Bài giảng Ngữ văn lớp 12 - Tiết 36: Thực hành một số phép tu từ cú pháp

Kính chào quý thầy cô giáoChào các em học sinh ! Chào mừng Ngày Nhà Giáo Việt Nam 20/11/2008Tióỳt 36Thực hành một số phộp tu từ cỳ phỏp THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁP I. Phộp lặp cỳ phỏp : Sự thật là từ mựa thu năm 1940, nước ta đó thành thuộc địa của Nhật, chứ khụng phải thuộc địa của Phỏp nữa. Khi Nhật hàng Đồng minh thỡ nhõn dõn cả nước ta đó nổi dậy giành chớnh quyền, lập nờn nước Việt Nam Dõn chủ Cộng hũa. Sự thật là dõn ta đó lấy lại đất nước Việt Nam từ tay Nhật, chứ khụng phải từ tay Phỏp. Phỏp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoỏi vị. Dõn ta đó đỏnh đổ cỏc xiềng xớch thực dõn gần 100 năm nay để gõy dựng nờn nước Việt Nam độc lập. Dõn ta lại đỏnh đổ chế độ quõn chủ mấy mươi thế kỉ mà lập nờn chế độ Dõn chủ Cộng hũa. (Hồ Chớ Minh, Tuyờn ngụn Độc lập)Đoạn trớch này cú những cõu văn nào lặp nhau về mặt cấu trỳc ngữ phỏp? 1. Bài tập 1 :Hóy phõn tớch cấu trỳc cỳ phỏp của những cặp cõu ấy? THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁP I. Phộp lặp cỳ phỏp : 1. Bài tập 1 : THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁP I. Phộp lặp cỳ phỏp : 1. Bài tập 1 : Sự thật là từ 1940 /nước ta / đó thành thuộc địa của Nhật, chứ khụng Phỏp nữa. P (Phụ tỡnh thỏi) C V Sự thật là /dõn ta /đó lấy lại đất nước VN từ tay Nhật, chứ khụng phải từ tay Phỏp. P C V Dõn ta / đó đỏnh đổ cỏc xiềng xớch TD gần 100 năm nay / để gõy dựng nờn độc lập. C V P (Tr. ngữ chỉ mục đớch) Dõn ta / lại đỏnh đổ chế độ quõn chủ mấy mươi thế kỉ / mà lập nờn chế độ DCCH. C V P (Tr.ngữ chỉ mục đớch) THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁP I. Phộp lặp cỳ phỏp : 1. Bài tập 1 : Cỏch sử dụng cấu trỳc cỳ phỏp lặp cú tỏc dụng như thế nào trong việc thể hiện nội dung đoạn văn?Trong đoạn thơ này Nguyễn Đỡnh Thi đó sử dụng phộp lặp cỳ phỏp như thế nào? Nờu tỏc dụng củ a phộp lặp cỳ phỏp đú? THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁP I. Phộp lặp cỳ phỏp : 2. Bài tập 2 :Trời xanh đõy là của chỳng taNỳi rừng đõy là của chỳng taNhững cỏnh đồng thơm mỏt Những ngó đường bỏt ngỏtNhững dũng sụng đỏ nặng phự sa (Nguyễn Đỡnh Thi, Đất nước)Trong đoạn trớch này Trần Quốc Tuấn đó sử dụng phộp lặp cỳ phỏp và phộp liệt kờ. Hóy lập mụ hỡnh để làm rừ hai phộp tu từ mà tỏc giả đó sử dụng? THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁP II. Phộp liệt kờ : 1. Bài tập 1 : Cỏc ngươi ở cựng ta coi giữ binh quyền đó lõu ngày, khụng cú mặc thỡ ta cho ỏo, khụng cú ăn thỡ ta cho cơm; quan nhỏ thỡ ta thăng chức, lương ớt thỡ ta cấp bổng; đi thủy thỡ ta cho thuyền, đi bộ thỡ ta cho ngựa; lỳc trận mạc xụng pha thỡ cựng nhau sống chết, lỳc ở nhà nhàn hạ thỡ cựng nhau vui cười. Cỏch đối đói so với Vương Cụng Kiờn, Cốt Đói Ngột Lang ngày trước cũng chẳng kộm gỡ. (Trần Quốc Tuấn, Hịch tướng sĩ) THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁP II. Phộp liệt kờ : 1. Bài tập 1 : Cấu trỳc lặpLiệt kờHoàn cảnhThỡGiải phỏp123Khụng cú mặcKhụng cú ănQuan nhỏthỡthỡthỡthỡta cho ỏota cho cơmta thăng chức. Khẳng định sự đối đói chu đỏo, đầy tỡnh nghĩa của Trần Quốc Tuấn với tướng sĩ trong mọi hoàn cảnh khú khăn. THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁP II. Phộp liệt kờ : 2. Bài tập 2 : Về chớnh trị, chỳng tuyệt đối khụng cho nhõn dõn ta một chỳt tự do dõn chủ nào. Chỳng thi hành những luật phỏp dó man. Chỳng lập ba chế độ khỏc nhau Trung, Nam, Bắc để ngăn cản việc thống nhất nước nhà của ta, để ngăn cản dõn tộc ta đoàn kết. Chỳng lập ra nhà tự nhiều hơn trường học. Chỳng thẳng tay chộm giết những người yờu nước thương nũi của ta trong những bể mỏu. Chỳng ràng buộc dư luận, thi hành chớnh sỏch ngu dõn. Chỳng dựng thuốc phiện, rượu cồn để làm nũi giống ta suy nhược. (Hồ Chớ Minh-Tuyờn ngụn