Bổ trợ kiến thức Hóa hữu cơ - Bài 3: Phương pháp tìm CTPT (Khi biết % của tất cả các nguyên tố)

GV. NGUYỄN TẤN TRUNG
(Trung Tâm Luyện Thi Chất Lượng Cao VĨNH VIỄN)
GV. NGUYỄN TẤN TRUNG
(Trung Tâm Luyện Thi Chất Lượng Cao VĨNH VIỄN)
Bài 3
ƒ Bước 1: Đặt CTTQ
ƒ Bước 2: Lập tỉ lệ số nguyên tử
các nguyên tố, theo công thức:
ƒ Bước 3:Lập công thức nguyên ( CTNG)
Gồm 4 bước giải
Với hợp chất AxBy có:
X : y = 
%A
MA
: %BMB
ƒ Bước 4: Tìm chỉ số CTNG ⇒ CTPT
™Gợi ý:
-Tỉ lệ số nguyên tử các
nguyên tố phải là tỉ lệ
nguyên và tối giản
- Chỉ số CTNG có thể tìm từ:
ƒ Bước 1: Đặt CTTQ
ƒ Bước 2: Lập tỉ lệ số nguyên tử
ƒ Bước 3: Lập CTNG
ƒ Bước 4: Tìm chỉ số CTNG
9M
9Gợi ý của đề.
9Điều kiện hoá trị
Một chât hữu cơ X có % khối lượng
của C, H, Cl lần lượt là 14,28%; 1,19%; 
84,53%. Hãy lập luận để tìm CTPT của
X. Viết CTCT có thể có của X.
PP tìm CTPT 
từ % các nguyên tố
(ĐHQG TP.HCM – 2000)‰Ví dụ1:
ƒ Bước 1: Đặt CTTQ
ƒ Bước 2: Lập tỉ lệ số nguyên tử
ƒ Bước 3: Lập CTNG
ƒ Bước 4: Tìm chỉ số CTNG
‰Giải:
- Đặt CTTQ X: CxHy Clz
‰Ví dụ 1:
X: % C= 14,28
%H = 1,19 
%Cl = 84,53
X: ?
B1.Đặt CTTQ
B2.Lập tỉ lệ số nguyên tử
B3.Lập CTNG
PP tìm CTPT
Dựa trên % của
các nguyên tố
B4. Tìm chỉ số CTNG
(ĐHQG TP.HCM – 2000)
⇒ x : y : z = %C12
%H
1
%Cl
35,5: :⇒ x : y : z = 1,19 : 1,19 : 2,38 
⇒ x : y : z = 1 : 1 : 2
⇒CTNG X: ( CHCl2)n ; n ∈ Ζ+
Vì : 0 < số H ≤ 2. Số C + 2 – số Cl
⇒ 0 < n ≤ 2.n + 2 – n ⇒ n ≤ 2 ⇒ n =1; 2
‰Giải:
CTTQ X: CxHy Clz
‰Ví dụ 1:
X: % C= 14,28
%H = 1,19 
%Cl = 84,53
X: ?
B1.Đặt CTTQ
B2.Lập tỉ lệ số nguyên tử
B3.Lập CTNG
PP tìm CTPT
Dựa trên % của
các nguyên tố
B4. Tìm chỉ số CTNG
(ĐHQG TP.HCM – 2000)
CTNG X: ( CHCl2)n ; n ∈ Ζ+
Ta được : n =1; 2
° n = 1 ⇒ CTPT X: CH Cl2
( loại: vì không đảm bảo hoá trị)
° n = 2 ⇒ CTPT X: C2H2 Cl4
Vậy X: C2H2 Cl4⇒ 2 đông phân: CHCl2-CHCl2; CH2Cl-CCl3
(hợp lý)
‰ ví dụ 2:
-A chứa C,H,O có %C = 49,58, %H = 6,44
- Khi hoá hơi hoàn toan 5,45 gam A, thu được
0,56 lit hơi A (ĐKC)
Tìm CTPT của A
PP Tìm CTPT
Biết %các nguyên tố
(Trích đề thi ĐHGTVT – 1997)
9B1.Đặt CTTQ
9B2.Lập tỉ lệ số nguyên tử
các nguyên tố.
