Bài giảng Sinh học Lớp 9 - Bài 44: Ảnh hưởng lẫn nhau giữa các sinh vật

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ GIÁO 
CÙNG CÁC EM HỌC SINH! 
MÔN SINH HỌC 9 
? Những bức ảnh này cho em suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa các sinh vật ? 
BÁO ĐANG SĂN MỒI 
GIA ĐÌNH BÁO 
HƯƠU VÀ BÒ TRÊN CÁNH ĐỒNG 
ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU 
GIỮA CÁC SINH VẬT 
BÀI 44: 
I. Quan hệ cùng loài 
II. Quan hệ khác loài 
PHIM: QUAN HỆ CÙNG LOÀI- HỖ TRỢ 
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
Các sinh vật cùng loài sống gần nhau và liên hệ với nhau tạo thành nhóm cá thể. 
Đàn voi rừng 
Rừng thông 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
H44-1a: Các cây thông mọc gần nhau trong rừng 
H44.1b: Cây bạch đàn đứng riêng lẻ bị gió thổi nghiêng về một bên 
1/ Khi có gió bão, thực vật sống thành nhóm có lợi gì so với sống riêng lẻ? 
	  Thực vật sống thành nhóm cản bớt sức gió nên 	cây ít có khả năng bị ngã đỗ. 
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
Đàn trâu rừng 
	Trong tự nhiên, động vật sống theo bầy đàn có lợi gì? 
	  Động vật sống theo bầy đàn có khả năng tự vệ chống kẻ thù, tìm kiếm thức ăn tốt hơn. 
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
	Theo em các sinh vật sống thành nhóm cá thể, thể hiện mối quan hệ gì? 
	  Các sinh vật sống thành nhóm cá thể, thể hiện mối quan hệ hỗ trợ lẫn nhau. 
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
	Khi gặp điều kiện bất lợi (số lượng cá thể tăng cao, thiếu thức ăn, nơi ở chật chội..các cá thể trong nhóm đã xảy ra hiện tượng gì? 
	  Các cá thể cạnh tranh gay gắt, dẫn đến hiện tượng tách nhóm. 
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
 Hãy tìm câu đúng trong số các câu sau: 
Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm tăng khả năng cạnh tranh giữa các cá thể 
2. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm cho nguồn thức ăn cạn kiệt nhanh chóng 
3. Hiện tượng cá thể tách ra khỏi nhóm làm giảm nhẹ cạnh tranh giữa các cá thể, hạn chế sự cạn kiệt nguồn thức ăn trong vùng. 
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
 Bài tập : Điền vào chỗ trống các từ thích hợp 
 Các sinh vật cùng loài . lẫn nhau trong các nhóm cá thể. Tuy nhiên, khi gặp điều kiện bất lợi các cá thể cùng loài . nhau dẫn tới một số cá thể sống . 
hỗ trợ 
cạnh tranh 
tách ra khỏi nhóm 
I/ QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
Hỏi: Vậy các nhóm cá thể cùng loài có mối quan hệ như thế nào? 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
	Các sinh vật cùng loài hỗ trợ lẫn nhau trong các nhóm cá thể. Tuy nhiên, khi gặp điều kiện bất lợi các cá thể cùng loài cạnh tranh nhau dẫn tới một số cá thể sống tách ra khỏi nhóm. 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
Liên hệ thực tế : trong chăn nuôi người ta lợi dụng mối quan hệ cạnh tranh cùng loài để làm gì ? 
Nuôi vịt đàn, lợn đàn để tranh nhau ăn và sẽ lớn nhanh 
II. QUAN HỆ KHÁC LOÀI 
QS Bảng 44: Em hãy cho biết có mấy mối quan hệ khác loài? 
 Quan hệ 
 Đặc điểm 
Bảng 44: Các mối quan hệ khác loài 
Hỗ trợ 
Đối địch 
Cộng sinh 
Cạnh tranh 
Hội sinh 
Kí sinh nửa kí sinh 
Sinh vật ăn sinh vật 
Sự hợp tác cùng có lợi giữa các loài sinh vật 
 Các sinh vật khác nhau tranh giành thức ăn, nơi ở và các điều kiện sống khác của môi trường. Các loài kìm hãm sự phát triển của nhau. 
