Hướng dẫn dạy học và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn khoa học; lịch sử và địa lí, theo chuẩn kiến thức, kĩ năng

HƯỚNG DẪN DẠY HỌC VÀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN KHOA HỌC; LỊCH SỬ & ĐỊA LÍ, THEO CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNGTP Cao Lãnh, ngày 26 tháng 6 năm 2009 I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNG MÔN KHOA HỌC; LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÍ1.1. Chương trình môn Khoa học, Lịch sử & Địa lý:	Chương trình là pháp lệnh được Bộ Giáo dục quy định cho các môn học của Bậc Tiểu học, trong đó có môn Khoa học, Lịch sử & Địa lý bao gồm:Mục tiêu dạy học.Nội dung dạy học.Yêu cầu cần đạt.( Tất cả học sinh phải đạt được)Phương pháp dạy học.Đánh giá kết quả học tập.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNG MÔN KHOA HỌC; LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÍ1.2. Khái niệm về chuẩn kiến thức,kĩ năng:Chuẩn kiến thức, kĩ năng là các yêu cầu cơ bản, tối thiểu về kiến thức, kĩ năng của môn học.Chuẩn kiến thức, kĩ năng được cụ thể hoá ở các chủ đề của môn học theo từng lớp, ở các lĩnh vực học tập cho từng lớp và cả cấp học.Chuẩn kiến thức, kĩ năng là cơ sở để biên soạn SGK, quản lí dạy học, đánh giá kết quả giáo dục.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNG MÔN KHOA HỌC; LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÍ1.3.So sánh giữa QĐ 16 và hướng dẫn thực hiện chuẩn:	*QĐ 16:- Đóng thành 1 quyển chung cho tất cả các khối lớp ở TH.- Xác định chuẩn theo từng chủ đề.- Không xác định chuẩn cho những tiết ôn tập.-Không có phần giáo dục địa phương cho môn Lịch sử.	1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNG MÔN KHOA HỌC; LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÍ	* HD thực hiện chuẩn:	- Đóng thành từng quyển riêng cho từng khối lớp.	- Xác định chuẩn theo tùng bài cụ thể, đầy đủ cả 35 tuần thực học.	- Có thêm phần xác định chuẩn cho tất cả các tiết ôn tập.	- Có đưa thêm phần giáo dục địa phương cho môn Lịch sử.1.4. MỐI QUAN HỆ GIỮA CHUẨN VÀ SÁCH GIÁO KHOA: SGK: tài liệu tiếp nối chương trình, cụ thể hoá những quy định của chương trình về mục tiêu bộ môn, phạm vi, số lượng, mức độ các đơn vị kiến thức; định hướng về PPDH, gợi ý tổ chức các hoạt động học tập.- Căn cứ để biên soạn SGK là chương trình (cụ thể là Chuẩn):+ Mục đích, yêu cầu của Chuẩn được thể hiện trong mục tiêu và nội dung bài học trong SGK.1.4. MỐI QUAN HỆ GIỮA CHUẨN VÀ SÁCH GIÁO KHOA:+ Tuy nhiên, mục tiêu của SGK là mọi đối tượng HS với những khả năng và điều kiện học tập không giống nhau. Vì vậy, trên cơ sở Chuẩn, SGK còn có một số nội dung kiến thức, kĩ năng có tính “mở rộng, phát triển”.1.5. MÔN KHOA HỌC:	MỤC TIÊU CHUNG:*Giúp cho học sinh một số kiến thức cơ bản ban đầu về:	-Sự trao đổi chất, nhu cầu dinh dưỡng và sự sinh sản, sự lớn lên của cơ thể con người. Cách phòng tránh một số bệnh thông thường và bệnh truyền nhiễm.	