Bài giảng Ngữ văn lớp 10 - Đọc thêm: Lời tiễn dặn

:Đọc thêm: Lời tiễn dặn (trớch Tiễn dặn người yờu-truyện thơ Thỏi)Giới thiệu vào bài:Em đã có những hiểu biết gì về văn học dân gian Việt Nam?Em có hiểu biết gì về dân tộc Thái?Văn học dân gian Việt Nam bao gồm rất nhiều thể loại:truyện cổ tích,truyện truyền thuyết,sử thi,truyện cười,truyện thơ.....ở thể loại nào cũng có nhiều tác phẩm có giá trị.Ta đã học nhiều tác phẩm văn học dân gian trong chương trình,ta đã hiểu phần nào về vẻ đẹp tâm hồn của người lao động qua văn học dân gian.Hôm nay ta tiếp tục chương trình với một đoạn trích đọc thêm.Đoạn trích “Lời tiễn dặn” trích trong truyện thơ “Tiễn dặn người yêu”-truyện thơ Thái.Dân tộc THái là một tộc người thiểu số sống chủ yếu ở vùng Tây Bắc.Cũng như nhiều dân tộc thiểu số khác,tộc người Thái có nhiều nét văn hoá đặc trưng,đặc biệt là phong tục cưới hỏi:để lấy được cô gái,chàng trai phải qua thời kì ở rể để thử thách,qua thời gian ở rể chàng trai mới được rước cô gái về nhà mình...người Thái còn có tục gọi vía....1.Tìm hiểu chung:a.Tiểu dẫn:Trước khi đọc tiểu dẫn em hãy nêu những đặc điểm của thể loại truyện thơ?Em hãy tóm tắt cốt truyện theo tiểu dẫn?Đặc điểm của thể loại truyện thơ:Truyện thơ là một thể loại tự sự dân gian bằng thơ giàu chất trữ tình,thường phản ánh số phận và khát vọng của con người khi bị cuộc đời bất công chà đạpChàng trai nhà nghèo yêu một cô gái.Hai người có bao nhiêu kỉ niệm đẹp êm đềm và từng gắn bó thề nguyền “Sông Đà cạn bằng chiếc đũa hãy quên.Anh nhờ người mối lái lo lễ vật đến xin ở rể,nhưng bố mẹ cô gái chê anh nghèo,không nhận lời.Cô bị bố mẹ ép gả cho một người con trai giàu có.Cô kêu van chú,thím,anh,chị,em trong nhà nhưng không ai giúp được cô vì “lời đã trao lời liền như chiếc chiếu,như dao sắc chặt dong”.Người con trai nhà giàu đến ở rể.Người yêu của cô đau khổ phẫn chí bỏ nhà đi buôn,hi vọng trở nên giàu có ,sẽ trở về giành lại người yêu.Trước lúc ra đi,anh trao lại người yêu chiếc đàn môi hẹn ngày tái ngộ.Cô mòn mỏi chờ trông mà người yêu đi mãi vẫn chưa về.Năm tháng trôi qua,người con trai nhà giàu đã hết hạn “ở rể ngoài” rồi “ở rể trong”,cô gái phải về nhà chồng.Cùng lúc ấy người yêu trở về.anh tiễn cô gái về nhà chồng.Đôi bạn tình bịn rịn không muốn rời nhau và hẹn “không lấy được nhau thời trẻ,ta hãy lấy nhau khi goá bụa về già”Mấy năm sau,cô gái bị nhà chồng đuổi về nhà cha mẹ đẻ vì theo họ cô không thể nào trở thành “vợ hiền dâu thảo”.Rồi cha mẹ cô bán cô cho một nhà quan,cô gái đau khổ như điên dại,nhà quan mang cô ra chợ bán với giá như một cuộn lá dong.Người mua cô lại chính là người yêu cũ nay đã trở nên giàu có và đã có vợ.Cuộc sống khổ cực làm cô gái thay đổi,anh đã không còn nhận ra cô.Một hôm cô mang đàn môi ra thổi khúc tình ca năm nào,anh nhận ra người yêu cũ,anh thu xếp trả vợ về nhà mẹ và cưới cô gái như lời thề năm nào.Em có nhận xét gì về giá trị nội dung của tác phẩm truyện thơ này?b)Văn bản:Em hãy đọc toàn bộ văn bản?Em hãy trình bày quan điểm phân chia kết cấu cho đoạn trích này và hãy nêu nội dung chính của từng phần?Như vậy theo kết cấu,khi tìm hiểu văn bản em thấy nội dung cơ bản xuyên suốt đoạn trích là gì?Truyện thơ “Tiễn dặn người yêu” là tiếng nói bênh vực tình yêu đôi lứa dưới quan niệm phong kiến khắt khe “cha mẹ đặt đâu con ngồi đó”,ca ngợi tình yêu tự do chân thực,sâu sắc,chung thuỷ.