 Sự hợp tác giữa hai loài sinh vật, trong đó một bên có lợi còn bên kia không có lợi và cũng không có hại. 
 Sinh vật sống nhờ trên cơ thể sinh vật khác, lấy các chất dinh dưỡng, máu.. từ sinh vật đó. 
 Gồm các trường hợp: động vật ăn thịt con mồi, động vật ăn thực vật, thực vật bắt sâu bọ. 
HS về nhà ghi bảng 44/ 132 
THẢO LUẬN NHÓM 
Nội dung thảo luận: SGK/ 132- 133 
	 	Cho biết ví dụ nào là quan hệ cộng sinh, hội sinh, cạnh tranh, kí sinh và nửa kí sinh, sinh vật ăn sinh vật khác? 
Lưu ý: thời gian thảo luận là 2 phút. 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
1/ Ở địa y, các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo, tảo hấp thu nước, muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ, nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp . 
2/ Trên một cánh đồng lúa , khi cỏ dại phát triển , năng suất lúa giảm . 
3/ Hươu , nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng. Số lượng hươu, nai bị khống chế bởi số lượng hổ . 
4/ Rận và bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò. 
5 / Ñòa y soáng baùm treân caønh caây . 
6/ Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa. 
7/ Dê và bò cùng ăn cỏ trên một cánh đồng. 
8/ Giun đũa sống trong ruột người. 
9/ Vi khuẩn sống trong nốt sần ở rễ cây họ Đậu ( hình 44.3) . 
10/ Cây nắp ấm bắt côn trùng. 
THẢO LUẬN NHÓM : Tìm các mối quan hệ khác loài trong các ví dụ sau đây: 
1/ Ở dịa y, các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo, tảo hấp thụ nước và muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ, nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp (H 42.2). 
HỖ TRỢ (Cộng sinh) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
Tảo đơn bào 
Sợi nấm 
Ở địa y,các sợi nấm hút nước và muối khoáng từ môi trường cung cấp cho tảo,tảo hấp thu nước,muối khoáng và năng lượng ánh sáng mặt trời tổng hợp nên các chất hữu cơ,nấm và tảo đều sử dụng các sản phẩm hữu cơ do tảo tổng hợp. 
HỖ TRỢ (CỘNG SINH) 
2/ Trên một cánh đồng lúa, khi cỏ dại phát triển năng suất lúa giảm. 
Lúa 
Cỏ dại 
ĐỐI ĐỊCH 
(Cạnh tranh ) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
3/ Hươu, nai và hổ cùng sống trong một cánh rừng. 
Số lượng hươu, 
nai bị khống chế 
bởi số lượng hỗ. 
ĐỐI ĐỊCH (Sinh vật ăn sinh vật khác) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
4/ Rận và bét sống bám trên da trâu, bò. Chúng sống được nhờ hút máu của trâu, bò. 
ĐỐI ĐỊCH (Kí sinh) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
5/ Địa y sống bám trên cành cây. 
HỖ TRỢ (Hội sinh) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
6/ Cá ép bám vào rùa biển, nhờ đó cá được đưa đi xa. 
HỖ TRỢ (Hội sinh) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
7/ Dê và bò cùng ăn cỏ trên một cánh đồng. 
ĐỐI ĐỊCH (Cạnh tranh) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
8/ Giun đũa sống trong ruột người. 
ĐỐI ĐỊCH (Kí sinh) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
9/ Vi khuẩn sống trong nốt sần ở rễ cây họ đậu (H43.3) 
HỖ TRỢ (Cộng sinh) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
10/ Cây nắp ấm bắt côn trùng. 
ĐỐI ĐỊCH (Sinh vật ăn sinh vật khác) 
I/QUAN HỆ CÙNG LOÀI: 
II/ QUAN HỆ KHÁC LOÀI: 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
) Trong nông nghiệp con người đã lợi dụng mối quan hệ giữa các sv khác loài để làm gì? Điều đó có ý nghĩ gì? Cho vd? 
 Dùng sinh vật có ích tiêu diệt sinh vật gây hại . 
 Ý nghĩa : 
Đây là biện pháp khoa học không gây ô nhiễm môi trường . 
- Ví dụ: 
Ong mắt đỏ đẻ trứng lên trứng sâu xám(sâu hại ngô, lúa), ấu trùng nở ra đục và ăn trứng sâu xám 
Kiến vàng tiêu diệt rệp hại cây cam, quýt. 
