Bài giảng Ngữ văn lớp 12 - Bài học: Rừng xà nu

 Rừng  xà nuNguyễn Trung ThànhI . Giới thiệu: 1. Tác giả: Sinh 1932 .Tên thật Nguyễn Văn Báu quê Quảng Nam. .1950,đang học trung học chuyên khoa. Gia nhập bộ đội. Sau đó, là phóng viên báo quân đội nhân dân liên khu V, vừa sáng tác văn học. .1954, tập kêt ra Bắc. 1962 ,trở về Nam c/đấu ở ch/trường Quảng Nam và Tây Nguyên.1975, ra Hà Nội, công tác tại hội nhà văn VN, uỷ viên BCH hội nhàvăn VN trong nhiều khoá, Tổng biên tập báo Văn nghe.O gắn bó sâu sắc với mảnh đất TNguyên suốt 2 mùa kh/chiến.nhà văn có t/p xs nhất về vùng đất này. O thường đề cập đến nhữg v/đề trọg đại của đất nước, xd những nh/vật tiêu biểu cho ý chí, nguyện vọng của nh/dân, giọng văn hào sảg, trag trọng..2000, nhận giải thưởng nhà nước về VHNT..T/p: Đất nước đứng lên, Rẻo cao, Trên quê hương những AH Điện Ngọc. 2. Hoàn cảnh ra đời: *Viết tháng3.1965, khi quân Mĩ ồ ạt đổ quân vào miền nam VN*Đăng lần đầu tiên trên tạp chí Văn nghệ quân giải phóng miền TrungTrung bộ số 2 .1965* Được đưa vào tập truyện kí Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc3. Cảm hứng s/tác: Mảnh đất, con người Tây Nguyên. Trong đó, hình tượng cây xà –nu hùng vĩ, cao thượng trong suốt những năm tháng chiến tranh ác liệt.4 Tóm tắt t/p :Lang Xô- man ở trong tầm đại bác của giặc. Đạn giặc tàn phá khốc liệt rừng xà-nu, nhưng cũng như người dân Xô-man, rừng xà-nu vẫn kiên cường vươn lên. Nhân dịpTnú về thăm làng, nghỉ tại nhà cụ Mết. Đêm đó, cụ kể cho dân làng nghe về cuộc đời Tnú. Nhữg năm ấy, địch khung bố dã man ph/trào CM,lang Xô-man vẫn nuôi dưỡng cán bộ. Tnú được a Quyết dìu dắt, làm liên lạc, sau bị địch bắt đi tù. Thoát tù, a trở về cùng dân lang chuẩn bị ch/đấu. Được tin này, giặc kéo về lang. Trước cảnh vợ con bị giặc tra tấn, Tnú đã nhảy vào bọn lính định cứu nhưng a bị giăc bắt, vợ con bị chúng giết. Giặc đốt 2 bàn tay a bang giẻ tẩm dầu xà nu. Dân làng đã nhất tề vùng lên giết giặc. Cụ Mết kêu gọi mọi người tự trang bị vũ khí để ch/đấu . A ra nhập lực lượng quân giải phóng để ch/đấu chống kẻ thù. Sau 3 năm, a được về thăm dân làng. II . đọc -hiểu: 1. Hình tượng cây xà-nu, rừng xà- nu:- Là loại cây họ thông mọc nhiều ở Tây Nguyên. Đặc điểm: * Khoẻ mạnh, giàu sức sống, sinh sôi nảy nở nhanh cả ở những nơi đồi núi khô cằn. * Gắn bó mật thiết với người dân Tây Nguyên: + Sinh ra dưới gốc cây xà-nu, + Lớn lên,lao động, + Sinh hoạt bên cây xà-nu+ Yêu đương hẹn hò, + Khi mất dưới gốc và rừng xà-nu..