Bài giảng Sinh học - Màng không có chức năng

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ DỰ HỘI GIẢNG LỚP 10A3Glicoprotein Colesteron Lôùp photpholipit keùpProtein xuyeân maøngProtein baùm maøng41523KỂ TÊN CÁC THÀNH PHẦN CẤU TRÚC NÊN MÀNG TẾ BÀOMàng không có chức năng:Điều khiển mọi hoạt động sống của tế bào.Trao đổi chất với môi trường một cách chọn lọc.Thu nhận thông tin cho tế bào.Có “dấu chuẩn” đặc trưng cho từng loại tế bào, giúp tế bào nhận ra nhau và nhận biết tế bào lạ.BÀI 18VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT Bài 18VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤTI/ VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNGII/ VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNGIII/ NHẬP BÀO VÀ XUẤT BÀOCó bao nhiêu con đường vận chuyển các chất qua màng sinh chất? Taïi sao muoán giöõ rau töôi, ta phaûi thöôøng xuyeân vaûy nöôùc vaøo rau?Phiếu học tậpThí nghiệm aThí nghiệm bKết quảGiả thiếtGiải thíchI. VAÄN CHUYEÅN THUÏ ÑOÄNG1. Thí nghiệm: Tinh theå KITinh theå CuSO4Maøng thaámNöôùcThí nghieäm a: Hieän töôïng khueách taùnThí nghiệm aKết quảGiả thiếtGiải thích- Lúc đầu nửa phải màu xanh, nửa trái màu ñoû.- Thời gian sau cốc chỉ có 1 màu.- Tinh thể CuSO4 và KI đã đi qua màng ngăn đến lúc cân bằng và hòa lẫn nên nước có 1 màu.?Thí nghiệm aKết quảGiả thiếtGiải thích- Lúc đầu nửa trái màu xanh, nửa phải màu vàng da cam.- Thời gian sau cốc chỉ có 1 màu. Tinh thể CuSO4 và KI đã đi qua màng ngăn đến lúc cân bằng và hòa lẫn nên nước có 1 màu. Do chênh lệch nồng độ chất CuSO4 và KI dẫn đến sự khuếch tán qua màng của chúng đã làm cho nước 2 bên màng có cùng một màu.Dung dòchñöôøng 5%AABBMaøng baùn thaámDung dòchñöôøng 11%Thí nghieäm b: Hieän töôïng thaåm thaáuThí nghiệm bKết quảGiả thiết Giải thích - Lúc đầu mực nước ở 2 ống A, B ngang nhau.- Thời gian sau nước dâng lên ở cột B và hạ thấp ở cột A. Nước ở nhánh A đi qua màng ngăn sang nhánh B làm cột nước ở nhánh B dâng cao.?Dung dòchñöôøng 5%AABBMaøng baùn thaámDung dòchñöôøng 11%Thí nghiệm bKết quảGiả thiết Giải thích - Lúc đầu mực nước ở 2 ống A, B ngang nhau.- Thời gian sau nước dâng lên ở cột B và hạ thấp ở cột A. Nước ở nhánh A đi qua màng ngăn sang nhánh B làm cột nước ở nhánh B dâng cao.- Dung dịch ở cột B có nồng độ chất tan cao hơn dung dịch ở cột A.- Nước khuếch tán từ cột A sang cột B làm cho nước ở cột B dâng cao. Sự vận chuyển thụ động của các chất qua màng tế bào (màng sinh chất sống) cũng tuân theo quy luật khuếch tán. Khuếch tán là gì?I. VAÄN CHUYEÅN THUÏ ÑOÄNG1. Thí nghiệm:Tinh theå KITinh theå CuSO4Maøng thaámNöôùca) Hieän töôïng khueách taùnmoâi tröôøng coù noàng ñoä caoCHAÁT TANmoâi tröôøng coù noàng ñoä thaápI. VAÄN CHUYEÅN THUÏ ÑOÄNG1. Thí nghiệm: b) Hieän töôïng thaåm thaáuDung dòchñöôøng 5%AABBMaøng