9B3. Lập CTNG
9B4. Tìm chỉ số CTNG
- Đặt CTTQ A: CxHy Oz
‰Giải:
‰Ví dụ 2:
A: % C= 49,58
%H = 6,44 
V(5,45g A) =0,56l (ĐKC)
X: ?
B1.Đặt CTTQ
B2.Lập tỉ lệ
số nguyên tử
B3.Lập CTNG
PP tìm CTPT
Dựa trên % của
các nguyên tố
B4. Tìm chỉ số CTNG
(ĐHGT VT – 1997)
⇒ x : y : z = %C12
%H
1
%O
16: :⇒ x : y : z =4,13 : 6,44 : 2,75
⇒ x : y : z =
Vì : %C + %H + % O = 100%
⇒ % O = 100 – (%C + %H ) = 43,98
1,5 : 2,3 : 1 = 3/2 : 7/3: 1 = 9 : 14 :6
Vậy CTPT X : C9H14O6
- Đặt CTTQ A: CxHy Oz
‰Giải: Cách 2
‰Ví dụ 2:
A: % C= 49,58
%H = 6,44 
V(5,45g A) =0,56l (ĐKC)
X: ?
B1.Đặt CTTQ
B2.Lập tỉ lệ
số nguyên tử
B3.Lập CTNG
PP tìm CTPT
Dựa trên % của
các nguyên tố
B4. Tìm chỉ số CTNG
(ĐHGT VT – 1997)
= =
Theo đề ⇒ % O =100 – (%C + %H ) = 43,98
Từ khối lượng và thể tích A ⇒MA =218 đvC
=⇒ 12x
%C
y
%H
16z
%O
MA
100
⇒ 12x49,58
y
6,44
16z
43,98
218
100
= = =
⇒ X =9; y = 14 ; z = 6
Vậy: CTPT A: C9H14O6
‰ ví dụ 3:
-A chứa C,H,O có: 
%C = 76,85; %H = 12,36; % O =10,78 
- Biết A là este có thể điều chế được xà phòng. 
Tìm CTPT của A
PP Tìm CTPT
Biết %các nguyên tố
(Trích đề thi ĐH Ngoại Thương – 1997)
9B1.Đặt CTTQ
9B2.Lập tỉ lệ số nguyên tử
các nguyên tố.
9B3. Lập CTNG
9B4. Tìm chỉ số CTNG
‰Giải:
- Đặt CTTQ A: CxHy Oz
‰Ví dụ 3
A: % C= 76,85
%H = 12,36
%Cl =10,78
A: ?
B1.Đặt CTTQ
B2.Lập tỉ lệ số nguyên tử
B3.Lập CTNG
PP tìm CTPT
Dựa trên % của
các nguyên tố
B4. Tìm chỉ số CTNG
⇒ x : y : z = %C12
%H
1
%O
16
: :
⇒ x : y : z = 6,404 : 12,36 : 0,674 
⇒ x : y : z = 9,5 : 18,3 : 1 = 19/2: 55/3 : 1 = 57 : 110 : 6
⇒CTNG A: ( C57H110O6)n ; n ∈ Ζ+
Nhờ gợi ý A là este có thể điều chế được xà phòng. 
⇒A là este 3 lần este của Glyxerin và axit béo
⇒ A có 6 nguyên tử oxi ⇒ n =1 Vậy A : C57H110O6
‰ Bài tập đề nghị:
Câu 1: ( Trích đề thi ĐH Ngoại Thương – 2001)
Chất hữu cơ A mạch hở có thành phần: 31,58 %C;
5,26%H và 63,16 %O. 
Tỉ khối hơi của A so với H2 bằng 38.
Tìm CTCT- CTCTA
Câu 2 : ( Trích đề thi ĐHQG HN – 1997)
Hai chất đồng phân A và B có thành phần 40,45%C ; 
7,86%H ; 15,73%N; còn lại là O. Tỉ khối hơi của A so với
không khí là 3,069 . Khi phản ứng với NaOH, A cho muối
C3H6O2NNa còn B cho muối C2H4O2NNa.
a.Xác định CTPT của A, B. 
b.Xác định công thức cấu tạo của A và B
ĐS CTPT: C2H4O3
TCT: HO – CH2 – COOH
™ ĐS a: A,B : C3H7O2N
™ ĐS b: A là amino axit
B là este của amino axit
GV. NGUYỄN TẤN TRUNG
(Trung Tâm Luyện Thi Chất Lượng Cao VĨNH VIỄN)