Giáo án môn Ngữ văn 10 - Tiết 22, 23: Đọc văn: Tấm cám

Tuần 9
Tiết 22-23
NS: 30/09/09
ND: 06/10/09
Đọc văn : TAÁM CAÙM
 ( Truyeän coå tích )
Muïc tieâu baøi hoïc
 Giuùp hoïc sinh:
Kiến thức Tìm hieåu truyeän coå tích thaàn kì Taám Caùm ñeå naém ñöôïc:
 + Noäi dung cuûa truyeän.
 + Bieän phaùp ngheä thuaät chính cuûa truyeän.
Kĩ năng Bieát caùch ñoïc vaø hieåu một truyeän coå tích thaàn kì, nhaän bieát ñöôïc một truyeän coå tích thaàn kì qua ñaëc tröng theå loaïi.
Thái độ: Coù ñöôïc tình yeâu ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng, củng cố niềm tin vào sự chiến thắng của cái caùi thieän, của chính nghĩa trong cuộc sống.
Chuẩn bị
Học sinh: soạn bài theo sách giáo khoa
Giáo viên: đọc kĩ SGK, SGV, Thieát keá baøi hoïc,
Tieán trình daïy hoïc
Ôån ñònh lôùp, kiểm diện học sinh
Kieåm tra baøi cuõ
Câu hỏi:
Thế nào là tự sự, sự việc, chi tiết?
Em hãy cho biết cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự?
Baøi môùi
Lời vào bài:
Một nhà thơ đã từng lắng sâu cảm xúc của mình
“Ở mỗi bài học hôm nay
Có buổi trưa đầy nắng
Cánh cò ngang qua quãng vắng
Cô tấm têm trầu trong ngày hội làng ta”
Cô Tấm đã đi vào đời sống văn hóa, cùng với suy nghĩ và cảm thông chia sẻ của người Việt với ông cha mình, với cuộc đời ngày xửa ngày xưa. Để góp phần thấy được điều đó, chúng ta tìm hiểu truyện Tấm Cám.
Hoaït ñoäng cuûa GV vaø HSø
Nội dung caàn ñaït
Nhắc lại ñịnh nghĩa truyện cổ tích? Dựa phần tiểu dẫn, em hãy cho biết có mấy loại truyện cổ tích?
Ñaëc tröng, nội dung cuûa truyện cổ tích thaàn kì?
Kết cấu của truyện cổ tích thaàn kì?
Em hãy cho biết Tấm Cám thuộc loại truyện cổ tích nào?
Cho hoïc sinh ñoïc vaên baûn.
Yeâu caàu: gôïi khoâng khí coå tích, chuù yù nhöõng caâu ñoái thoaïi, nhöõng caâu vaên vaàn, keát hôïp ñoïc vaø keå.
Em haõy tìm bố cục của văn bản?
Cuoäc ñôøi vaø soá phaän cuûa Taám ñöôïc mieâu taû nhö theá naøo?
Taùc giaû daân gian ñaõ mieâu taû dieãn bieán truyeän nhö theá naøo ñeå daãn ñeán xung ñoät giöõa Taám vaø meï con Caùm?
* GV boå sung, dieãn giaûng veà:
+ Chieác yeám ñoû: Vaät öôùc mô cuûa tuoåi thanh xuaân.
+ Con caù boáng: nhö ngöôøi baïn an uûi.
+ Ñi xem hoäi: Ñôøi soáng tinh thaàn tình caûm cuûa nam nöõ thanh nieân xöa.
Chi tieát ñoù laøm noåi baät maâu thuaãn nhö theá naøo?
Vaät chaát: lao ñoäng quaàn quaät suoát ngaøy, truùt gioû caû, baét boáng aên thòt.
Tinh thaàn: giaønh chieác yeám ñoû, khoâng cho xem hoäi, khinh mieät khi thöû giaøy, gieát Taám ñeå cöôùp ñoaït haïnh phuùc,.
Maâu thuaãn trong truyeän ñaïi dieän cho löïc löôïng ñoái laäp naøo? Gia ñình hay xaõ hoäi?
Em coù nhaän xeùt gì veà con ñöôøng daãn ñeán haïnh phuùc cuûa Taám?
Taám traûi qua maáy kieáp hoài sinh? Phaân tích töøng hình thöùc bieán hoaù cuûa Taám?
 Em coù nhaän xeùt gì veà nhöõng vaät hoaù thaân cuûa Taám?
Neáu ñoâi giaøy laø vaät trao duyeân thì caùi gì laø vaät noái duyeân?