* Trong t/p: cây, rừng là 1 nhân vật quan trọng * NT: 20 lần trực tiếp, gián tiềp nói đến cây, rừng và những biến thể khác của nó : củi, khói, lửa, nhựa, lá, . Nhìn, miêu tả cây xà nu nhiều góc cạnh . * Xuất hiện đầu, cuối t/p : K/cấu vòng tròn mang tính luân hồi : khép lại câu truyện này để mở ra 1 câu truyện khác, * P/ pháp tả thực, lặp lại: 5 lần rừng xà nu, 4 lần đội xà nu, 15 lần cây, ngọn, nhựa, lửa xànu  *Số lượng hàng vạn cây và sức mạnh sinh tồn thật lớn..a.Hòan cảnh xuất hiện: *Làng trong tầm đại bác của đồn giặc > nguy hiểm.*Giặc bắn phá ác liệt: bất chấp thời gian, khôg gian “chúng bắn ngày, bắn đêm, xế chiều, đứng bóng và xẩm tối. ”.*Tang tóc bao trùm lên rừng xà nu: ” hàng vạn cây ko cây nào ko bị thương” ” có những cây bị chặt ngang thân mình đổ ào ào như 1 trận bão ”” ở chỗ vết thương nhựa ứa ra đọng tụ laị bầm đen, đặc quyện lại thành từng cục máu lớn’’.Ơ nhữg cây non trúng đạn, vết thương “ cứ loét mãi ra , năm mười hôm sau thì cây chết ”.>. NT nhân hoá, so sánh, tg mtả cây xà nu như nhữg con người phải chịu nhiều đau thương bởi sự tàn phá khủng khiếp của giặc.b Phẩm chất cây xà nu:* Mỗi lần xuất hiện, cây xà -nu đều mang dáng vẻ kì lạ > tượng trưng cho khí phách AH và sức sông mãnh liệt của người dân Xô- Man, nuí rừng Tây Nguyên kiên cường bất khuất.*Loại cây sinh sôi nảy nở mạnh mẽ :“Cạnh 1 cây mới ngã gục, đã có 4,5 cây con mọc lên, ngọn xanh rờn, hình mũi tên lao thẳng lên bầu trời” > người Xô-Man hiên ngang trong lửa đạn, người trước ngã xuống, người sau đứng lên> sức sống ko gì tàn sát nổi.* Phẩm chất sáng ngời,ham á/ s mặt trời, yêu tự do:. Tư thế: đứg thẳng tắp> vững vàng.> ”phóng lên rất nhanh để tiếp lấy á/ nắng”* Vẻ đẹp lãng mạn: Nhựa cây,” tràn trề, thơm ngào ngạt, long lanh dưới nắng hè gay gắt.Hương cây “ vô số hạt buị vàng từ nhựa cây bay ra, thơm mỡ màng”* Là loại cây khoẻ mạnh , vững vàng trước sự huỷ diệt dã man của kẻ thù:” đạn đại bác ko giết nổi chúng, nhữg vết thương của chúng chóng lành như trên 1 thân thể cường tráng’” chúng vượt lên rất nhanh, thay thế những cây đã ngã.*Che chở , bảo vệ dân làng ”ưỡn tấm ngực lớn che chở cho dân làng”* Nối tiếp > vẻ đẹp mang tính sử thi” hết tầm mắt ko thấy gì ngoài những đồi xà- nu nối tiếp tới chân trời* Gaén boù maät thieát vôùi c/s thöôøng nhaät cuûa daân laøng: .Soáng thuyû chung, gaén boù vôùi nguôøi daân Xoâ-man qua nhieàu theá heä. Coù maët trog ñ/s hanøg ngaøy cuûa ngöoøi daân Xoâ- man ”. Löûa: chaùy daàn daät trong moãi nhaø, trong beáp löûa nhaø öng taäp hôïp daân laøng.Khoùi: ñen nheûm baøn tay, maêt luõ treû” maët maøy lem luoác khoùi xaø nu” Tnuù, Mai duøng ñeå xoâng baûng anh Quyeát daïy chöõ >. Tình baïn, t/yeâu* Gaén boù vôùi nhöõg söï kieän troïng ñaïi cuûa daân laøng:. Ngoïn ñuoác xaø nu trong tay cuï Meát ñi vaøo röøng laáy giaùo, maùc ,döïa ñaõ giaáu kó ñeå chuanå bò cho cuoäc noåi daäy. . Döoùi ngoïn löûa xaø-nu, ñeâm ñeâm ngöôøi daân maøi