Một vài cột mốc lịch sử quan trọng trong miễn dịch học

GIÔÙI THIEÄU MIEÃN DÒCH HỌCT.S TRẦN NGỌC BÍCH TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠKHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNGBỘ MÔN THÚ YMIỄN DỊCHImmunitas ? Immunologie (immunology)L.Pasteur (1881): vaccin toi gàLansteiner (1900): kháng thể nhóm máuCharles R. Richet (1902): phản vệ1914-1918: Miễn dịch ghép và thải ghépLansteiner (1943): MD dịch thể và MD tế bàoMedewar (1958): dung nạp miễn dịchHệ thống MD tự nhiên và miễn dịch thu đượcVAI TRÒ-ỨNG DỤNGVai trò: miễn dịch chống nhiễm trùng, ghép cơ quan, sản xuất các loại thuốc hiện đại, nghiên cứu Ag tương lai Ứng dụng: phòng-trị bệnh, chẩn đoán, pháp y, nghiên cứu cơ bản MỘT VÀI CỘT MỐC LỊC SỬ QUAN TRỌNG TRONG MIỄN DỊCH HỌC1798 Edward Jenner: vaccine đậu bò1880 L. Pasteur: vaccine giảm độc1883 Metchnikoff: thuyết thực bào1888 Roux et Yersin: độc tố vi khuẩn1888 Nuttall: Kháng thể chống vi khuẩn1890 R. Koch: hiên tượng quá mẫn1890 V. Bhring et Kitasato: kháng độc tố bạch hầu1894 Bordet: bổ thể1897 Krause: phản ứng ngưng kết1889 Erlich: lý thuyết chuổi cạnh1900 Landsteiner: kháng nguyên và kháng thể nhóm máu1902 Richet et Portier: hiện tượng phản vệ1903 Wright: hiện tượng opsonin hóa1905 Pirquet et Schick: bệnh huyết thanh1906 Pirquet: hiện tượng dị ứng.Nobel cho các công trình miễn dịchNăm Tác giả Công trình1908P. Ehrlich Lý thuyết phát triển miễn dịch1908MetchnikoffHiện tượng thực bào1913R. RicherNguyên cứu phản vệ1951M. Theiler Phát triển vaccine chống sốt vàng da1957D. BovetNguyên cứu antihistamin1960M. BurnetThuyết chọn lọc clon1960MedawarDung nạp miễn dịch1972Edelman et PortierBản chất và cấu trúc phân tử kháng thể1977Yalowkỹ thuật miễn dịch phóng xạNobel cho các công trình miễn dịchNăm Tác giả Công trình1980Benacerraf, Snell et DaussetPhát hiện kháng nguyên phù hợp tổ chức1984Cesar Milsstein et KohlerPhát triển kỹ thuật kháng thể đơn dòng1984Nielss K. JerneThuyết tương tác mạng lưới idiotip1987Sasamu TonegawaPhát hiện nguyen tắc tính di truyền tính đa dạng kháng thể1996Peter C. DohertyĐáp ứng miễn dịch bị hạn chế bởi MHC1996M. ZinkernagelTính đặc hiệu của miễn dich tế bào1997B. PrusinerPhát hiện PrionMiễn Dịch“ MD la khả năng đề kháng của sinh vật chống lại một sinh vật khác và các chất mang trên bản thân chúng những dấu hiệu thông tin di truyền ngoại lai, tính MD được hình thành trong quá trình tiến hóa của sinh vật” (R. V. Petrov, 1978)Nhieäm vuï:	Thöïc hieän caùc hoaït ñoäng phöùc taïp, phoái hôïp nhau hay choàng chéo leân nhau ñeå cuøng nhau tieâu dieät taùc nhaân xaâm nhiễm kieåm soaùt söï hieän dieän cuûa noù.Phöông caùch hoaït ñoäng: Tröïc tieáp taán coâng vaøo teá baøo vi sinh vaät, vaät laï Giaùn tieáp baèng caùch giaûi phoùng ra caùc chaát trung gian hoaù hoïc vaø caùc khaùng theå baûo veä.Các hàng rào phòng thủ của cơ thểHàng rào miễn dịch không đặc hiệuHàng rào miễn dịch đặc hiệuHàng rào thứ nhất(cơ học và hóa học)Hàng rào thứ hai(hàng rào tế bào)Hàng rào thứ baDaNiêm mạcDịch chế tiết của da và niêm mạcÑoä pH cuûa ñöôøng tieâu hoaù vaø ñöôøng sinh duïcHệ vi sinh vật tại chỗNhững bạch cầu thực bào và đáp ứng viêm tại chỗ Các Protein kháng khuẩnHaøng raøo hạch baïch huyeát vaø heä teá baøo löôùi noäi moâCác lympho bào T đặc hiệu(Mieãn dòch qua trung gian teá baøo)Kháng thể(Mieãn dòch dòch theå) Sự khác nhau giữa hai loại miễn dịch MD không đặc hiệuMD đặc hiệuĐáp ứng độc lập với AgĐáp ứng phụ thuộc vào AgĐáp ứng cực đại ngay lập tứcĐáp ứng cực đại cần có thời gian sau khi tiếp xúc với AgKhông đặc hiệu với AgĐặc hiệu với AgKhông có trí nhớ MD sau khi phơi nhiễmCó trí nhớ MD sau khi phơi nhiễmMOÄT VAØI KHAÙI NIEÄMMieãn dòch (Immunity)?Coù nguồn gốc töø 