Bài giảng Vật lý 8 - Cao Thị Bích Ngọc - Bài 6: Lực ma sát

Vật lý lớp 8 Gv : Cao Thị Bích Ngọc PHỊNG GD _ ĐT QUẢNG TRẠCH TRƯỜNG THCS PHÙ HĨA Tổ VẬT LÝ Câu 1 : Thế nào là hai lực cân bằng? Cho 1 ví dụ về vật chịu tác dụng hai lực cân bằng Trả lời : Hai lực cân bằng là hai lực: .Cùng đặt lên một vật. .Có cường độ bằng nhau. .Có cùng phương. .Có chiều ngược nhau. VD: Quả cầu treo trên sợi dây chịu tác dụng của trọng lực và lực căng của dây. KIỂM TRA BÀI CŨ Trả lời : Vật sẽ tiếp tục chuyển động thẳng đều. Câu 2 : Nếu một vật đang chuyển động mà chịu hai lực cân bằng tác dụng thì vật sẽ như thế nào? Câu 3: Hành khách ngồi trên ôtô đang chuyển động bỗng Thấy mình bị nghiêng người sang trái, chứng tỏ xe: B. Đột ngột tăng vận tốc. A. Đột ngột giảm vận tốc. C. Đột ngột rẽ sang trái. D. Đột ngột rẽ sang phải. BÀI 6 : LỰC MA SÁT NỘI DUNG: - Lực ma sát xuất hiện khi nào ? - Có máy loại lực ma sát, đặc điểm của chúng ? - Việc phát hiện ra lực ma sát có ý nghĩa gì ? 1.Lực ma sát trượt: VD: Xe đạp đang chạy nếu bóp nhẹ thắng thì vành xe chuyển động chậm lai. Bóp mạnh thắng thì bánh xe sẽ ngừng quay và trượt trên mặt đường rồi nhanh chống dừng lại. Lực sinh ra do đâu ? Có tác dụng gì ? I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT: Lực sinh ra do má phanh ép sát lên vành xe, có tác dụng cản chuyển động của vành xe. Lực sinh ra do bánh xe trượt trên mặt đương, có tác dụng cản trở chuyển động trượt của bánh xe trên mặt đường Vậy : Lực ma sát trượt xuất hiện khi một vật trượt trên bề mặt một vật khác và cản lại chuyển động trượt của vật. I. KHI NÀO CÓ LỰC MA SÁT: 1.Lực ma sát trượt: Lực xuất hiện như hai trường hợp trên trên gọi là lực ma sát trượt. C1 :Hãy tìm ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sống và kỷ thuật. -Bánh xe ngừng quay trượt trên mặt đường khi thắng mạnh. -Trượt tuyết. -Trục quạt bàn với ổ trục. 2. Lực ma sát lăn: VD: Đẩy vào quả bóng, quả bóng lăn chậm dần trên sàn rồi dừng lại. Lực do mặt sàn tác dụng vào quả bóng cản trở chuyển động lăn của quả bóng gọi là lực ma sát lăn. Vậy: Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt một vật và khác cản trở chuyển động lăn của vật C2: Hãy tìm ví dụ về lực ma sát lăn trong đời sống và kỷ thuật. -Ở các ổ bi của bộ phận quay. -Xe chạy trên đường. -Đẩy vật nặng trên các con lăn. Hình 6.1a 3 người đẩy thùng trượt trên sàn. Hình 6.1b Chỉ 1 người đẩy thùng trên những bánh xe. C3:Trong các trường hợp ở hình 6.1 dưới đây, trường hợp nào có lực ma sát trượt, trường hợp nào có lực ma sát lăn? Qua đó em có nhận xét gì về cường độ lực ma sát trượt,ma sát lăn? Có ma sát lăn. Có ma sát trượt Hai trường hợp trên chứng tỏ: độ lớn ma sát lăn rất nhỏ so với ma sát trượt. Người ta tính được nếu thay ma sát trượt bằng ma sát lăn có thể giảm lực ma sát đến 30 lần. 3.Lực ma sát nghỉ: TN:Hình 6.2 trang 22 SGK C4:Tại sao trong TN trên, mặc dù có lực kéo tác dụng lên vật nặng nhưng vật vẫn đứng yên? Vật đứng yên suy ra có một lực đã cân bằng với lực kéo vật Lực này gọi là lực ma sát nghỉ. Vậy: Lực ma sát nghỉ xuất hiện khi vật bị tác dụng của lực khác nhưng chưa chuyển động.Lực ma sát nghỉ giữ cho vật không trượt khi vật bị tác dụng của lực khác đó. C5: Hãy tìm các VD khác về lực ma sát nghỉ trong đời sống và kỷ thuật. -Ma sát giữa bàn chân với mặt sàn khi đi tới. -Ma sát ở băng truyền tải trong các nhà máy. -Ma sát ở dây cu-roa. II. LỰC MA SÁT TRONG ĐỜI SỐNG VÀ KỶ THUẬT 1. Lực ma sát có thể có hại : C6: Hãy nêu tác hại của lực ma sát và các biện pháp làm giảm lực ma sát trong các