Bài giảng Sinh học - Bài 44: Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật

KIỂM TRA BÀI CŨ 1/ Hoàn thành các nội dung trong bảng sau đây :2/ Trong 2 nhóm sinh vật hằng nhiệt và biến nhiệt , sinh vật thuộc nhóm nào có khả năng chịu đựng cao với sự thay đổi nhiệt độ của môi trường ? Tại sao ?Nhóm sinh vậtĐặc điểmVí dụSinh vật biến nhiệtSinh vật hằng nhiệtBÀI 44 :I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI :H : Khi nào các sinh vật hình thành nên nhóm cá thể ?- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau và liên hệ với nhau tạo thành nhóm cá thể .Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật ----------  ----------H : Hãy cho vài ví dụ .* Các sinh vật trong cùng một nhóm cá thể có quan hệ gì với nhau ? H.44.1a : Các cây thông mọc gần nhau trong rừng .H.44. 1b : cây bạch đàn đứng riêng lẻ bị gió thổi nghiêng về một bên .1/ Khi có gió bão , thực vật sống thành nhóm có lợi gì so với sống riêng lẻ ? * Thực vật sống thành nhóm cản bớt sức thổi của gió nên cây không bị ngả đỗ .H.41.1c : Trâu rừng sống thành bầy có khả năng tự vệ chống lại kẻ thù tốt hơn.Bầy trâu rừng2/ Trong tự nhiên , động vật sống theo bầy đàn có lợi gì ?H : Hãy xác định mối quan hệ giữa các cá thể cùng loài?H.44.1aH.44.1bH.44.1cBÀI 44 :I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI :- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau và liên hệ với nhau tạo thành nhóm cá thể .Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật ----------  ----------- Khi điều kiện thuận lợi : các cá thể hỗ trợ nhau ( tìm thức ăn , chống kẻ thù , chịu đựng bất lợi của môi trường )H : Qua đoạn phim trên , em hãy xác định mối quan hệ giữa các cá thể cùng loài ? Hãy tìm câu đúng trong số các câu sau : Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm tăng khả năng cạnh tranh giữa các cá thể . Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm cho nguồn thức ăn cạn kiệt nhanh chóng.- Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể , hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn trong vùng .H :Cho biết các sinh vật cùng loài cạnh tranh lẫn nhau trong điều kiện nào ?BÀI 44 :I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI :- Các sinh vật cùng loài sống gần nhau và liên hệ với nhau tạo thành nhóm cá thể .Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật ----------  ----------- Khi điều kiện thuận lợi : các cá thể hỗ trợ nhau ( tìm thức ăn , chống kẻ thù , chịu đựng bất lợi của môi trường )- Khi gặp điều kiện bất lợi ( thiếu thức ăn , nơi ở . . . ) các cá thể trong nhóm cạnh tranh gay gắt dẫn tới sự tách nhóm.BÀI 44 :I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI :Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật ----------  ----------II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI :H: QUAN HỆ GIỮA CÁC SINH VẬT KHÁC LOÀI GỒM NHỮNG MỐI QUAN HỆ GÌ ?Quan hệĐặc điểmHỗ trợĐối địchCộng sinhHội sinhCạnh tranhKí sinh , nửa kí sinhSinh vật ăn sinh vật khácSự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật .Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật , trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại .Các sinh vật khác loài tranh giành nhau thức ăn , nơi ở và các điều kiện sống khác của môi trường . Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau .Sinh vật sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác , lấy các chất dinh dưỡng , máu . . . từ những sinh vật đó .Gồm các trường hợp : động vật ăn thịt con mồi , động vật ăn thực vật , thực vật bắt sâu bọ . . .  