-Sự trao đổi chất, sự sinh sản của thực vật, động vật.	-Đặc điểm và ứng dụng của một số chất, một số vật liệu, dạng năng lượng thường gặp trong đời sống và sản xuất.1.5. MÔN KHOA HỌC:*Giúp cho học sinh một số kỹ năng ban đầu:	-Ứng xử thích hợp trong một số tình huống có liên quan đến sức khỏe của bản thân, gia đình và cộng đồng.	-Quan sát và làm một số thí nghiệm, thực hành khoa học đơn giản, gần gũi với đời sống, sản xuất.	-Nêu thắc mắc, đặt câu hỏi trong quá trình học tập, biết tìm thông tin để giải đáp, diễn đạt những hiểu biết bằng lời nói, bài viết, hình vẽ, sơ đồ.-Phân tích, so sánh, rút ra những dấu hiệu chung và riêng của một số sự vật, hiện tượng đơn giản trong tự nhiên.-Tự giác thực hiện các quy tắc vệ sinh, an toàn cho bản thân, gia đình và cộng đồng.1.6.NỘI DUNG VÀ MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT CỦA MÔN KHOA HỌC:*LỚP 4:Môn Khoa học lớp 4 tiếp nối kiến thức về tự nhiên của môn TN&XH lớp 1,2,3, được cấu trúc đồng tâm, mở rộng và nâng cao theo 3 chủ đề:+ Con người và sức khỏe ( gồm 21 bài. Trong đó bài 18 và 19 ôn tập Con người và sức khỏe).+ Vật chất và năng lượng (Gồm 37 bài. Trong đó bài 33 và 34 ôn tập kiểm tra HKI, bài 55 và 56 ôn tập Vật chất và năng lượng).+ Thực vật và động vật (Gồm 14 bài ( Trong đó bài 67, 68 ôn tập Thực vật và động vật, bài 69,70 ôn tập và kiểm tra cuối năm).*LỚP 5:-Riêng lớp 5 có thêm chủ đề Môi trường và Tài nguyên thiên nhiên nhằm giúp học sinh hệ thống hóa lại những kiến thức các em đã được học về tự nhiên, xã hội và con người qua môn TN & XH lớp 1,2,3 và môn Khoa học lớp 4.1.7. CHƯƠNG TRÌNH MÔN LỊCH SỬ VÀ ĐỊALÍ:	*Mục tiêu:	- Cung cấp cho học sinh một số kiến thức cơ bản, thiết thực về: 	+ Các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử tiêu biểu tương đối có hệ thống theo dòng thời gian của lịch sử Việt Nam từ buổi đầu dựng nước tới nửa đầu thế kỉ XIX. 	+ Các sự vật, hiện tượng và các mối quan hệ địa lí đơn giản ở Việt Nam, các châu lục và một số quốc gia trên thế giới. 1.7. CHƯƠNG TRÌNH MÔN LỊCH SỬ VÀ ĐỊALÍ:*Bước đầu hình thành và rèn luyện cho học sinh các kĩ năng: + Quan sát sự vật, hiện tượng; thu thập tư liệu từ các nguồn thông tin khác nhau. Nêu thắc mắc trong quá trình học tập và chọn thông tin để giải đáp. Nhận biết đúng các sự vật, sự kiện, hiện tượng lịch sử. Trình bày kết quả nhận thức của mình... Vận dụng các kiến thức đã học vào thực tiễn đời sống.+Góp phần bồi dưỡng và phát triển ở học sinh: Ham học hỏi để biết về lịch sử dân tộc; Yêu thiên nhiên, quê hương, đất nước. Bảo vệ cảnh quang thiên nhiên và các di tích lịch sử. 1.8. Nội dung chương trình:  Chương trình Lịch sử và Địa lí bao gồm các chủ đề: 	*Lịch sử 4:- Buổi đầu dựng nước và giữ nước (từ khoảng 700 năm TCN đến năm 179 TCN):- Hơn một nghìn năm đấu tranh giành lại độc lập ( từ năm 179 TCN đến thế kỷ X).- Buổi đầu độc lập (từ năm 938 đến 1009).- Nước Đại Việt.	*Địa lí 4:- Bản đồ.- Thiên nhiên và hoạt động sản xuất của người dân ở miền núi và trung du.- Thiên nhiên và hoạt động sản xuất của con người dân ở miền đồng bằng.- Vùng biển Việt Nam, các đảo và quần đảo.1.8. Nội dung chương trình:  Chương trình Lịch sử và Địa lí bao gồm các chủ đề: * Lịch sử 5:- Hơn tám mươi năm chống thực dân Pháp xâm lược và đô hộ (1858-1945);- Bảo vệ chính quyền non trẻ trường kì kháng chiến bảo vệ độc lập dân tộc; - Xây dựng Chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thống nhất đất nước (1954-1975); * Địa lí 5:- Địa lí Việt Nam: Tự nhiên; dân cư; kinh tế.- Địa lí thế giới: Châu Á; châu Âu; châu Phi; châu Mĩ; châu Đại dương, châu Nam Cực. II. Cấu trúc tài liệu Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Lịch sử và Địa lí: tuần, bài, yêu cầu cần đạt, ghi chú.- Cột Bài bao gồm các bài học trong SGK, bài ôn tập, kiểm tra định kỳ cuối học kỳ và nội dung lịch sử địa phương. Nội dung ôn tập, kiểm tra cuối học kỳ chủ yếu là nội dung Chuẩn kiến thức, kĩ năng của chương trình mà HS đã được học trong học kỳ. Nội dung yêu cầu cần đạt trong các bài Lịch sử và Địa lí địa phương căn cứ vào nội dung cụ thể của tài liệu mà địa phương biên soạn.II. Cấu trúc tài liệu Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Lịch sử và Địa lí: tuần, bài, yêu cầu cần đạt, ghi chú.- Cột yêu cầu cần đạt đối với từng bài học được hiểu là kiến thức cơ bản, tối thiểu, đòi hỏi Tất cả HS phải đạt được.- Cột Ghi chú xác định những vấn đề cần hướng dẫn cụ thể hơn, trong đó chủ yếu là những kiến thức, kĩ năng dành cho đối tượng HS khá, giỏi. Tuy nhiên, đây chỉ là những gợi ý bước đầu, GV cần căn cứ vào tình hình thực tế của mỗi lớp học để xây dựng những nội dung kiến thức, kĩ năng có tính “phát triển” (trong phạm vi chuẩn) dành cho đối tượng HS khá, giỏi,. ( SANG TRANG WORD)III. Một số điểm lưu ý khi sử dụng tài liệu hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Khoa học; Lịch sử và Địa lí để xây dựng kế hoạch bài học 	- Thứ nhất: Bài soạn (bài lên lớp) cần tập trung khắc sâu những yêu cầu cơ bản của chuẩn kiến thức, kĩ năng: Có thể nói đây là yêu cầu quan trọng nhất trong việc thực hiện chuẩn, cũng có nghĩa là thực hiện chương trình giáo dục (vì chuẩn là cốt lõi chương trình). Việc xác định nội dung yêu cầu KT,KN cơ bản của bài học, chọn lọc và thực hiện được các phương pháp dạy học, biện pháp giáo dục để học sinh đạt được mục tiêu của bài học. III. Một số điểm lưu ý khi sử dụng tài liệu hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn khoa học; Lịch sử và Địa lí để xây dựng kế hoạch bài học Bài soạn (bài lên lớp) của giáo viên cần khắc sâu những yêu cầu của chuẩn (thể hiện ở yêu cầu cần đạt). Điều này sẽ tránh được hai thái cực: hoặc dạy học không tới