vuõ khí gieát giaëc . Nhöïa: giaëc ñaõ duøng ñeå ñoát 10 ngoùn tay Tnu ù> daõ man > chaâm ngoøi löûa cuoäc noåi daäy cuûa daân laøng keát quaû >10 xaùc giaëc ngoån ngang * Thaám saâu vaøo töøng neáp nghó vaø caûm xuùc cuûa ngöôøi Taây Nguyeân . Tnuù :sau 3 naêm ñi l/ löôïng. Caûm xuùc boài hoài tröôùc caây xaø-nu caïnh con nöôùc lôùn. Cuï Meát: khi keå cho con chaùu nghe > töï haøo veà söùc maïnh, tröôøng toàn cuûa caây .* Moâ taû, hoaø nhaäp, töông öùng vôùi p/chaát cuûa ngöôøi T/Nguyeân:.B/phaùp nhaân hoaù > nhö con ngöôøi .Bieán röøng, caây xaø nu thaønh heä thoáng hình töôïng, t/caùch nhaân vaät , . Caây xaø-nu yeâu töï do , ham aù/s maët trôøi // daân laøng Xoâ- man yeâu töï do.. Caây xaø- nu bò taøn phaù // daân laøng bò ñau thöông, maát maùt.. Caây xaø nu noái tieáp chaïy tôùi chaân trôøi// söùc soáng baát dieät cuûa ngöôøi Xoâ- man. Caây xaø nu hieân ngang, baát khuaát truôùc bom ñaïn keû thuø // caùc theá heä ngöôøi noái tieáp nhau kieân cöôøng c/ñaáu vì ñoäc laäp töï do .> Xaø- nu laø bieuå töôïng cuûa daân laøng Xoâ- man, ngöôøi daân Taây Nguyeân, ND Mieàn Nam.Taùc giaû XD h/töôïng caây xaø -nu hoaøn haûo ko nhöõng taïo kk Taây Nguyeân huøng vó , hoang daõ maø coøn göûi gaém nhönõg suy tö, nieàm tin maõnh lieät vaøo söùc soáng baát dieät cuûa con ngöôøi vaø maûnh ñaát Taây Nguyeân2 Hình töôïng con ngöôøi Xoâ- man:.a TNUÙ:Nguyeân maãu: ngöôøi TN teân Ñeà nguôøi Xô- ñaêng * Tnuù tieâu bieåu cho con ñöôøng ñi leân cuûa DT - Sôùm moà coâi cha meï - Lôùn leân nhôø söï nuoâi döôõng vaø ñuøm boïc cuûa daân laøng - Gaén boù vôùi daân laøng. Mang phaåm chaát cuûa daân laøng. 	 - Theo CM töø nhoû, cuoäc ñôøi khoå nhöng taám loøng trong 	saïch,trung trinh. * Tính caùch:*Nhanh nheïn,thoâng minh, thaùo vaùt,gan goùc, taùo baïo, trung thöïc: .Tnuù hoïc chöõ thua Mai. Laáy ñaù ñaäp vôõ baûng, boû ra suoâí ngoài suoát ngaøy. Sau ñoù, töï ñaäp vaøo ñaàu, maùu chaûy > lì lôïm, gan goùc. Nhôø Mai daïy chöõ. > trung thöïc.. Khi laøm lieân laïc: ko bao giôø ñi döôøng moøn, xeù röøng maø ñi. Qua soâng cöù löïa choå thaùc maïnh maø bôi ngang > thoâng minh.* ÑÑ. Khi bò ñòch baét: “ nuoát laù thö vaøo buïng”.. Khi bò ñòch ñoát 10 ñaàu ngoùn tay, a nghieán raêng chòu ñöïng ”quyeát ko khai”.* Coù moái thuø choàng chaát vôùi quaân giaëc: chuùng gieát haïi daân laøng vaø vôï con a, baûn thaân chuùng tra taán a trôû neân taøn taät.* Duõng caûm, trug thaønh vôùi CM: .H/caûnh: keû thuø khuûng boá, caùc vuï thaûm saùt dieãn ra lieân tieáp, CM gaëp nhieàu toån thaát, k/khaên.Laøg xoâ-man Anh Xuùt bò treo coå leân caây vaû, baø Nhan bò chaët ñaàu > thanh nieân, treû em thay phieân nhau vaøo röøng nuoâi giaáu caùn boä, Tnuù, Mai haêng haùi nhaát.