Chuyên đề Ứng dụng phương pháp dạy văn bản nội dung bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn

 Người viết báo cáo : Nguyễn Thị Dung Người dạy thực hành : Trần Thị Nguyệt ánh Tổ KHXH phần thứ nhất Phần thứ hai Phần thứ ba ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn Chuyên đề Trường THCS Cao Minh - Tổ KHXH mở đầu A - lý do chọn đề tài : 1.Cơ sở khoa học Những đổi mới đồng bộ về giáo dục THCS và việc xây dựng chương trình biên soạn lại SGK các môn học theo tư tưởng tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh đó đặt ra những yêu cầu cấp thiết về đổi mới phương pháp dạy học . Để đổi mới phương pháp dạy học, việc sử dụng đồ dùng, phương tiện giảng dạy là một trong những biện pháp hiệu quả. Công nghệ thông tin là một phương pháp dạy học hiện đại, cung cấp điều kiện và phương tiện thuận lợi hỗ trợ đắc lực cho công việc giảng dạy của giáo viên ở tất cả các bộ môn. Chuyên đề ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn 	Đặc biệt trong chương trình ngữ văn THCS được xây dựng theo tinh thần tích hợp các văn bản được lựa chọn theo tiêu chí kiểu văn bản và tương ứng với kiểu văn bản là thể loại tác phẩm chứ không phải là sự lựa chọn theo lịch sử văn học về nôi dung, ngoài yêu cầu về tính tư tưởng, phù hợp tâm lý lứa tuổi trong sáng giản dị …còn có một nội dung là tính cập nhật gắn kết đời sống đưa học sinh trở lại những vấn đề quen thuộc, vừa gần gũi hàng ngày, vừa có ý lâu dài mà mọi người đều quan tâm đến. Học sinh cần phân biệt, phân tích và đánh giá đặc điểm của văn bản khác nhau trên các loại văn bản khác nhau trên các phương tiện thông tin đại chúng và bằng cách thiết kế giảng dạy giáo án điện tử . 	Xuất phát từ thực tế đó, việc giảng dạy văn bản nhật dụng trên giáo án điện tử là một việc làm cần thiết và rất hợp lý đối với học sinh trung học Chuyên đề ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn 2. Cơ sở thực tiễn Văn học là loại hình nghệ thuật bằng ngôn từ, được hình thành nhờ những cảm xúc thẩm mĩ của nhà văn. Đến với văn chương ta như sống lại những trang đời,ta đồng điệu tri âm cùng người nghệ sĩ … và trước thực tế hiện nay, học sinh không thích học môn ngữ văn. Vì vậy, vai trò của môn này dần dần mờ nhạt. Chính vì vậy, chương trình ngữ văn hiện hành các văn bản nhật dụng vào giảng dạy , đây là kiểu văn bản mới mẻ trong chương trình SGK THCS Chuyên đề ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn Cho nên, việc giảng dạy và học tập phần văn bản này gặp không ít khó khăn, không những thế nhiều ý kiến cho rằng : Chất “văn” trong văn bản nhật dụng không nhiều, nếu không chú ý dễ biến giờ ngữ văn thành bài thuyết minh về một vấn đề sinh học, lịch sử hay pháp luật, dẫn đến hiệu quả các tiết dạy và học loại văn bản này chưa cao. Là giáo viên trực tiếp giảng dạy chương trình SGK ngữ văn THCS, để phần nào giúp các giáo viên và học sinh nâng cao hiệu quả các giờ dạy văn bản nhật dụng và để học sinh yêu thích giờ học văn , đồng thời hoà nhập với thực tế qua một số các hình ảnh trực quan trên máy chiếu, chúng tôi đã lựa chọn chuyên đề: “ứng dụng phương pháp dạy văn bản nhật dụng bằng giáo án điện tử”. B - Mục đích nghiên cứu Chuyên đề ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn Từ cơ sở lập luận và thực tiễn , chủ đề mong muốn giúp cho giáo viên ngữ văn bắt đầu tìm hiểu và áp dụng cách giảng dạy văn bản nhật dụng bằng giáo án điện tử , để từ đó nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập của giáo viên và học sinh , giúp các em yêu thích môn hơn . C - Đối tượng phạm vi nghiên cứu Đề tài nêu định hướng thiết kế giáo án điện tử phần văn bản nhật dụng trong chuơng trình ngữ văn THCS . D - Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu , tìm hiểu , phân tích . Chuyên đề ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn Nội dung A. Văn bản nhật dụng và những nội dung nhật dụng trong chương trình ngữ văn thcs B. Thiết kế giáo án điện tử trong dạy học văn bản nhật dụng Thực hành giờ dạy bằng giáo án điện tử môn Ngữ Văn 8 Tiết 39 : Thông tin về ngày trái đất năm 2000 (Theo tài liệu của sở KH- CN Hà Nội ) Chuyên đề ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn I . khái niệm văn bản nhật dụng : Văn bản nhật dụng không phải là một khái niệm chỉ thể loại hoặc kiểu văn bản. Nó chỉ đề cập đến chức năng, đề tài và tính cập nhật của nội dung văn bản. Đó là những bài viết có nội dung gần gũi, bức thiết đối với cuộc sống con người và cộng đồng trong xã hội hiện đại như : thiên nhiên , môi trường, năng lượng, dân số, quyền trẻ em, ma tuý và các tác hại của tệ nạn xã hội …. Vì vậy, văn bản nhật dụng có thể dùng tất cả các thể tài cũng như tất cả các văn bản khác . Chuyên đề ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn II. Những nội dung nhật dụng trong chương trình ngữ văn THCS Tên văn bản nhật dụng Đ bình bình Chuyên đề ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn I - Một số vấn đề cần lưu ý về phương pháp khi dạy VBND bằng giáo án điện tử 1- Người giáo viên sẽ phải chuyển đổi cách dạy : Phải kết hợp nhuần nhuyễn nhiều thao tác: Vừa dùng lời nói để giảng dạy, hướng dẫn, vừa dùng hình ảnh trên máy chiếu,... 2- Người giáo viên phải nắm được kỹ thuật vi tính của Microsoft word và microsoft powerpoint 3- Người giáo viên khi thiết kế giáo án điện tử dạy phần văn bản nhật dụng chú ý làm nổi bật đặc điểm của văn bản a. Văn bản nhật dụng là loại văn bản có nội dung đề cập tới những vấn đề thường nhật của đời sống con người, những vấn đề đang được xã hội quan tâm và hướng tới. Đó có thể là một vấn đề lịch sử, địa lí, môi trường văn hoá, tôn giáo, dân tộc...Những vấn đề này vừa có vấn đề thời sự vừa có ý nghĩa lâu dài, vĩnh cửu. Đó là một vấn đề bức xúc, nóng bỏng mà cả toàn xã hội quan tâm, là cái được đặt ra hàng ngày đối với tất cả mọi người, cái mà tất cả mọi người phải hướng tới không chỉ cho hôm nay mà cho cẩ mai sau. Có thể hiểu như vậy, ta mới lí giải được tại sao “ Bức thư của thủ lĩnh da đỏ ” gửi cho tổng thống Mỹ cách chúng ta ngày nay tới 150 năm lại được xem là một văn bản nhật dụng. Vấn đề này không chỉ có ý nghĩa thiết thực bởi lẽ chừng nào đất đai, tài nguyên,môi trường, còn bị xâm hại vì vấn đề đặt ra trong văn bản còn nguyên giá trị. Học bài “ Cầu Long Biên – chứng nhân lịch sử” không phải chỉ biết để chỉ biết lịch sử của một chiếc cầu mà quan trọng hơn qua đó giúp học sinh biết trân trọng truyền thống, thành quả lao động của nhân dân, những người lao động xây dựng nó, xa hơn là đánh thức rung cảm nghệ thuật tinh tế. Sâu sắc trước những sự vật tưởng như vô tri,vô giác của quê hương đất nước mình. 	