Đoạn trích được chia làm hai phần: +Phần 1:Tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn dặn +Phần 2:Cử chỉ,hành động và tâm trạng của chàng trai lúc ở nhà chồng của cô gái.Như vậy theo kết cấu,nội dung cơ bản xuyên suốt đoạn trích là diễn biến tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn dặn và khi ở nhà chồng của cô gái.Qua đó ta thấy tình yêu sâu sắc,thuỷ chung của họ.2.Hướng dẫn đọc thêma)Tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn dặn:Em hãy tìm những chi tiết diễn tả tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn dặn?Em có suy nghĩ gì về những từ in đậm trong những chi tiết vừa tìm?Qua những chi tiết đó em hiểu về tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn dặn là gì?Những chi tiết diễn tả tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn dặn:“Được nhủ đôi câu anh mới đành lòng quay lạiĐược dặn đôi lời,anh yêu em mới chịu quay đi”“Xin hãy cho anh kề vóc mảnhQuấn quanh vai ủ lấy hương ngườiCho mai sau lửa xác đượm hơiMột lát bên em thay lòi tiễn dặn”“Con nhỏ hãy đưa anh ẵmBé xinh hãy đưa anh bồngCho anh bế con dòng,đừng ngượngNựng con rồng con phượng đừng buồn” Qua những chi tiết đó ta thấy tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn dặn là: +Thái độ muốn níu kéo tình yêu,muốn kéo dài thời gian ở bên nhau +Nhưng chàng buộc phải chấp nhận một sự thật:cô gái đã có chồng.Trên đường tiễn dặn em thấy ngoài tâm trạng của chàng trai còn có tâm trạng của ai nữa?Em hãy tìm những chi tiết cụ thể trong đoạn thơ?Những chi tiết đó diễn tả tâm trạng gì của cô gái?Diễn tả tâm trạng của chàng trai và cô gái trên đường tiễn dặn,dân gian muốn nói lên điều gì?Trên đường tiễn dặn,ngoài tâm trạng của chàng trai ta còn thấy tâm trạng của cô gái,tâm trạng ấy được diễn tả gián tiếp.Đó là các chi tiết sau: “Vừa đi vừa ngoảnh lại Vừa đi vừa ngoái trông Chân bước đi lòng càng đau nhớ Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi Tới rừng lá ngón ngóng trông”Những chi tiết đó thể hiện một nỗi day dứt,lưu luyến,tiếc nuối.Cô gái dường như cũng muốn níu kéo thời gian ở bên nhau.Trên đường tiễn dặn cả cô gái và chàng trai đều có nỗi day dứt,luyến tiếc,đều muốn níu kéo thời gian ở bên nhau.Điều đó chứng tỏ tình yêu của hai người còn rất mặn nồng thắm thiết.Dù nghịch cảnh đang diễn ra trước mắt nhưng tình yêu trong lòng họ vẫn có một sức sống mãnh liệt.Giữa họ có tình yêu sâu sắc chung thuỷ như vậy và họ đã thể hiện quyết tâm giữ trọn tình yêu như thế nào?em hãy tìm những chi tiết trong đoạn trích?Em có cảm nhận gì về lòng quyết tâm đó?Họ yêu nhau sâu sắc,thuỷ chung,và họ đã thể hiện lòng quyết tâm giữ trọn tình yêu.Lòng quyết tâm đó được thể hiện ở những chi tiết sau:“Đôi ta yêu nhau,đợi tháng Năm lau nởĐợi mùa nước đỏ cá vềĐợi chim tăng ló hót gọi hèKhông lấy được nhau mùa hạ,ta sẽ lấy nhau mùa đôngKhông lấy được nhau thời trẻ,ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già”Lòng quyết tâm của họ thể hiện một sức sống mãnh liệt trong tình yêu của đôi trai gái.Cho dù cuộc đời đầy ngang trái,dù họ phải xa nhau nhưng trong lòng họ luôn khắc ghi tình yêu sâu sắc chung thuỷ.Tình yêu ấy sẽ trường tồn theo thời gian.b)Cử chỉ,tâm trạng của chàng trai lúc ở nhà chồng của cô gái:Trước tình cảnh của cô gái,chàng trai đã có những cử chỉ gì?Tâm trạng của chàng trai còn được diễn tả như thế nào?Vì sao chàng trai lại có cử chỉ và tâm trạng đó?Trước tình cảnh của cô gái,chàng trai đã vỗ về,an ủi: “Dậy rũ áo kẻo bọ Dậy phủi áp kẻo lấm! Đầu bù anh chải cho Tóc rối đưa anh búi hộ”Chàng trai còn chăm sóc thuốc thang: “Anh chặt tre về đốt gióng đầu Chặt tre dày,anh hun gióng giữa Lam ống thuốc này em uống khỏi đau”Ngoài cử chỉ ta còn thấy nỗi xót xa,thương cảm của chàng trai,chứng kiến cuộc sống bất hạnh của cô gái chàng trai cảm thấy rất đau lòng,dường như anh muốn được cùng người yêu chia sẻ những bất hạnh trong cuộc sống đó.Vì giữa họ là một tình yêu sâu sắc mặn nồng,vì họ đã thề giữ tình yêu đến lúc già.