baùn thaámDung dòchñöôøng 11%? Nöôùc di chuyeån nhö theá naøo?moâi tröôøng coù noàng ñoä thaápNÖÔÙCmoâi tröôøng coù noàng ñoä caoI. VAÄN CHUYEÅN THUÏ ÑOÄNG1. Thí nghiệm: b) Hieän töôïng thaåm thaáuDung dòchñöôøng 5%AABBMaøng baùn thaámDung dòchñöôøng 11%moâi tröôøng coù theá nöôùc caoNÖÔÙCmoâi tröôøng coù theá nöôùc thaáp Neâu 1 vaøi hieän töôïng khueách taùn trong thöïc teá? Taïi sao muoán giöõ rau töôi, ta phaûi thöôøng xuyeân vaûy nöôùc vaøo rau?Khi vaûy nöôùc vaøo rau, nöôùc seõ thaåm thaáu vaøo teá baøo laøm teá baøo tröông leân khieán rau töôi, khoâng bò heùo. - Vì sao teá baøo hoàng caàu vaø caùc teá baøo khaùc trong cô theå ngöôøi khoâng bò vôõ?I. VAÄN CHUYEÅN THUÏ ÑOÄNG* MT ñaúng tröông: Moâi tröôøng coù noàng ñoä chaát tan baèng noàng ñoä trong teá baøo c) Caùc loaïi moâi tröôøng (MT) 1. Thí nghiệm: TB hoàng caàuTB thöïc vaät* MT nhöôïc tröông: Moâi tröôøng coù noàng ñoä chaát tan thaáp hôn noàng ñoä trong teá baøo* MT öu tröông: Moâi tröôøng coù noàng ñoä chaát tan cao hôn noàng ñoä trong teá baøo - Vì sao teá baøo hoàng caàu vaø caùc teá baøo khaùc trong cô theå ngöôøi khoâng bò vôõ?Vì teá baøo cuûa ngöôøi ôû trong dung dòch ñaúng tröông Quan saùt hình vaø giaûi thích taïi sao teá baøo hoàng caàu bò vôõ, coøn teá baøo thöïc vaät thì khoâng?I. VAÄN CHUYEÅN THUÏ ÑOÄNG2. Kết luận: Theá naøo laø vaän chuyeån thuï ñoäng?- Vaän chuyeån thuï ñoäng: laø hình thöùc vaän chuyeån caùc chaát hoøa tan qua maøng theo gradien noàng ñoä vaø khoâng tieâu duøng naêng löôïng.	+ Chaát hoaø tan: noàng ñoä cao  noàng ñoä thaáp.	+ Nöôùc: noàng ñoä thaáp  noàng ñoä cao.C1C2>b.a.Caùc Phaân Töû OxiCaùc Phaân Töû glucoseCó bao nhiêu con đường vận chuyển thụ động?I. VAÄN CHUYEÅN THUÏ ÑOÄNG2. Kết luận: I. VAÄN CHUYEÅN THUÏ ÑOÄNG2. Kết luận: - Vaän chuyeån thuï ñoäng: laø hình thöùc vaän chuyeån caùc chaát hoøa tan qua maøng theo gradien noàng ñoä vaø khoâng tieâu duøng naêng löôïng.	+ Chaát hoaø tan: noàng ñoä cao  noàng ñoä thaáp.	+ Nöôùc: noàng ñoä thaáp  noàng ñoä cao.+ Qua keânh proâteâin mang tính choïn loïc: protein + Qua lôùp keùp photpholipit: caùc phaân töû coù kích thöôùc nhoû, khoâng phaân cöïc hay caùc phaân töû tan trong lipit.- Coù 2 con ñöôøng vaän chuyeån: * Cơ chế của khuếch tán là gì? Cơ chế khuếch tán: do sự chênh lệch nồng độ các chất giữa trong và ngoài màng.Tốc độ khuếch tán tỉ lệ thuận với mức độ chênh lệch nồng độ, diện tích khuếch tán và luôn thụ động.* Tốc độ khuếch tán phụ thuộc vào những yếu tố nào? Vận chuyển thụ động không đòi hỏi phải tiêu hao năng lượng, thuận chiều građien nồng độ.* Vận chuyển thụ động có tiêu tốn năng lượng không?1. Hieän töôïng:- Tại quản cầu thận, urê trong nước tiểu đậm đặc gấp 60 lần trong máu, các photphat cao gấp 16 lần và các sunphat gấp 90 lần nhưng các chất này vẫn thấm qua màng từ máu vào nước tiểu.