 
 
Liên hệ thực tế trong chăn nuôi và trồng trọt: 
 Để tránh sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể sinh vật, làm giảm năng suất vật nuôi, cây trồng ta cần phải chú ý những công việc gì? 
 - Áp dụng kĩ thuật: tỉa thưa, tách đàn 
 - Cung cấp thức ăn đầy đủ, vệ sinh môi trường 
- Mật độ hợp lý 
KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ 
 Giữa các cá thể cùng loài, sống trong cùng một khu vực có các biểu hiện quan hệ là: 
 A. Quan hệ cạnh tranh và quan hệ đối địch. 
 B. Quan hệ hỗ trợ và quan hệ canh tranh. 
 C. Quan hệ hỗ trợ và quan hệ đối địch. 
 D. Quan hệ canh tranh và quan hệ ức chế. 
Bài 44: ẢNH HƯỞNG LẪN NHAU GIỮA CÁC SINH VẬT 
ĐÂY LÀ MỐI QUAN HỆ NÀO? 
SINH VẬT ĂN SINH VẬT KHÁC 
ĐÂY LÀ MỐI QUAN HỆ NÀO? 
HỖ TRỢ (CỘNG SINH) 
Hải quỳ sống bám trên tôm ở nhờ 
ĐÂY LÀ MỐI QUAN HỆ NÀO? 
Đối địch (Cạnh tranh ) 
ĐÂY LÀ MỐI QUAN HỆ NÀO? 
Dây Tầm gửi bám trên thân cây cổ thụ và hút chất dinh dưỡng 
ĐỐI ĐỊCH (KÍ SINH- NỮA KÍ SINH) 
TRÒ CHƠI Ô CHỮ 
HS chọn một ô chữ bất kì và giải đáp câu hỏi. 
 Mở từ 3- 4 câu, HS nào giải đáp được ô chữ đặc biệt sẽ nhận được một phần quà. 
C 
N 
G 
Ộ 
S 
I 
N 
H 
C 
N 
H 
Ạ 
T 
R 
A 
N 
H 
V 
Q 
A 
N 
U 
H 
Ệ 
S 
I 
N 
H 
Ậ 
T 
H 
I 
S 
Ộ 
I 
N 
H 
K 
S 
I 
Í 
N 
H 
N 
I 
Ệ 
H 
T 
Đ 
Ộ 
Đ 
N 
G 
Ộ 
V 
Ậ 
T 
Q 
A 
N 
U 
G 
H 
Ợ 
P 
2 
1 
3 
4 
5 
6 
7 
Ô số 6 gồm 7 chữ cái : Cụm từ chỉ nhóm sinh vật có khả năng di chuyển, có hệ thần kinh, giác quan dinh dưỡng nhờ chất hữu cơ có sẵn. 
Ô số 1gồm 8 chữ cái : Cụm từ chỉ mối quan hệ trong đó cả hai bên cùng có lợi. 
Ô số 2 gồm 9 chữ cái : Cụm từ chỉ loại quan hệ về các sinh vật khác loài tranh giành thức ăn, nơi ở 
Ô số 3 gồm 7 chữ cái : Cụm từ chỉ mối quan hệ có lợi cho một bên 
Ô số 4 có 6 chữ cái: Cụm từ chỉ mối quan hệ lấy chất dinh dưỡng từ vật chủ. 
Ô số 5 gồm 7 chữ cái : Cụm từ chỉ một nhân tố sinh thái tác động nên sinh vật tạo ra 2 nhóm sinh vật biến nhiệt và hằng nhiệt. 
Ô số 7 gồm 8 chữ cái : Cụm từ chỉ vai trò chính của chất diệp lục trong lá. 
GIẢI Ô CHỮ SINH HỌC 
V 
Q 
A 
N 
U 
H 
Ệ 
S 
I 
N 
H 
Ậ 
T 
DẶN DÒ: 
 Trả lời câu 1,3 SGK trang 134. 
 Kẻ bảng 45.1; 45.2; 45.3 của bài thực hành 45-46 SGK. 
KÍNH CHUÙC SÖÙC KHOÛE 
QUYÙ THAÀY, QUYÙ COÂ 
VÀ CÁC EM HỌC SINH