Học bài “ Thông tin về ngày trái đất năm 2000 ” không chỉ giúp học sinh thấy được tác hại mặt trái của việc bao ni lông, tự mình hạn chế sử dụng và vận động mọi người cùng thực hiện khi có điều kiện mà còn qua đó giúp các em có những suy nghĩ việc làm tích cực về vấn đề sử lí rác thải sinh hoạt - một vấn đề khó giải quyết và nan giải nhất trong vấn đề bảo vệ môi trường hiện nay. b. Văn bản nhật dụng tồn tại ở tất cả kiểu văn bản, tất cả các thể loại, tất cả các phương thức biểu đạt nó có thể là vẳn bản văn chương hoặc không phải là văn bản văn chương, do vậy phải chú ý làm nổi bật hình thức tồn tại của nó. Văn bản nhật dụng phải xem xét đến yếu tố thể loại,yếu tố kiểu văn bản và phương thức biểu đạt của nó và trên cơ sở đó mà hướng tới những vấn đề cần thiết về nội dung. GV phải có những câu hỏi để học sinh phát hiện thể loại, kiểu văn bản hay phương thức biểu đạt, rồi từ đó có cách khai thác phân tích văn bản một cách hợp lí. Làm được như vậy cũng đồng nghĩa với việc thực hiện qui trình tích hợp, đặt môn ngữ văn trong mối quan hệ với phân môn tiếng việt và tập làm văn theo tinh thần đổi mới nội dung phương pháp dạy học. Chuyên đề ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn Chuyên đề ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn Ví dụ khi dạy bài “ Bức thư của thủ lĩnh da đỏ” ( Ngữ văn 6) cần hướng dẫn học sinh nắm được bức thư, xuất phát từ tình yêu thiên nhiên, đất nước, bài văn đã nêu được một vấn đề bức xúc có ý nghĩa to lớn với cuộc sống hiện nay: Bảo vệ, gìn giữ sự trong sạch của thiên nhiên, môi trường.GV giúp học sinh tóm tắt những nội dung chính của bức thư cho học sinh phân tích sự khác biệt trong thái độ, cách ứng xử với thiên nhiên của người da đỏ và những người da trắng và vì sao một bức thư nói chuyện mua bán đất đai ở thế kỉ XIX đến nay lại được coi là một trong những văn bản hay nhất về thiên nhiên, môi trường. Muốn vậy đòi hỏi GV chú ý vào phương thức biểu hiện “ Bởi lẽ mảnh đất này là bà mẹ của người da đỏ. Chúng tôi là một phần của bà mẹ và mẹ cũng là một phần của chúng tôi. Những mỏm đá, những vũng nước trên đồng cỏ, hơi ấm của chú ngựa con và của con người, tất cả đều cùng chung một gia đình ”. Phân tích một số yếu tố nghệ thuật tạo nên sự hấp dẫn của bức thư như các điệp từ, điệp ngữ, điệp câu, các thủ pháp đối lập.., từ đó khẳng định vấn đề: Xuất phát từ tình yêu quê hương, đất nước, “bức thư của thủ lĩnh da đỏ” đã đặt một vấn đề có ý nghĩa đối với nhân loại. c. Khi giảng dạy văn bản nhật dụng, giáo viên hướng dẫn học sinh bình văn hoặc đưa vào một số đoạn bình: GV có thể chiếu một số những chi tiết hoặc những hình ảnh tiêu biểu đặc sắc có sức rung cảm để từ đó hướng dẫn học sinh bình để học sinh có khả năng viết văn cảm thụ văn tốt hơn. 	 