chuẩn (bỏ kiến thức, hạ chuẩn), hoặc (và thường là) cao hơn chuẩn hoặc không chú trọng đúng mức vào trọng tâm của bài học. III. Một số điểm lưu ý khi sử dụng tài liệu hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Lịch sử và Địa lí để xây dựng kế hoạch bài học Những yêu cầu cơ bản của chuẩn kiến thức, kĩ năng được thể hiện tại cột mức độ cần đạt của tài liệu. Đây chính là kiến thức cơ bản, trọng tâm của bài học. Mọi yêu cầu về kiến thức, kĩ năng khác của bài học đều phải xoay quanh, làm nổi bật lên nội dung mức độ cần đạt.III. Một số điểm lưu ý khi sử dụng tài liệu hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Lịch sử và Địa lí để xây dựng kế hoạch bài học 	- Thø hai:	Ngoài việc thực hiện nội dung kiến thức, kĩ năng tại cột mức độ cần đạt- yêu cầu tối thiểu, bài soạn cần xác định nội dung và biện pháp dạy học phù hợp cho từng nhóm đối tượng. Cụ thể là phải “dễ hoá” bằng cách gợi mở, dẫn dắt, làm mẫu... đối với học sinh yếu, HS có hoàn cảnh khó khăn trong học tập; “mở rộng, phát triển” (trên cơ sở chuẩn) đối với học sinh khá giỏi, học sinh ở vùng thuận lợi.VÝ dô: bµi 8 (§Þa lÝ 4 )*Tài liệu gợi ý hai nội dung cho HS khá giỏi:	+Quan sát hình và kể các công việc cần phải làm trong quy trình sản xuất ra các sản phẩm đồ gỗ; Giải thích những nguyên nhân khiến rừng ở Tây Nguyên bị tàn phá 	* Ngược lại, với đối tượng HS yếu, GV cần xác định những nội dung kiến thức, kĩ năng được coi là khó và vận dụng các phương pháp dạy học phù hợp để các đối tượng này đạt được chuẩn. Ví dụ, GV cần: chỉ mẫu các con sông trên bản đồ, lược đồ; sử dụng thêm tranh ảnh, gợi ý để học sinh mô tả đặc điểm sông ở Tây Nguyên. III. Một số điểm lưu ý khi sử dụng tài liệu hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Khoa học; Lịch sử và Địa lí để xây dựng kế hoạch bài học 	- Thø ba:	+Trong kế hoạch bài giảng cần đảm bảo sự cân đối của cấu trúc bài học trong sách giáo khoa	+Bài học trong sách giáo khoa là bước tiếp nối và thể hiện cụ thể của chuẩn, so với chuẩn, bài học có sự “mở rộng, phát triển” để đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng HS với những năng lực học tập khác nhau. III. Một số điểm lưu ý khi sử dụng tài liệu hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Khoa học; Lịch sử và Địa lí để xây dựng kế hoạch bài học C¸c m¹ch kiÕn thøc vµ ho¹t ®éng gi¸o dôc trong bµi häc ®· ®­îc s¾p xÕp theo mét tr×nh tù logic. Bëi vËy, bµi so¹n vµ ho¹t ®éng d¹y häc cña GV cÇn nhÊn m¹nh vµo chuÈn (kiÕn thøc, kÜ n¨ng c¬ b¶n) nh­ng ®ång thêi ph¶i gi÷ cÊu tróc c¸c néi dung kiÕn thøc cña bµi häc.IV. KiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp M«n Khoa học, LÞch sö vµ §Þa lÝ ë TiÓu häc lµ hai trong bèn m«n häc ®¸nh gi¸ b»ng ®iÓm sè. §¸nh gi¸ m«n Khoa học,LÞch sö vµ §Þa lÝ ®­îc thùc hiÖn theo hai h×nh thøc: ®¸nh gi¸ th­êng xuyªn vµ ®¸nh gi¸ ®Þnh k×. Riêng môn Lịch sử và Địa