Trong các ví dụ sau đây , quan hệ nào là hỗ trợ và đối địch ? ( Thảo luận nhóm : 5 phút )1/ Ở địa y , các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo , tảo hấp thu nước , muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ , nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp ( H.44.2 ) .2/ Trên một cánh đồng lúa , khi cỏ dại phát triển , năng suất lúa giảm .3/ Hươu , nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng. Số lượng hươu, nai bị khống chế bởi số lượng hổ .4/ Rận và bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò.5/ Địa y sống bám trên cành cây.6/ Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa.7/ Dê và bò cùng ăn cỏ trên một cánh đồng.8/ Giun đũa sống trong ruột người.9/ Vi khuẩn sống trong nốt sần ở rễ cây họ Đậu ( hình 44.3) .10/ Cây nắp ấm bắt côn trùng.(NHÓM 1 – 2 – 3 )(NHÓM 4 – 5 – 6 )1/ Ở địa y , các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo , tảo hấp thu nước , muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ , nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp ( H.44.2 ) . Tảo đơn bàoSợi nấmHình 44.2. Địa yHỖ TRỢ ( cộng sinh )2/ Trên một cánh đồng lúa , khi cỏ dại phát triển , năng suất lúa giảm .ĐỐI ĐỊCH ( cạnh tranh )LÚACỎ DẠI3/ Hươu , nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng. Số lượng hươu, nai bị khống chế bởi số lượng hổ .ĐỐI ĐỊCH ( sinh vật ăn sinh vật khác )4/ Rận và bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò.ĐỐI ĐỊCH ( ký sinh)5/ Địa y sống bám trên cành cây.HỖ TRỢ ( hội sinh )Thân câyĐịa y6/ Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa.HỖ TRỢ (hội sinh)CÁ ÉPRÙA BIỂN7/ Dê và bò cùng ăn cỏ trên một cánh đồng.ĐỐI ĐỊCH (cạnh tranh)8/ Giun đũa sống trong ruột người.ĐỐI ĐỊCH (ký sinh)9/ Vi khuẩn sống trong nốt sần ở rễ cây họ Đậu ( hình 44.3) .HỖ TRỢ (cộng sinh)10/ Cây nắp ấm bắt côn trùng.ĐỐI ĐỊCH (sinh vật ăn sinh vật khác)H : Trong quan hệ khác loài bao gồm những mối quan hệ nào ?BÀI 44 :I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI :Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật ----------  ----------II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI :Quan hệ khác loài Hỗ trợĐối địch Cộng sinh Cạnh tranh Kí sinh và nửa kí sinh Sinh vật ăn sinh vật khác Hội sinh(Bảng 44 sgk)BÀI TẬP1/ Dùng các kí hiệu sau đây để nêu lên đặc điểm của các mối quan hệ : + : CÓ LỢI _ : CÓ HẠI 0 : KHÔNG CÓ HẠI Quan hệĐặc điểmHỗ trợĐối địchCộng sinhHội sinhCạnh tranhKí sinh , nửa kí sinhSinh vật ăn sinh vật khác+ ++ 0- -+ -+ -+ : CÓ LỢI - : CÓ HẠI 0 : KHÔNG CÓ HẠISự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật .Một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại . Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau .Sinh vật sống nhờ trên cơ thể của sinh vật khác , lấy các chất dinh dưỡng , máu . . . từ những sinh vật đó .Gồm các trường hợp : động vật ăn thịt con mồi , động vật ăn thực vật , thực vật bắt sâu bọ . . . Quan hệĐặc điểmHỗ trợĐối địchCộng sinhHội sinhCạnh tranhKí sinh , nửa kí sinhSinh vật ăn sinh vật khác+ + + 0 - - + -+ -2/ Nêu sự khác nhau chủ yếu giữa quan hệ hỗ trợ và quan hệ đối địch giữa các sinh vật khác loài ?Quan hệ hỗ trợQuan hệ đối địch- Là quan hệ có lợi ( hoặc ít nhất là không hại )- 1 bên sinh vật được lợi , còn 1 bên bị hại hoặc cả 2 cùng bị hại .1/Ong mắt đỏKén có ấu trùng sâu3/ Người ta đã nuôi thả ong mắt đỏ để tiêu diệt sâu ăn lá cây . Em hãy cho biết mối quan hệ giữa 2 loài sinh vật này ? Cộng sinh. Hội sinh. Cạnh tranh. Sinh vật ăn sinh vật khác.XHƯỚNG DẪN VỀ NHÀ :Học bài ( tập + nội dung bảng 44.)Trả lời câu 3, 4 / sgk / trang 134. Đọc mục “Em có biết” . Xem trước bài 47 ( đọc bảng 47 kết hợp quan sát H.47 ) .