- ÔÛ moät loaøi taûo, noàng ñoä ioât trong teá baøo gaáp 1000 laàn noàng ñoä ioât trong nöôùc bieån, nhöng ioát vaãn ñöôïc vaän chuyeån töø nöôùc bieån vaøo trong teá baøo.- Taïi oáng thaän, noàng ñoä glucoâzô trong nöôùc tieåu thaáp hôn glucoâzô trong maùu (1,2g/l), nhöng glucoâzô trong nöôùc tieåu vaãn ñöôïc vaän chuyeån vaøo maùu.? Caùc chaát tan di chuyeån theá naøo? moâi tröôøng coù noàng ñoä thaápCHAÁT TANmoâi tröôøng coù noàng ñoä caoII. VAÄN CHUYEÅN CHUÛ ÑOÄNG (Söï vaän chuyeån tích cöïc) Qua 3 hiện tượng trên, có kết luận gì về việc nhận vào hoặc thải các chất ra khỏi cơ thể? - Các chất cần thiết cho cơ thể được vận chuyển qua màng vào tế bào (ngược chiều građien nồng độ). - Các chất không cần thiết cho cơ thể được vận chuyển ngược chiều građien nồng độ để thải ra ngoài. Nhôø yeáu toá naøo maø noù coù theå vaän chuyeån ñöôïc nhö vaäy?II. VAÄN CHUYEÅN CHUÛ ÑOÄNG (Söï vaän chuyeån tích cöïc)1. Hieän töôïng: Chaát tan ñi ngöôïc chieàu grañien noàng ñoä.- Proâteâin maøng keát hôïp vôùi cô chaát caàn vaän chuyeån- Proâteâin maøng töï quay trong maøng- Phaân töû cô chaát ñöôïc giaûi phoùng vaøo trong teá baøo.ATP ADP2. Cô cheá:II. VAÄN CHUYEÅN CHUÛ ÑOÄNG (Söï vaän chuyeån tích cöïc)1. Hieän töôïng:3. Keát luaän:- Vaän chuyeån chuû ñoäng laø hình thöùc teá baøo coù theå chuû ñoäng vaän chuyeån caùc chaát qua maøng nhôø proâteâin maøng & coù tieâu duøng naêng löôïng ATP.2. Cô cheá:II. VAÄN CHUYEÅN CHUÛ ÑOÄNG (Söï vaän chuyeån tích cöïc)1. Hieän töôïng:2. Cô cheá:3. Keát luaän:4. Caùc hình thöùc:Bôm proton (H+)Bôm Kali (K+)ATPADP+ Pi4. Caùc hình thöùc:II. VAÄN CHUYEÅN CHUÛ ÑOÄNG (Söï vaän chuyeån tích cöïc)- Vaän chuyeån rieâng töøng chaát:ATP4. Caùc hình thöùc:II. VAÄN CHUYEÅN CHUÛ ÑOÄNG (Söï vaän chuyeån tích cöïc)- Vaän chuyeån ñoàng thôøi hai chaát cuøng chieàu: Đồng chuyển Na+- GlucoâzôGGGGGGGGGGGNa+Na+Na+Na+Na+Na+Na+Na+Na+Na+Na+Na+Đồng chuyển H+- NO3-ATP4. Caùc hình thöùc vaän chuyeån chuû ñoäng qua maøng:- Vaän chuyeån ñoàng thôøi hai chaát ngöôïc chieàu:ATPK+K+Bôm K-NaNa+Na+Na+Na+Na+Na+Na+Na+Na+Na+Na+Na+Na+Na+Na+K+K+K+Na+Na+K+K+K+K+K+K+K+II. VAÄN CHUYEÅN CHUÛ ÑOÄNG (Söï vaän chuyeån tích cöïc) Một số chất có kích thước lớn không lọt qua lỗ màng thì được vận chuyển bằng cách nào? Hãy mô tả con đường vận chuyển này?III. XUAÁT BAØO, NHAÄP BAØO1. Nhaäp baøo:- Maøng sinh chaát tieáp xuùc vôùi “moài”- Maøng sinh chaát loõm daàn bao laáy “moài” taïo neân boùng nhaäp baøo.- Caùc boùng naøy seõ ñöôïc teá baøo tieâu hoùa trong lizoxom.Quan saùt Flash vaø hình roài moâ taû caùc böôùc cuûa quaù trình nhaäp baøo?Gioït thöùc aênTeá baøo chaátBoùng nhaäp baøoIII. XUAÁT BAØO, NHAÄP BAØO1. Nhaäp baøo: + Thực bào: chaát vaän chuyeån ôû daïng raén+ Ẩm bào: Chaát vaän chuyeån ôû daïng loûng.Vi khuaånKhoâng baøo tieâu hoaùAmipIII. XUAÁT BAØO, NHAÄP BAØO2. Xuaát baøo:Chaát tieátTeá baøo chaátBoùng xuaát baøo- Hình thaønh boùng xuaát baøo (tuùi tieát) chöùa caùc chaát caàn baøi xuaát.