Độc lập) Phỏn tờch hióỷu quả cuớa pheùp làỷp cuù phaùp phọỳi hồỹp vồùi pheùp lióỷt kó trong õoaỷn trờch? THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁP II. Phộp liệt kờ : 2. Bài tập 2 : * Cỏc cõu trong đoạn trớch cú kết cấu ngữ phỏp giống nhau: C - V + P (phụ ngữ chỉ đối tượng) * Ở mỗi cõu đều liệt kờ những tội ỏc của thực dõn Phỏp. Phộp lặp cấu trỳc cỳ phỏp đó khiến cho õm hưởng cõu văn càng mạnh mẽ, hựng hồn, đanh thộp kết hợp với phộp liệt kờ, Bỏc đó vạch rừ những õm mưu thõm độc, những chớnh sỏch tàn bạo, những thủ đoạn khụng thể dung thứ của thực dõn Phỏp trờn phương diện chớnh trị. Như vậy, hai phộp tu từ này đó khiến cho lời kết tội lũ thục dõn thờm sức nặng tố cỏo. THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁP III. Phộp chờm xen : 1. Bài tập 1: Bởi thế cho nờn, chỳng tụi, lõm thời chớnh phủ nước Việt Nam mới, đại biểu cho toàn dõn Việt Nam, tuyờn bố thoỏt li hẳn quan hệ thực dõn với Phỏp, xúa bỏ hết những hiệp ước mà Phỏp đó kớ nước Việt Nam, xúa bỏ tất cả mọi đặc quyền của Phỏp trờn đất nước Việt Nam. (Hồ Chớ Minh- Tuyờn ngụn độc lập) - Hóy xỏc định vị trớ và vai trũ của bộ phận in đậm trong cõu văn trờn ? - Bộ phận này cú tỏc dụng như thế nào trong việc thể hiện nội dung của cõu? THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁP II. Phộp chờm xen : 1. Bài tập 1 : Phần in đậm nằm sau chủ ngữ để sỏng tỏ, ghi chỳ thờm thụng tin cho chủ ngữ (chỳng tụi)- Nú khụng tham gia vào thành phần nũng cốt cõu.- Tỏc dụng: Nhấn mạnh tư cỏch phỏp nhõn của chỳng tụi, những người tuyờn bố nền độc lập của đất nước Việt Nam, làm cho lời tuyờn bố cú tớnh chất đanh thộp, cú hiệu lực phỏp lớ, cú độ thuyết phục cao. THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁP III. Phộp chờm xen : 2. Bài tập 2 : Chớ Phốo hỡnh như đó trụng trước thấy tuổi già của hắn, đúi rột và ốm đau, và cụ độc, cỏi này cũn đỏng sợ hơn đúi rột và ốm đau. (Nam Cao- Chớ Phốo) Hóy xỏc định phần chờm xen trong cõu văn trờn? Cho biết tỏc dụng của nú? THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁPIV. Củng cố:Xỏc định phộp tu từ cỳ phỏp được sử dụng trong cỏc cõu thơ sau:Khi ta lớn lờn Đất Nước đó cú rồi Đất Nước cú trong những cỏi “ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể. Đất Nước bắt đầu với miếng tràu bõy giờ bà ăn Đất Nước lớn lờn khi dõn mỡnh biết trồng tre mà đỏnh giặc (Nguyễn Khoa Điềm- Mặt đường khỏt vọng)a1. Lặp cỳ phỏp a2. Liệt kờ a3. Chờm xen THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁPIV. Củng cố:Xỏc định phộp tu từ cỳ phỏp được sử dụng trong cỏc vớ dụ sau:b. Tin vui chiến thắng trăm miền Hũa Bỡnh, Tõy Bắc, Điện Biờn vui về Vui từ Đồng Thỏp, An Khờ Vui lờn Việt Bắc, dốo De, nỳi Hồng. (Tố Hữu- Việt Bắc)a1. Lặp cỳ phỏp a2. Liệt kờ a3. Chờm xen THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁPIV. Củng cố:Xỏc định phộp tu từ cỳ phỏp được sử dụng trong cỏc vớ dụ sau: c. Liờn tiếp Tết đi vào khỏng chiến Theo mẹ tụi Kiều cũng tản cư (Nhà thơ nguyễn Du ngày trước hẳn khụng ngờ nhõn vật mỡnh Kiếp truõn chuyờn chửa dứt) Cỏch mạng đỏnh vào bao tập tục Vàng tỏa hoa mai chẳng nở sai kỡ. (Trinh Đường- Búi Kiều)a1. Lặp cỳ phỏp a2. Liệt kờ a3. Chờm xen THỰC HÀNH MỘT SỐ PHẫP TU TỪ CÚ PHÁPIV. Củng cố:2. Hóy nờu đặc điểm và tỏc dụng của mỗi phộp tu từ đó học? Phộp lặp cỳ phỏp: Phộp liệt kờ: Phộp chờm xen: * Bài tập về nhà: 1. Làm bài tập 2 trang151. 2. Tỡm ba cõu văn (hoặc thơ) trong cỏc văn bản ở sỏch ngữ văn 12 cú sử dụng cỏc phộp tu từ cỳ phỏp trờn. 3. Hóy viết một đoạn văn(từ 3 đến 5 cõu) về Tố Hữu và bài thơ Việt Bắc, trong đú cú sử dụng phộp chờm xen. * Chuẩn bị bài mới: - Tỡm đọc một số tư liệu về Xuõn Quỳnh: Cuộc đời và thơ ca. - Đọc kĩ bài Súng - trả lời cỏc cõu hỏi sgk.V. Dặn dũ: Bài học đến đây kết thúc Chúc quý thầy cô giáoVà các em học sinh sức khỏe !