Ví dụ “ Động Phong Nha ” GV nên chọn vẻ đẹp lộng lẫy, kì diệu của động Phong Nha để hướng dẫn học sinh bình. d. Khi dạy cần có sự liên hệ với những vấn đề có liên quan . Mục đích của việc dạy văn bản nhật dụng là “đưa học sinh hoà nhập với xã hội ” vì vậy khi dạy không thể không liên hệ tới những vấn đề liên quan như : môi trường, văn hoá, xã hội, tôn giáo,…Chẳng hạn vấn đề ở địa phương Chuyên đề ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn Ví dụ : Khi dạy bài “ Thông tin về trái đất năm 2000” (Ngữ văn 8) Giáo viên chiếu vài hình ảnh về môi trường để liên hệ và hướng dẫn học sinh thấy được nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng nhất là rác thải trong đó kinh nghiệm xử lý là rác thải công nghiệp và rác thải sinh hoạt . Giáo viên tập trung phân tích tác hại của việc dựng bao bì ni lông cần liên hệ với các hoạt động hạn chế và xử lí rác thải sinh hoạt bảo vệ môi trường ở địa phương . Chính việc cho học sinh quan sát hình ảnh để liên hệ này giúp cho học sinh tự bộc lộ làm cho giờ học dân chủ thoải mái sinh động. Đây là con đường ngắn nhất để học sinh hoà nhập thực tiễn cuộc sống, nâng tầm suy nghĩ của học sinh và thể hiện được ý nghĩa của việc học VBND g .Văn bản nhật dụng có nhiều từ ngữ khó do vậy phải chú ý hướng dẫn cho học sinh hiểu phần chú thích và giải nghĩa từ khó h.Dạy văn bản nhật dụng cần chú ý phương tiện thiết bị dạy học . Ngoài các vấn đề nêu trên 1 giờ dạy VBND thành công cần có nhiều hình thức hỗ trợ khác . Những vấn đề hỗ trợ này xuất phát từ VBND và căn cứ vào thực tế của nhà trường giáo viên hướng dẫn Hs quan sát vẽ tranh làm đồ dựng hoặc tham quan thực tế . Đặc biệt là dạy bằng điện tử giáo viên phải chuẩn bị các thiết bị dạy học cho 1 giờ dạy văn bản không phải là một vấn đề đơn giản . Giáo viên khai thác kênh hình có sẵn trong sách giáo khoa sưu tầm một số tư liệu khác . VD: Khi dạy bài” Cầu Long Biên - chứng nhân lịch sử” giáo viên cho học sinh quan sát hình ảnh Cầu trong SGK hoặc phóng to trên màn chiếu để học sinh hình dung về cây cầu . Dạy bài “ Bức thư của thủ lĩnh da đỏ” cho hs quan sát bức tranh thủ lĩnh da đỏ , một số hình ảnh về môi trường ,… Ngoài ra giáo viên cũng có thể sử dụng các thiết bị có trong môn học khác như: địa lý,lịch sử để đưa vào bài văn. Chuyên đề ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn II -Định hướng thiết kế giáo án điện tử phần văn bản nhật dụng trong chương trình ngữ văn . 1. Quan điểm chung: Thận trọng vì Đặc thù giờ học tác phẩm văn chương cần nhiều đến cảm xúc thẩm mĩ qua phân tích, bình giá ngôn từ văn bản, cần khơi gợi và phát huy liên tưởng, tưởng tượng của hoc sinh . Không phải hình ảnh thơ văn nào cũng có thể minh hoạ, tường giải bằng các hình ảnh trực quan trên máy tính. Cái hay của văn chương đôi khi lại nằm ở chính cái khó tường minh, cái trừu tượng . 