Đến khi ở nhà chồng của cô gái,chàng trai vẫn cảm nhận về tình yêu ấy như thế nào?Em hãy tìm chi tiết trong đoạn thơ?Em có cảm nhận gì về giá trị biểu đạt của câu thơ từ những hình ảnh so sánh trong dẫn chứng vừa tìm?Đến khi ở nhà chồng của cô gái,chàng trai vẫn cảm nhận về tình yêu sâu sắc,sự cảm nhận đó được thể hiện ở những chi tiết sau: “Đôi ta yêu nhau,tình Lú-ủa mặn nồng Lời đã trao thương không lạc mất Như bán trâu ngoài chợ Như thu lúa muôn bông”Tác giả dân gian dùng những hình ảnh so sánh rất độc đáo để diễn tả cảm nhận của chàng trai về tình yêu: +Dân gian dùng đến tích từ truyện cổ:Chàng Lú,nàng ủa của dân tộc Xá(Tây Bắc)...... +Dùng hình ảnh so sánh: Lời yêu đã trao như:-bán trâu ngoài chợ -thu lúa muôn bôngBằng những hình ảnh so sánh đó lời thơ đã một lần nữa khẳng định sức mạnh tình yêu của đôi trai gái,tình yêu ấy không gì có thể chuyển lay.Với sức mạnh tình yêu đó,chàng trai thể hiện lòng quyết tâm sẽ giành lại tình yêu để đoàn tụ cùng cô gái.Lòng quyết tâm đó một lần nữa được khẳng định như thế nào?Từ đó em thấy được điều gì trong tâm hồn của chàng trai?Lòng quyết tâm giành lại tình yêu của chàng trai đã được thể hiện trên đường tiễn dặn “Không lấy được nhau mùa hạ,ta sẽ lấy nhau mùa đông Không lấy được nhau thời trẻ,ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già”Và đến đây,khi đã ở nhà chồng của cô gái,chàng trai nhận ra tình yêu trong lòng mình vẫn không hề thay đổi,không gì có thể chuyển lay,vì thế lòng quyết tâm giành lại tình yêu một lần nữa lại được thể hiện: “Yêu nhau,yêu trọn đời gỗ cúng Yêu nhau,yêu trọn kiếp đến già”Và nếu phải chết cũng sẽ chết bên nhau: “Chết thành đất,mọc dây trầu xanh thắm Chết thành bèo,ta trôi nổi ao chung Chết thành muôi,ta múc xuống cùng bát Chết thành hồn,chung một mái,song song”Từ đó em thấy sự chung thuỷ trong tình yêu của chàng trai.Theo từng lời thơ,chàng trai khẳng định tình yêu bền chặt và có sức sống lâu bền,không bao giờ thay đổi,và chàng quyết tâm giành lại tình yêu đó.c)Nghệ thuật:Đoạn trích sử dụng rất nhiều câu thơ có dùng phép điệp(từ ngữ,hình ảnh,kiểu câu)Hãy tìm và nhận xét giá trị biểu cảm của những câu thơ đó?3.Luyện tập-củng cố:a)Em hãy đọc diễn cảm đoạn thơ?b)Hãy viết một đoạn văn tự sự kể lại những suy nghĩ và tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn dặn?Đặc điểm nổi bật về nghệ thuật thể hiện của đoạn thơ là dùng rất nhiều câu thơ có sử dụng phép điệp: +Điệp từ: Vừa đi vừa ngoảnh lại Vừa đi vừa ngoái trông +Điệp hình ảnh: “Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi Tới rừng lá ngón ngóng trông” +Điệp câu: “Không lấy được nhau mùa hạ,ta sẽ lấy nhau mùa đông Không lấy được nhau thời trẻ,ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già”Phép điệp ấy đã diễn tả thành công tình yêu sâu sắc trong lòng đôi trai gái,Dù hiện tại giữa họ là sự chia li cách biệt khổ đau,nhưng họ sẽ làm mọi cách để giành lại tình yêu,tình yêu ấy còn sống mạnh mẽ hơn dước sự chà đạp bất công của cuộc đời. Xin trân trọng cảm ơn