Em coù suy nghó nhö theá naøo veà haønh ñoäng traû thuø cuûa Taám?
Em coù nhaän xeùt gì veà ngheä thuaät cuûa truyeän?
- Goïi HS ñoïc to vaø roõ phaàn ghi nhôù
Tìm hieåu chung
Thể loại
Phaân loaïi truyeän coå tích:
Truyeän coå tích veà loaøi vaät .
Truyeän coå tích sinh hoaït .
Truyeän coå tích thaàn kì. Ñaây laø loaïi truyeän coù noäi dung phong phuù vaø chieám soá löôïng nhieàu nhaát.
Ñaëc tröng cuûa truyện cổ tích thaàn kì: Söï tham gia cuûa caùc yeáu toá thaàn kì vaøo tieán trình phát trieån cuûa caâu chuyeän (tieân, buït, söï bieán hoaù thaàn kì, nhöõng vaät coù pheùp maøu).
Nội Dung: Ñeà caäp soá phaän baát haïnh cuûa ngöôøi lao ñoäng về hạnh phúc gia ñình, veà leõ coâng baèng vaø xaõ hoäi, veà phaåm chaát vaø naêng löïc tuyeät vôøi cuûa con ngöôøi. 
Keát caáu: Nhân vaät chính traûi qua hoaïn naïn ->höôûng haïnh phuùc 
Truyeän Taám Caùm
Thuoäc truyện cổ tích thaàn kì. 
Kieåu truyeän Taám Caùm phoå bieán ôû nhieàu daân toäc treân theá giôùi.
Đọc – Hiểu văn bản
Đọc -keå
Boá cuïc: 3 phần
Phaàn 1: Töø ñaàu-> nhö lôøi Buït daën: cuoäc ñôøi vaø soá phaän baát haïnh cuûa Taám. Nhöng Taám luoân ñöôïc Buït giuùp ñôõ.
 Tieáp theo ñeán “cuûa meï con caùm”-> vaät baùu traû ôn, haïnh phuùc ñaõ ñeán vôùi Taám.
Coøn laïi: cuoäc ñaáu tranh khoâng khoan nhöôïng qua nhöõng kieáp hoài sinh cuûa Taám ñeå giaønh laïi haïnh phuùc.
Tìm hieåu vaên baûn
Thaân phaän cuûa Taám
Taám vaø Caùm : hai chò em cuøng cha khaùc meï.
Meï Taám cheát khi Taám coøn nhoû tuoåi.
Cha cheát, Taám ôû vôùi dì gheû laø meï ñeû ra Caùm.
Taám moà coâi caû cha laãn meï, laø ñöùa con rieâng laïi laø phaän gaùi, soáng trong xaõ hoäi phong kieán ngaøy xöa, noãi khoå cuûa Taám bò ñeø naëng nhö moät traùi nuùi.
Taám ñaïi dieän cho caùi thieän laø coâ gaùi chaêm chæ hieàn laønh ñoân haäu
Taùc giaû daân gian ñaõ mieâu taû:
 Taám laøm luïng suoát ngaøy, ñeâm xay luùa giaõ gaïo >< Caùm: meï nuoâng chieàu, aên traéng maët trôn quanh quaån ôû nhaø khoâng phaûi laøm vieäc naëng.
 Caùm löøa Taám truùt heát gioû teùp ñeå giaønh chieác yeám ñoû.
 Meï con caùm löøa gieát caù boáng ñeå aên thòt.
 Meï con Caùm khoâng muoán cho Taám ñi xem hoäi ñoå thoùc troän laãn gaïo baét nhaët.
 Khi Taâùm thöû giaøy, muï dì gheû bóu moâi toû veû khinh mieät.
 Gieát Taám vaø gieát caû nhöõng kieáp hoài sinh cuûa Taám.
Meï con caùm boùc loät taám caû veà vaät chaát vaø tinh thaàn.
Baûn chaát cuûa maâu thuaãn:
Maâu thuaãn gia ñình: meï gheû vaø con choàng ->xung ñoät trong gia ñình cheá ñoä phuï quyeàn thôøi coå, khi ngöôøi phuï nöõ coøn giöõ vai troø quan troïng.
Maâu thuaãn xaõ hoäi: thieän vaø aùc
Caùch giaûi quyeát maâu thuaãn:
Taám maát yeám ñaøo -> Buït cho caù boáng
Taám maát boáng ->Buït cho hi voïng ñoåi ñôøi.