> loøng trng thaønh boäc loä qua nhieàu thöû thaùch. Nhoû: giaëc baét> ko khai Lôùn leân: vöøa coù h/phuùc gia ñình. Giaëc chaø ñaïp phuõ phaøg. Chuùg tra taán vôï con cho ñeán cheát ngay tröôùc maët a > caêm thuø, baát chaáp caùi cheát..Khi giaëc ñoát 10 ngoùn tay > ko khai > p/chaát kieân cöôøng, trug thaønh* Bieát vöôït leân noãi ñau maát maùt caù nhaân> gia nhaäp quaân giaûi phoùng, chieán ñaáu, baûo veä queâ höông, traû thuø cho ngöôøi thaân.* Tình yeâu queâhöông, ngöôøi thaân:. Yeâu tha thieát buoân laøng, röøng xa-ønu gaàn con nöôùc lôùn > aâm thanh tieáng chaøy quen thuoäc > gôïi nhôù ngöôøi thaân, meï, Mai, Dít, nhòp ñieäu buoân laøng, h/aû caây xa-ø nu.. Gaén boù vôùi buoân laøng, kính troïng cuï Meát> vui tröôùc söï vöõng vaøng khoeû maïnh cuûa cuï .. Luoân giöõ maõi kæ nieäm ñeïp vôùi Mai> a thöïc söï laø ngöôøi con chung cuûa buoân laøg.* Coù tính kæ luaät cao: nhôù nhaø, queâ höông, ngöôøi thaân, caáp treân cho pheùp veà môùi veà.> söùc maïnh laøm neân chieán thaéng.Chi tieát baøn tay Tnuù: hieân cuoäc ñôøi, t/caùch.+Khi laønh :nghóa tình, thaúng thaén: daãn Mai leân raãy troàng tæa, xaùch xaø-leát giaáu gaïo nuoâi c/boä, caàm phaán traéng hoïc chöõ, töï tröøng phaït mìh vì doát, +Khi bò baét: ñaët tay chæ vaøo buïng+Khi ñöôïc thaû: caàm tay Mai xuùc ñoäng+Khi bò keû thuø tra taán- thöônh taätcaêm thuø >boùp cheát teân chæ huy giaëc baøn tay quaû baùo. Nhaän xeùt: . Baøn tay traûi daøi suoát t/p // chieán coâng, t/c, soá phaän. Tnuù ñöôïc XD baèg b/phaùp LM, giaøu chaát lí töôûng> T/g muoán theå hieän p/c, soá phaän, con ñöôøng ñi ñeán vôùi CM cuûa ND Taây Nguyeân, NDMN, trog q/trình ñ/tranh g/phoùng dt, giaønh ñoäc laäp töï do. b. Cuï Meát: Ngoaïi hình: * Quaéc thuôùc “ 60 tuoåi maø tieáng noùi doäi vag trong loàg ngöïc” * Raâu daøi tôùi ngöïc,ñen boùng, maét saùg , xeách nguôïc, ôû traàn “ngöïc caêg nhö caây xaø nu lôùn” Khoeû maïnh, vöõng vaøng , kieân ñònh * Tính caùch:+ Yeâu thöông, traân troïng Tnuù, thöôøng keå veà c/ñôøi Tnuù cho daân laøg nghe> g/duïc tröyeàn thoáng+ Thuyû chug, vöõng tin vaøo CM, dt, queâ höông.+ Laø nguôøi chæ huy tinh thaàn cuûa daân laøg. +Laø pho söû soág , ñeà cao t/thoág baát khuaát cuûa daân laøg, yù thöùc tieáp noái t/thoág.+ Ñuùc keát k/nghieäm xöông maùu” chuùg noù caàm suùng, mình phaûi caàm giaùo maùc”. . Cuï laø ngöôøi coù neùt gaàn giuõ vôùi caùc nhaân vaät tuø tröôûng> theå hieän khaùt voïg, hoaøi baõo cuûa caû coäg ñoàgtrog söû thi T/nguyeân . Laø nhaân vaät töôïng trög cho LS, tr/t hieân ngag, baát khuaát, söùc soág beàn bæ cuûa daân laøg Xoâ-man T/g söû duïg buùt phaùp söû thi vaø caûm höùg LM lí töôûng hoaù .C Dít: *Bí thö chi boä, ch/trò vieân xaõ ñoäi “ caây xaø nu con” ”ñaïn ñaïi baùc ko gieát noåi ” ”vöôn leân, saéc nhoïn nhö löôõi leâ” *X/hieän ko nhieàu trong t/p nhög laø hieän thaân cuûa söï tieáp noái tr/thonág baát khuaát*Luùc coøn nhoû: -Lanh lôïi , thoâng minh, gan daï - Bò giaëc doaï, ñaïn baén xug quanh: Ban ñaàu khoùc theùt. Sau ñoù, ñöùng im, ñoâi maét 	bình thaûn nhìn giaëc - Cöông nghò, bieát neùn ñau thöông khi chöùng kieán caùi cheát cuûa chò vaø chaùu*Khi lôùn: - Coù baûn lónh thuyeát phuïc quaàn chuùg, xöùng ñanùg ôû cöông vò l/ñaïo buoân lanøg. _T/caûm = traùch nhieâm = nguyeân taéc : thöông anh, ko queân nhieäm vuï - Tha thieát yeâu queâ höông, ngöôøi thaân: daën giöõ veä sinh,ñöôïc thöôûng. Chia muoái 	cho moïi ngöôøi, daân laøg meán phuïc> Laø löïc löôïng chuû choát cuûa cuoäc ñ/tranh, söï tieáp noáI töï giaùc, 	quyeát lieät.D. Heng: - Nhanh nheïn , thoâng minh, thaùo vaùt, ñaày töï tin - Laø caây xaø nu con ñag vöôn leân ÑÑ: - ít noùi, ñoäi caùi muõ suïp xin ñöôïc cuûa anh giaûi phoùg quaân, maëc chieác aùo baø ba daøi pheát ñít, ñoùng khoá. - Suùng ñeo cheùo sau löng ra veû 1 ngöôøi lính thöïc söï. > ngoä nghónh, ñaùng yeâu. - Ngoan ngoaõn, coù tính kæ luaät cao: nghe lôøi tuyeät ñoái chò Dít - Nhanh nheïn, thoâng minh: naém chaéc vò trí nôi naøo laø caùc chieán ñieåm, nôi naøo haàm choâng lôùn, nhoû.* Nhö ngöôøi lính thöïc söï ñag keá tuïc söï nghieäp cuûa cha oâ. * Laø hình aûnh töôi treû, soáng ñoäng, ñaùng tin töôûng cuûa töông lai.E. Nhaân vaät daân laøg Xoâ–man: coù teân, ko teân, giaø treû.- Vui möøng khi Tnuù veà thaêm > yeâu thöông- Chaêm chuù laég nghe cuï Meát keå chuyeän- Nhaát loaït laøm theo meänh leänh cuûa Tnu ù> thuyû chug vôùi CMÑÑ: Trug thaønh vôùi Cm, gaén boù vôùi queâ höông, caêm thuø giaëc.3. Chaát söû thi: Ñn: Laø khuynh höôùng s/taùc thieân veà p/aù nhöõg söï kieän coù yù nghóa LS, coù tính toaøn daân. Nh/vaät trug taâm laø nhöõg con ngöôøi ñaïi dieän cho g/caáp, DT vôùi nhöõg p/chaátcao caû, keát tinh nhöõg gì cao ñeïp nhaát cuûa caû coäg ñoàg. Khuynh höôùng söû thi thöôøng gaén vôùi caûm höùng LMTheå hieän: - Ñeà taøi: v/ñeà sinh töû cuûa caû 1 coäng ñoàg, DT: vieát veà 1 thôøi ñieåm troïg ñaïi cuûa CMVN (sau h/ñònh Giô-ne- vô .. Ñoàg Khôûi).: NDMN ch/bò vuõ trag c/ñaáu. - Chuû ñeà: con ñöôøng duy nhaát cuûa NDMN ñöông ñaàu vôùi keû thu ølaø ñöùng leân caàm vuõ khí c/ñaáu g/phoùng q/höông -Nh/vaät: Tnu, Meát : keát tinh cao nhaát p/c cuûa coäng ñoàng: gaén boù daân laøg, trug thaønh vôùi CM, caêm thuø giaëc, kieân cöôøng baát khuaát, duõg caûm c/ñaáu hi sinh, lí töôûng soág = vaän meänh coäng ñoàg. -Gioïg ñieäu: traàn thuaät gôïi kkLS, trag nghieâm, ñaày ngöôõg voïg cuûa moïi ngöôøi - H/aû: choùi loïi, kì vó