trường hợp vẽ ở hình 6.3. Hình 6.3 a b c Xích xe đạp Trục quay có ổ bi Đẩy thùng đồ Làm mau mòn xích và đĩa. Để giảm ma sát cần tra dầu mở thường xuyên. Làm cản chuyển động quay,nóng và mau mòn trục. Gắn ổ bi, tra dầu mở. Khó đẩy do ma sát trượt lớn. Thay ma sát trựơt bằng ma sát lăn 2. Lực ma sát có thể có lợi : C7 :Hãy quan sát các trường hợp vẽ ở hình 6.4 và tưởng tượng xem nếu không có lực ma sát sẽ xảy ra hiện tượng gì?Hãy tìm cách làm tăng lực ma sát trong những trường hợp này. Hình 6.4 a b c Phấn viết không ăn bảng. Khi làm bảng phải tạo một độ nhám nhất định . Ốc dể bị lỏng khi rung động, diêm quẹt không cháy. Tăng độ nhám ở các mặt răng, ở mặt sườn bao diêm . Khi thắng ô tô không dừng lại được Làm mặt đường có độ nhám,lốp xe phải có rãnh . III. VẬN DỤNG : C8 : Hãy giải thích các hiện tượng sau và cho biết trong các hiện tượng nầy ma sát có ích hay có hại: Giải thích: Khi đi trên sàn đá hoa mới lau dể bị ngã vì lực ma sát nghỉ giữa sàn với chân người rất nhỏ. Ma sát trong trường hợp nầy có ích. Khi đi trên sàn đá hoa mới lau dể bị ngã. Giải thích:Khi đó lực ma sát nghỉ giữa lốp xe và mặt đất quá nhỏ làm bánh xe quay trượt tại chổ không chạy tới được. Ma sát trong trường hợp nầy có ích. b. Ô tô chạy vào đường có bùn dể bị sa lầy. Giải thích :Giầy đi lâu do ma sát trượt giữa mặt đất với đế giầy làm đế bị mòn. Ma sát trong trường hợp nầy có hại. c.Giầy đi lâu đế bị mòn. Giải thích : Ô tô nặng nên mặt lớp sâu để tăng ma sát tức tăng độ bám giữa lốp xe với mặt đường. Do đó khi chuyển động làm xe không bị trượt,khi thắng xe dể dừng lại. Ma sát trong trường hợp này có lợi. d. Mặt lốp ô tô phải có rãnh sâu hơn xe đạp. Giải thích: Để tăng ma sát giữa dây cung với dây đàn, nhờ đó đàn kêu to. e. Phải bôi nhựa thông vào dây cung ở cần kéo đàn cò hay violon C9 : Ổ bi có tác dụng gì? Tại sao việc phát minh ra ổ bi lại có ý nghĩa quan trọng đến sự phát triển của khoa học và công nghệ? Ổ bi có tác dụng làm giảm ma sát do thay ma sát trượt bằng ma sát lăn của các viênbi. Nhờ sử dụng ổ bi đã giảm lực cản lên các vật chuyển động làm cho máy móc hoạt động dể dàng, hiệu quả cao góp phần thúc đẩy sự phát triển của các ngành như động lực học,cơ khí,chế tạo máy… PHẦN GHI NHỚ : .Lực ma sát trượt sinh ra khi một vật trượt trên bề mặt của một vật khác. . Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt của một vật khác. . Lực ma sát nghỉ giữ cho vật không trượt khi vật bị tác dụng của lực khác. . Lực ma sát có thể có hại hoặc có ích. Độ lớn lực ma sát phụ thuộc tính chất mặt tiếp xúc,lực ép lên mặt tiếp xúc, bản chấtmặt tiếp xúc nhưng không phụ thuộc diện tích mặt tiếp xúc BT 6.2 :Trong các cách làm sau đây,cách nào giảm được lực masát? A. Tăng độ nhám mặt tiếp xúc. B. Tăng lực ép lên mặt tiếp xúc. C. Tăng độ nhẵn giữa các mặt tiếp xúc. D. Tăng diện tích mặt tiếp xúc. CŨNG CỐ BT 6.1 :Trường hợp nào sau đây không phải là lực ma sát ? A. Lực xuất hiện khi lốp xe trượt trên mặt đường. B. Lực xuất hiện làm mòn đế giày. C. Lực xuất hiện khi lò xo bị nén hay bị dãn. D. Lực xuất hiện giữa dây curoa với bánh xe truyền chuyển động. CŨNG CỐ BT 6.5 : Một ôtô chuyển động thẳng đều khi lực kéo của động cơ ôtô là 800N. Tính độ lớn của lực ma sát tác dụng lên các bánh xe ôtô (bỏ qua lực cản của không khí ). CŨNG CỐ Ôâtô chuyển động thẳng đều khi lực kéo cân bằng với lực ma sát. Vậy: Fms = Fkéo = 800N DẶN DÒ 1.Học thuộc phần ghi nhớ. 2.Xem kỹ lại từ C1 đến C9. 3.Làm BT từ 6.3 đến 6.5 SBT. 4.Xem trước bài 7. Xin cám ơn quý tháy cô đã theo giỏi, chúc các em học tốt