lý vËn dông chuÈn trong kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña HS cÇn l­u ý mét sè ®iÓm c¬ b¶n sau:1.H×nh thøc ®Ò kiÓm tra:- §Ò kiÓm tra kÕt hîp h×nh thøc: tù luËn vµ tr¾c nghiÖm kh¸ch quan (linh ho¹t trong sè c©u hái, kho¶ng 10- 20% sè c©u tù luËn)Mét sè d¹ng c©u tr¾c nghiÖm kh¸ch quan th­êng sö dông:+ §óng/ sai+ §a lùa chän+ T­¬ng øng cÆp+ §iÒn khuyÕt+ Tr¶ lêi ng¾n1.H×nh thøc ®Ò kiÓm tra:- §Ò (néi dung) kiÓm tra cÇn ®¶m b¶o møc ®é yªu cÇu cña chuÈn kiÕn thøc, kÜ n¨ng (cét yªu cÇu cÇn ®¹t cña tµi liÖu). Tuy nhiªn, trong cÊu tróc ®Ò (néi dung) kiÓm tra, cÇn cã nh÷ng c©u hái (bµi tËp) cã tÝnh “më réng, ph¸t triÓn” (trong ph¹m vi chuÈn) ®Ó ®¸p øng sù ®a d¹ng vÒ tr×nh ®é nhËn thøc cña c¸c ®èi t­îng HS kh¸c nhau. V× thÕ, trong mçi ®Ò kiÓm tra cã kiÓm tra kiÕn thøc c¬ b¶n ®Ó HS trung b×nh ®¹t ®­îc vµ c©u hái vËn dung s©u ®Ó ph©n lo¹i HS kh¸, giái.VÝ dô:§Ò KT§K häc k× ph¶i “quÐt” kiÕn thøc, kÜ n¨ng cña HK. HKI:- Thiªn nhiªn vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña ng­êi d©n ë miÒn nói vµ trung du: 1. thiªn nhiªn, con ng­êi, ho¹t ®éng s¶n xuÊt; 2. Hoµng Liªn S¬n, trung du phÝa B¾c, T©y Nguyªn§Ò §Þa lÝ nªn quan t©m néi dung kiểm tra kÜ n¨ng Th«ng th­êng cã mét c©u vÒ ph©n tÝch s¬ ®å, l­îc ®å.2.KiÓm tra ®Þnh k×Mçi n¨m häc cã 2 lÇn KT§K vµo cuèi HKI vµ cuèi HKII. Mçi lÇn KT cã 2 bµi : Lịch sử và Địa lý . §iÓm cu¶ hai bµi quy vÒ mét ®iÓm chung lµ trung b×nh céng lµm trßn 0,5 thµnh 1 vµ chØ lµm trßn mét lÇn khi céng trung b×nh chung cña hai bµi)3. CÊu tróc VÝ dô, kiÓm tra, ®¸nh gi¸ néi dung kiÕn thøc, kÜ n¨ng bµi 8 nªu trªn, HS hoµn thµnh c¸c yªu cÇu: Nªu ®­îc mét sè ho¹t ®éng s¶n xuÊt chñ yÕu cña ng­êi d©n ë T©y Nguyªn; Nªu ®­îc vai trß cña rõng ®èi víi ®êi sèng vµ s¶n xuÊt vµ sù cÇn thiÕt ph¶i b¶o vÖ rõng; M« t¶ s¬ l­îc s«ng ë T©y Nguyªn; M« t¶ s¬ l­îc: rõng rËm nhiÖt ®íi (rõng rËm, nhiÒu lo¹i c©y, nhiÒu tÇng), rõng khép (rõng rông l¸ mïa kh«) cã thÓ ®¸nh gi¸ 8- 9 ®iÓm. Néi dung kÓ c¸c c«ng viÖc cÇn ph¶i lµm trong quy tr×nh s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm ®å gç; Gi¶i thÝch nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn rõng ë T©y Nguyªn bÞ tµn ph¸ (HoÆc nh÷ng con s«ng ë T©y Nguyªn b¾t nguån tõ ®©u vµ ch¶y ra ®©u), cã thÓ ®¸nh gi¸ 1-2 ®iÓm trong thang ®iÓm 10.3. KẾT LUẬN: 	Dạy học môn Khoa học – Lịch sử và Địa lý trên cơ sở chuẩn kiến thức và kỹ năng cũng như các môn học khác, Thực hiện được đầy đủ, đúng mức những nội dung cơ bản. Tránh tạo ra sự quá tải và căng thẳng không cần thiết cho học sinh, hoặc hiện tượng dạy học dưới tầm nhận thức của các em . Đây là một quá trình dạy học bắt buộc thực hiện nghiêm túc nhưng không cứng nhắc, đồng loạt, bình quân mà phải linh hoạt theo điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của từng đối tượng học sinh góp phần tạo thế ôn định để nâng cao dần chất lượng giáo dục Tiểu học.