- Boùng xuaát baøo lieân keát vôùi maøng sinh chaát- Baøi xuaát caùc chaát ra ngoaøi (nöôùc boït, chaát nhaày, enzim, hoocmoân)Quan saùt Flash vaø hình roài moâ taû caùc böôùc cuûa quaù trình xuaát baøo?7123456Caâu 1: Goïi teân caùc hình thöùc vaän chuyeån qua maøng sinh chaátBAØI TAÄP CUÛNG COÁ Caâu 2: Ñieàu kieän xaûy ra cô cheá vaän chuyeån thuï ñoäng khoâng coù tính choïn loïc:A. Coù ATP, protein keânh vaän chuyeån ñaëc hieäu.B. Coù söï thaåm thaáu hoaëc khueách taùn.C. Kích thöôùc cuûa chaát vaän chuyeån nhoû hôn ñöôøng kính loã maøng, coù protein ñaëc hieäu.D. Kích thöôùc cuûa chaát vaän chuyeån nhoû hôn ñöôøng kính loã maøng, coù söï cheânh leäch veà noàng ñoä.ĐÚNGBAØI TAÄP CUÛNG COÁCaâu 3: Ñieàu kieän xaûy ra cô cheá vaän chuyeån thuï ñoäng coù tính choïn loïc:A. Coù ATP, protein keânh vaän chuyeån ñaëc hieäu.B. Coù söï thaåm thaáu hoaëc khueách taùn.C. Kích thöôùc cuûa chaát vaän chuyeån nhoû hôn ñöôøng kính loã maøng, coù protein ñaëc hieäu.D. Kích thöôùc cuûa chaát vaän chuyeån nhoû hôn ñöôøng kính loã maøng, coù söï cheânh leäch veà noàng ñoä.ĐÚNGBAØI TAÄP CUÛNG COÁ Caâu 4: Ñieàu kieän xaûy ra cô cheá vaän chuyeån chuû ñoäng laø:A. Coù ATP, protein keânh vaän chuyeån ñaëc hieäu.B. Coù söï thaåm thaáu hoaëc khueách taùn.C. Kích thöôùc cuûa chaát vaän chuyeån nhoû hôn ñöôøng kính loã maøng, coù protein ñaëc hieäu.D. Kích thöôùc cuûa chaát vaän chuyeån nhoû hôn ñöôøng kính loã maøng, coù söï cheânh leäch veà noàng ñoä.BAØI TAÄP CUÛNG COÁĐÚNGBài học đến đây kết thúcXIN CAÛM ÔN VAØ CHAØO THAÂN AÙI Chaát naøo ñöôïc vaän chuyeån tröïc tieáp qua lôùp keùp phoâtpholipit? Chaát naøo khoâng ñöôïc vaän chuyeån tröïc tieáp qua lôùp keùp phoâtpholipit? Vì sao? Maøng sinh chaátBenzenRöôïu eâtilicGlucoâzôAxit aminCaùc ionCaâu 5: Hình veõ döôùi ñaây cho thaáy söï vaän chuyeån cuûa caùc chaát qua maøng sinh chaát.BAØI TAÄP CUÛNG COÁCaâu 6: Noàng ñoä caùc chaát tan trong teá baøo hoàng caàu khoaûng 2%. Ñöôøng saccaroâzô khoâng theå töï do ñi qua maøng nhöng nöôùc & ureâ thì qua ñöôïc. Thaåm thaáu seõ laøm cho teá baøo hoàng caàu co laïi nhieàu nhaát khi ngaäp trong dung dòch naøo sau ñaây:D. Dung dòch saccaroâzô öu tröôngE. Dung dòch saccaroâzô nhöôïc tröôngA. Dung dòch ureâ öu tröôngB. Dung dòch ureâ nhöôïc tröôngC. Nöôùc tinh khieát.SAISAISAISAIÑUÙNGBAØI TAÄP CUÛNG COÁATPCaâu 7: Hình veõ döôùi ñaây cho thaáy caùc con ñöôøng vaän chuyeån cuûa caùc chaát qua maøng sinh chaát.ÑuùngHaõy cho bieát caùc vitamin A, D ñöôïc vaän chuyeån chuû yeáu baèng con ñöôøng naøo? Khoâng ñuùngKhoâng ñuùng 321BAØI TAÄP CUÛNG COÁ