2.Nội dung cụ thể : B1. Tìm hiểu đặc điểm bài học để xác định khả năng thiết kế và hiệu quả giảng dạy bằng giáo án địên tử B2: Thu thập tài liệu,ấn phẩm, băng hình, tranh ảnh, biểu bảng,...liên quan đến nội dung bài giảng. B3: Thiết kế bài giảng . - Lựa chọn các phần mềm hỗ trợ dạy : phần mềm phục vụ chính để thực hiện thiết kế bài dạy : + Microsoft office powerpoint 2003 : + Ngoài ra chúng ta còn sử dụng thêm một số phần mềm hỗ trợ khác như : Effect 3D Studio V3.0, window media 10, Corel draw 11,... - Giáo viên tiến hành soạn bài trên phần mềm micosoft office powerpoint 2003 đối với bài học đã chuẩn bị . + Tạo slide mới . +Khởi động chương trình làm việc của Microsoft office powerpoint 2003 . +Nhập các dữ liệu cho soạn thảo, ví dụ : phông chữ , … +Nhập nội dung trên các slide trình chiếu : Chuyên đề ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn - Giáo viên tiến hành soạn bài trên phần mềm micosoft office powerpoint 2003 đối với bài học đã chuẩn bị . + Tạo slide mới . +Khởi động chương trình làm việc của Microsoft office powerpoint 2003 . +Nhập các dữ liệu cho soạn thảo, ví dụ : phông chữ , … +Nhập nội dung trên các slide trình chiếu : Giới thiệu tác giả , tác phẩm bằng các tranh trình diễn sinh động (Có hình ảnh hoặc âm thanh) Cài đặt các đoạn băng mà tác giả hoặc các nghệ sĩ đọc diễn cảm tác phẩm (nếu có) Cài đặt các hình ảnh minh hoạ ,các trích dẫn tư liệu ,các đoạn phim ,...để hỗ trợ tưởng tượng , liên tưởng ,giúp học sinh cảm thụ đúng hơn, tốt hơn tác phẩm . Cho học sinh xem các phim , đĩa hình, tư liệu về lịch sử ,địa lý ,văn hoá, hội hoạ, điện ảnh,âm nhạc,...để nâng cao tầm đón nhận cho học sinh +Thay đổi các hình thức hiển thị của chữ , hình ảnh … +Tạo màu : 	- Màu nền mặc mặc định hoặc màu nền tự tạo . 	- Màu chữ, khung, viền … + Tạo hiệu ứng trình chiếu cho từng nội dung ở từng slide khác nhau +Tạo các hiệu ứng chi tiết cho mỗi nội dung hình ảnh , đề mục . +Thiết lập thời gian cho các slide trình chiếu Chuyên đề ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn kết luận Như vậy một lần nữa chúng ta khẳng định rằng: “ Việc đưa văn bản nhật dụng là điểm mới của chương trình Ngữ văn THCS, nó tạo điều kiện tích cực để thể hiện nguyên tắc hoà nhập học sinh với xã hội ...”. Và đặc biệt là đưa văn bản nhật dụng vào dạy bằng giáo án điện tử (một phương tiện dạy học hiện đại) sẽ góp phần nâng cao chất lượng giờ dạy. Học sinh tích cực hơn, chủ động hơn trong việc tiếp nhận kiến thức bài học, bộc lộ khả năng và sự sáng tạo của bản thân. Tuy nhiên giờ dạy bằng giáo án điện tử, giáo viên cần lưu ý: tất cả những âm thanh, hình ảnh ... chỉ là phương tiện hỗ trợ, minh hoạ cho bài giảng , cần tránh lạm dụng kiến thức bài giảng không tập trung vào kiến trọng tâm sẽ không đạt được mục tiêu của giờ học. 	Thực hiện việc áp dụng dạy văn bản nhật dụng trong dạy học Ngữ văn bằng giáo án điện tử là một vấn đề khá mới mẻ đối với giáo viên phổ thông.Trước thực tế đó, tôi đã mạnh dạn đưa ra một vài vấn đề nho nhỏ cần lưu ý về phương pháp khi dạy văn bản nhật dụng bằng giáo án điện tử. Tuy nhiên bài viết còn có nhiều điều chưa thoả đáng, tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến, xây dựng để bài viết được hoàn thiện hơn. ứng dụng pp dạy VBND bằng giáo án điện tử trong chương trình ngữ văn tư liệu tham khảo 1/ Hướng dẫn sử dụng Microsoft Office Powerpoint 2003 ( Nhà xuất bản thông kê) 2/ Sách bồi dưỡng giáo viên- đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn trường THCS 3/ Sách giáo khoa, sách giáo viên Ngữ văn lớp 6,7,8,9