Taám khoâng ñöôïc ñi hoäi-> Buït cho ñaøn chim seû ñeán giuùp.
Con ñöôøng daãn ñeán haïnh phuùc cuûa Taám chính laø xu höôùng giaûi quyeát maâu thuaãn-> söû duïng yeáu toá kì aûo.
Haïnh phuùc chæ ñeán vôùi ngöôøi hieàn laïnh, löông thieän, chaêm chæ-> ôû hieàn gaëp laønh.
Taám thaønh hoaøng haäu-> öôùc mô, khaùt voïng cuûa ngöôøi noâng daân bò ñeø neùn, aùp böùc.
Cuoäc ñaáu tranh khoâng khoan nhöôïng ñeå giaønh laïi söï soáng vaø haïnh phuùc cuûa Taám
Taám traûi qua boán kieáp hoài sinh: chim vaøng anh -> caây xoan ñaøo ->khung cöûi -> quaû thò.
Hoùa thaønh Vaøng anh -> baùo hieäu söï coù maët cuûa mình.
Hoùa thaønh caây xoan ñaøo, khung cöûi-> tuyeân chieán vôùi keû thuø: “coùt ca, coùt keùt, laáy tranh choàng chò, chò khoeùt maét ra”.
Moät coâ Taám hieàn laønh vöøa ngaõ xuoáng, moät coâ Taám maïnh meõ quyeát lieät soáng daäy trôû veà vôùi cuoäc ñôøi ñoøi laïi haïnh phuùc.
Khoâng coøn thaáy Taám khoùc, khoâng thaáy Buït xuaát hieän " Taám phaûi töï mình ñaáu tranh ñeå giaønh vaø giöõ haïnh phuùc beàn chaët. Chim vaøng anh, caây xoan ñaøo, khung cöûi, quaû thò-> ñoù laø nôi Taám göûi linh hoàn ñeå trôû veà ñaáu tranh quyeát lieät vôùi caùi aùc giaønh laïi haïnh phuùc. 
Nhöõng hình aûnh hoaù thaân bình dò, quen thuoäc trong cuoäc soáng daân daõ, taïo aán töôïng ñeïp cho caâu chuyeän.
Khoâng coøn thaáy Taám khoùc, khoâng thaáy Buït xuaát hieän " Taám phaûi töï mình ñaáu tranh ñeå giaønh vaø giöõ haïnh phuùc beàn chaët.
Ñoâi giaøy laø vaät trao duyeân
Mieáng traàu laø vaät noái duyeân-> kheùo leùo, ñaûm ñang cuûa ngöôøi teâm traàu -> hình aûnh quen thuoäc trong ñôøi soáng vaên hoùa, gaén vôùi phong tuïc hoân nhaân.
Haønh ñoäng traû thuø cuûa Taám: Theo quan nieäm “aùc giaû aùc baùo”. Keát cuïc cuûa meï con Caùm nhö vaäy laø thích ñaùng, laø phuø hôïp vôùi nhöõng gì maø meï con muï gaây ra
Ngheä thuaät
 - Keát caáu truyeän ñoäc ñaùo.
 - Xaây döïng nhieàu chi tieát gôïi caûm.
 - Nhöõng caâu noùi coù vaàn ñieäu.
 - Khaéc hoaï hình töôïng Taám coù söï phaùt trieån tính caùch.
Toång keát
Ghi nhôù: SGK
Luyeän taäp: Truyeän Taám Caùm theå hieän khaù ñaày ñuû ñaëc tröng cuûa truyeän coå tích thaàn kì.
Yeáu toá thaàn kì: Nhaän vaät thaàn kì (Buït), Vaät thaàn kì (xöông caù boáng), baûn thaân nhaân vaät cuõng coù söï bieán hoaù thaàn kì.
Veà keát caáu: thuoäc daïng truyeän naïn nhaân phaûi traûi qua nhieàu hoaïn naïn.
Củng cố: truyeän laøm rung ñoäng ngöôøi ñoïc bôûi noãi nieàm baát haïnh ñaùng thöông cuûa coâ gaùi moà coâi vaø chuyeån thaønh cuoäc ñaáu tranh khoâng khoan nhöôïng ñeå giaønh laïi söï soáng vaø haïnh phuùc. Truyeän phaûn aùnh öôùc mô ñoåi ñôøi vaø tinh thaàn laïc quan cuûa ngöôøi xöa.
Dặn dò
Học bài cũ
Chuẩn bị bài mới: chuaån bò vieát bài laøm văn soá 2: Vaên tự sự
Rút kinh nghiệm