn t©m lý cña ng­êi yªu vµ ®­îc yªu. Kh¸t väng d©ng hiÕn hÕt m×nh vµ ®ßi hái sù duy nhÊt. + Sãng: Con nµo ch¼ng tíi bê, dï mu«n vêi c¸ch trë. + Em: ë n¬i nµo còng nghÜ, h­íng vÒ anh mét ph­¬ng.	T©m tr¹ng khao kh¸t vµ nçi nhí da diÕt ®­îc thÓ hiÖn qua hai h×nh t­îng sãng ®«i “sãng” vµ “em”. Ph©n tÝch hiÖu qu¶ nghÖ thuËt cña thñ ph¸p nghÖ thuËt ph©n th©n nµy? 23MASTER NGUYEN HONG Trong th¬, Xu©n Quúnh rÊt nh¹y c¶m víi sù ch¶y tr«i cña thêi gian. §iÒu ®ã biÓu hiÖn kh¸t väng g× trong t×nh yªu cña Xu©n Quúnh?- T×nh yªu vµ cuéc sèng lu«n ®øng tr­íc quy luËt nghiÖt ng· cña thêi gian , ý thøc vÒ thêi gian th­êng ®i liÒn víi niÒm lo ©u vµ nh÷ng kh¸t väng.+ Lo ©u: §êi ng­êi mong manh,h¹nh phóc ng¾n ngñi Thêi gian v« thuû v« chung+ Kh¸t väng: N¾m lÊy h¹nh phóc trong hiÖn t¹i.=> Xu©n Quúnh muèn vÜnh viÔn ho¸ t×nh yªu cña m×nh b»ng c¸ch ho¸ th©n thµnh con sãng. §©y lµ mét c¸ch øng xö tÝch cùc: sèng hÕt m×nh, sèng m·nh liÖt trong t×nh yªu ®Ó cã thÓ v­ît qua vµ th¾ng ®­îc c¸i h÷u h¹n cña thêi gian mçi ®êi ng­êi.24MASTER NGUYEN HONG - NiÒm khao kh¸t ®­îc sèng hÕt m×nh cho t×nh yªu vµ ­íc muèn vÜnh viÔn ho¸ t×nh yªu lµ biÓu hiÖn cña mét t×nh yªu lín. Nã cho thÊy tr¸i tim giµu yªu th­¬ng vµ trµn trÒ nhùa sèng ë Xu©n Quúnh mang nh÷ng nÐt ®»m s©u, dung dÞ, vµ còng v« cïng hån nhiªn, nång hËu. Kh¸t väng vÜnh viÔn ho¸ t×nh yªu nãi lªn ®iÒu g× trong vÎ ®Ñp t©m hån cña Xu©n Quúnh?25MASTER NGUYEN HONG4. KÕt luËn - Bµi th¬ lµ nçi kh¸t väng kh«ng ngu«i vÒ t×nh yªu vµ h¹nh phóc. Kh¸t väng t×nh yªu tuyÖt ®Ých lµ chung víi mäi ng­êi, nh­ng ë Xu©n Quúnh lµ t×nh yªu cña ng­êi phô n÷. Xu©n Quúnh cÇn mét chç göi g¾m, n­¬ng tùa, giao hoµ. Quan niÖm t×nh yªu bÒn v÷ng, chung thuû còng xuÊt ph¸t tõ gèc rÔ, t©m thøc cña d©n téc. Qua bµi th¬, em c¶m nhËn ®­îc g× vÒ vÎ ®Ñp cña t×nh yªu ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt trong bµi th¬? - Kh«ng sö dông bÊt kú mét h×nh thøc nghÖ thuËt nµo cÇu kú, kiÓu c¸ch; tiÕng lßng ®­îc diÔn ®¹t mét c¸ch dung dÞ, tù nhiªn. §ã còng chÝnh lµ vÎ ®Ñp cña t×nh yªu.- Chất thơ trữ tình của của Xuân Quỳnh đan quyện cái đắm đuối của cảm xúc trẻ trung vừa đồng thời là niềm lo âu hạnh phúc của người đã qua trải nghiệm, đem đến cho người đọc niềm cảm chân thành, sự lôi cuốn lãng mạn, nóng hổi tình đời, tình người. 26MASTER NGUYEN HONG