Bài giảng Ngữ văn - Tiết 57: Chỉ Từ

KÝnh chµo quý ThÇy C« Bµi gi¶ng m«n: Ng÷ v¨n KiĨm tra bµi cị X¸c ®Þnh sè tõ vµ l­ỵng tõ trong c¸c c©u ?a. häc sinh ®i häc.b. Anh ®Õm b­íc ®i nỈng nỊ.c. Tr­íc m¾t «ng l·o lµ tĩp lỊu n¸t. N¨mtõngmét Ph©n tÝch cÊu t¹o cum danh tõ sau? TÊt c¶ nh÷ng häc sinh ptpttpsÊyTiết 57: CHỈ TỪ Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc. Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng(). ( Em bé thông minh)I. Bµi hoc 1. ChØ tõ lµ g× ? a. VÝ dơ 1.- Những từ: nọï, ấy, kia, nọ bổ sung ý nghĩa cho các danh từ ông vua, viên quan, làng, nhà. Chúng dùng để trỏ vào sự vật, định vị sự vật trong không gian.TiÕt 57: ChØ tõI. Bµi häc 1. ChØ tõ lµ g×?a. VÝ dơ 1b. VÝ dơ 2Từ Cụm từông vuaviên quanlàngnhàông vua nọviên quan ấylàng kianhà nọ→ Thiếu tính xác định.→ Xác định rõ ràng vị trí của sự vật trong không gian.- Ý nghĩa: Những từ nọ, ấy, kia, nọ dùng để xác định vị trí của sự vật trong không gian.TiÕt 57: ChØ tõI. Bµi häc 1. ChØ tõ lµ g×? c. VÝ dơ 3 Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ. ( Sự tích Hồ Gươm) So sánh nghĩa của các từ ấy, nọ trong VD3 với các từ ấy, nọ trong VD1.Ví dụ 1Ví dụ 3ông vua nọviên quan ấynhà nọhồi ấyđêm nọ - Giống nhau: Cùng xác định vị trí của sự vậtd. Ghi nhí 1: sgk/ 137=> X¸c ®Þnh vÞ trÝ cđa sù vËt trong kh«ng gian. => X¸c ®Þnh vÞ trÝ cđa sù vËt trong thêi gian. TiÕt 57: ChØ tõI. Bµi häc 2. Ho¹t ®éng cđa chØ tõ trong c©u. a.Ví dụ 1 Các câu đã dẫn ở phần I- Các cụm danh từ: ông vua nọ, viên quan ấy, một cánh đồng làng kia, hai cha con nhà nọ, hồi ấy, một đêm nọ Phần trước(phụ ngữ trước)Phần trung tâm(danh từ)Phần sau(phụ ngữ sau)- Em hãy điền các cụm danh từ sau vào mô hình cụm danh từ: viên quan ấy, một đêm nọ, một cánh đồng làng kia. Viên quanấymộtđêmnọmộtcánh đồng làngkia=> Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ.TiÕt 57: ChØ tõI. Bµi häc 2. Ho¹t ®éng cđa chØ tõ trong c©u. b.Ví dụ 2:a. Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn. là một điều chắc chắn. ( Hồ Chí Minh) b. Từ nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy. (Bánh chưng, bánh giầy) Chỉ từ có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu. Tạo tính liên kết câu, liên kết đoạn văn. c. Ghi nhí 2: SGK§ã®ÊycntnII. LuyƯn tËpBài 1: Tìm chỉ từ trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy.a) Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương. (Bánh chưng, bánh giầy)Êyb. vµng cịng ®ång ®en hoa thiªn lÝ, sen T©y Hå (Ca dao)c. ta ®­a n¨m m­¬i con xuèng biĨn, nµng ®­a n¨m m­¬i con lªn nĩi, chia nhau cai qu¶n c¸c ph­¬ng. (Con Rång, ch¸u Tiªn)d. Tõ nhuƯ khÝ cđa nghÜa qu©n ngµy mét t¨ng. (Sù tÝch Hå G­¬m)§Êy®©y§Êy®©yNay®ãCâu Chỉ từÝ nghĩaChức vụ ngữ phápabcdĐịnh vị sự vật trong khơng gianĐịnh vị sự vật trong khơng gianĐịnh vị sự vật trong thời gianĐịnh vị sự vật trong thời gianấyđấy,đâynayđóLàm trạng ng­ ̃Làm trạng ng÷Làm chủ ng÷Làm phợ ng÷ sau trong cụm danh tõBài 2: Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời. (Theo Thánh Gióng)b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy (Theo Thánh Gióng)* Có thể thay như sau:a) (đến) chân núi Sóc = (đến) đấyb) (làng) bị lửa thiêu cháy = (làng) ấy* Giải thích: + Tránh lặp từ + Tạo tính liên kết các thành phần câu, các câu trong đoạn văn.Bµi 3 : Cã thĨ thay chØ tõ trong ®o¹n v¨n d­íi ®©y kh«ng ? Rĩt ra nhËn xÐt vỊ t¸c dơng cđa chØ tõ . N¨m Êy, ®Õn l­ỵt LÝ Th«ng nép m×nh. MĐ con h¾n nghÜ kÕ lõa Th¹ch Sanh chÕt thay. ChiỊu h«m ®ã, chê Th¹ch Sanh kiÕm cđi vỊ,LÝ Th«ng dän mét m©m r­ỵu thÞt ª hỊ mêi ¨n, råi b¶o : - §ªm nay, ®Õn phiªn anh canh miÕu thê, ngỈt v× cÊt dë mỴ r­ỵu, em chÞu khã thay anh, ®Õn s¸ng th× vỊ . * Kh«ng thĨ thay chØ tõ trong ®o¹n v¨n b»ng c¸c cơm tõ kh¸c .- ChØ cã thĨ thay b»ng chØ tõ t­¬ng tù “ ®ã , Êy”.* Vai trß : chØ tõ rÊt quan träng, giĩp ®Þnh vÞ ®­ỵc c¸c sù vËt, thêi ®iĨm khã gäi thµnh tªn trong chuçi sù vËt hay dßng thêi gian v« tËn .