1 töø Latinh “immunitas”: söï ñeà khaùng choáng laïi beänh, ñaëc bieät beänh nhieãm truøng.Khaû naêng cuûa cô theå nhaän ra vaø loaïi boû caùc vaät laï (khaùng nguyeân).Khaû naêng töï baûo veä cuûa cô theå choáng laïi söï xaâm nhaäp cuûa caùc yeáu toá “ngoaïi lai”. MOÄT VAØI KHAÙI NIEÄMChaát sinh mieãn dòch (immunogen): laø moät chaát maø cô theå nhaän bieát laø “chaát laï “(khoâng phaûi cuûa mình) vaø coù khaû naêng kích thích (gaây ra) moät ñaùp öùng mieãn dòch thích öùng.Khaùng nguyeân (antigen): chaát coù khaû naêng phaûn öùng vôùi caùc saûn phaåm cuûa ñaùp öùng mieãn dòch ñaëc hieäu (saûn phaåm cuûa ñaùp öùng mieãn dòch ñaëc hieäu laø khaùng theå hoaëc caùc teá baøo lympho T ñaëc hieäu. Nhöõng phaân töû coù khaû naêng bieán ñoåi ñeå kích thích moät ñaùp öùng mieãn dòch ñaëc hieäu. Moät caùch ñôn giaûn: Khaùng nguyeân = chaát sinh mieãn dòchQuyeát ñònh khaùng nguyeân = epitope: Moät phaàn caáu truùc cuûa khaùng nguyeân maø khaùng theå hoaëc thuï theå cuûa teá baøo T nhaän bieát ñöôïc vaø gaén keát vaøo. Khaùng theå Ig: Moät protein ñaëc hieäu (globulin) ñöôïc saûn sinh ra trong ñaùp öùng cuûa cô theå ñoái vôùi moät chaát sinh mieãn dòch vaø coù khaû naêng lieân keát ñaëc hieäu vôùi khaùng nguyeân ñaõ kích thích sinh ra noù. MOÄT VAØI KHAÙI NIEÄMCaùc chaát trung gian hoùa hoïcCytokin	Những peptid giống hormon, protein có trọng lượng phân tử thấp, được sản xuất chủ yếu bởi các tế bào lympho đã được hoạt hóa, các đại thực bào và một số các tế bào khácInterferon: 	Moät loïai protein ñöôïc caùc teá baøo bò nhieãm virus saûn xuaát ra, ñöôïc ñöa vaøo doøng maùu hoaëc dòch moâ ñeå giuùp caùc teá baøo khoûe saûn xuaát moät loaïi enzyme ngăn chặn söï xaâm nhieãm virus.MOÄT VAØI KHAÙI NIEÄMHeä thoáng boå theå:	- Moät nhoùm protein coù maët trong huyeát thanh, coù hoaït tính enzyme, coù vai troø chuû yeáu trong mieãn dòch töï nhieân	- Gồm 9 loại protein (C1-C9)	Phöùc hôïp toå chöùc chính/phuø hôïp moâ chính: 	- Moät loaïi protein treân maøng teá baøo coù nhieäm vuï nhö moät phaân töû trình dieän khaùng nguyeân 	(MHC: Major Histocompatibility Complex)	- Coù 2 lôùp MHC I, MHC IINHÖÕNG CAÙCH PHAÂN LOAÏI MIEÃN DÒCH* Lieân quan ñeán quaù trình soáng: - Mieãn dòch töï nhieân/bẩm sinh: 	ñöôïc hình thaønh töï nhieân trong quaù trình tieán hoùa - Mieãn dòch maéc phaûi/thu được/thích ứng: 	ñöôïc taïo neân trong quaù trình soáng do söï xaâm nhaäp cuûa khaùng 	nguyeân hay do taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng laøm thay ñoåi toå chöùc cuûa 	cô theå. * Lieân quan ñeán tính ñaëc hieäu: 	- Mieãn dòch khoâng ñaëc hieäu: 	mieãn dòch khoâng do phaûn öùng khaùng nguyeân-khaùng theå. 	- Mieãn dòch ñaëc hieäu: 	mieãn dòch taïo neân do phaûn öùng khaùng nguyeân-khaùng theå ñaëc hieäuNHÖÕNG CAÙCH PHAÂN LOAÏI MIEÃN DÒCH* Lieân quan nôi taïo khaùng theåMieãn dòch thuï ñoäng (Passive Immunity): + Mieãn dòch thuï ñoäng töï nhieân: meï truyeàn qua nhau thai, söõa. + Mieãn dòch thuï ñoäng thu ñöôïc (nhaân taïo): lieäu phaùp huyeát thanh + Mieãn dòch vay möïôn: truyeàn caùc teá baøo lympho ñaõ maãn caûm töø ngoaøi cô theå vaøo. Mieãn dòch chuû ñoäng (Active Immunity): 	Mieãn dòch do chính cô theå taïo neân.	+ Mieãn dòch chuû ñoäng töï nhieân: tieáp xuùc khaùng nguyeân moät caùch voâ tình.	+ Mieãn dòch chuû ñoäng thu ñöôïc (nhaân taïo): khaùng nguyeân ñöôïc chuû ñoäng ñöa vaøo cô theåNHÖÕNG CAÙCH PHAÂN LOAÏI MIEÃN DÒCH	* Lieân quan ñeán tính caù theå Töï mieãn dòch (Autologous Immunity) 	do toå chöùc cô theå bò bieán ñoåi taïo neân.Mieãn dòch ñoàng loaïi (Allo-Immunity) 	mieãn dòch gioáng nhau giöõa moät soá caù theå nhö mieãn dòch nhoùm maùu.Mieãn dòch dò loaïi (Hetero-Immunity)	mieãn dòch giöõa caùc loaøi ñoäng vaät