SKKN Một số kinh nghiệm giúp học sinh hứng thú học tập phân môn Học hát Lớp 8

MỘT SỐ KINH NGHIỆM GIÚP HỌC SINH 
HỨNG THÚ HỌC TẬP ph©n M«N häc h¸t LỚP 8
1. Đặt vấn đề:
Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật gắn bó mật thiết với đời sống con người. Ngay từ khi chào đời, em bé được ôm ấp trong lời ru nhẹ nhàng của người mẹ, lớn lên với những bài hát đồng dao, với những điệu hò, những khúc tình ca vui buồn được nuôi dưỡng bằng cội nguồn của văn hoá âm nhạc dân gian mà ngày nay đã đi vào nhà trường phổ thông với tư cách là một bộ môn độc lập.
Âm nhạc Việt Nam là một biểu tượng sâu sắc và độc đáo của đất nước, con người Việt Nam. Từ ngàn xưa, âm nhạc đã có một sức sống vô cùng mãnh liệt. Nó đã góp phần khẳng định bản sắc văn hoá dân tộc và là một trong những nguồn sản sinh, nuôi dưỡng bao tâm hồn và ý chí của bao thế hệ Việt Nam trong công cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước. Từ đó, cho ta thấy rằng: âm nhạc là loại hình nghệ thuật g¾n bó với đời sống con người, là món ăn tinh thần của mọi tầng lớp trong xã hội.
Hiểu được tầm quan trọng đó, bản thân tôi là người đứng lớp giảng dạy bộ môn âm nhạc trong trường THCS tự thấy rằng nên làm thế nào để giúp các em ngày một hứng thú hơn khi học môn âm nhạc.
2-Giải quyết vấn đề:
	a. Tìm hiểu thực trạng:
Do ảnh hưởng địa bàn của các em thuộc vùng n«ng th«n nªn một số em khi tiếp cận với âm nhạc còn bỡ ngỡ. Các em còn xa lạ với âm nhạc như các ca khúc thiếu nhiỞ đây, hầu hết các em chỉ được nghe những bài nhạc trữ tình và đặc biệt là nhạc trẻ. . . Hầu hết các em chưa quan tâm đến nhạc thiếu nhi dù cũng được phát bằng các phương tiện thông tin như đài truyền hình, đài truyền thanh,và việc giáo dục của gia đình. Mặc khác do nguồn xem và nghe của các bậc cha mẹ chủ yếu là phim, game show, thời sự,  nên âm hưởng giai điệu nhạc thiếu nhi không được gần gũi với các em. Do đó, khi các em tiếp xúc với âm nhạc trong nhà trường dễ lúng túng e thẹn
Trình độ âm nhạc của các em chỉ được nghe thấy và thực hành ngoài một tiết ở lớp. Về nhà, hầu như không có sự rèn luyện thêm. Từ đó, dẫn đến giờ học nhạc, các em có biểu hiện rục rè, không dám ca hát nhất là tính e ngại của các em học sinh mới lớn lại thêm quan niệm của các em xem đó là môn học không quan trọng. Ở nhà, không ít các bậc phụ huynh không thể dạy âm nhạc cho các em vì âm nhạc có những đặc điểm riêng. Nó hoàn toàn khác hẳn với các môn học khác như Văn, Toán, lý, hóa  Với âm nhạc, không biết tiết tấu, cao độ và những ký hiệu riêng thì phụ huynh không thể dạy kèm thêm ở nhà cho các em được. Ví dụ: bài”Lí dĩa bánh bò” (dân ca nam bộ) bài này khó có thể dạy cho các em. Vì trong bài này có sử dụng nhịp lấy đà nên phách mạnh rơi vào tếng thứ hai của câu một. Nếu phụ huynh lấy tiếng thứ nhất làm phách mạnh dẫn đến sai tiết tấu cả bài. 
Đây là bảng số liệu mà tôi đã khảo sát được chất lượng thực của các em khi các em thi hát ở học kì 2 của khối 7 ở trường 
Tổng số HS
Số HS hát khá tốt
Tỉ lệ
Số HS hát chưa tốt
Tỉ lệ
125
35
28 %
90
72%






Từ thực trạng trên, công việc đầu tiên với tôi là cần có những cải tiến trong phương pháp giảng dạy và theo sát chương trình thay sách giáo khoa mới để từng bước tạo thích thú cho các em về lĩnh vực âm nhạc, đồng thời giúp cho các em nắm bắt được những kiến thức âm nhạc của chương trình và để tiếp tục học lên các lớp khác .
Do vậy, trong mỗi bài hát trước khi thực dạy, công việc đầu tiên với tôi là: soạn bài, nghiªn cøu bµi đầy đủ, chi tiết theo đặc trưng bộ môn, dùng tranh ảnh, nhạc cụ, bảng phụ, thanh phách, Nếu thiếu tranh ảnh có sẵn thì tự tay tôi vẽ hoặc phóng to các tranh ở sách giáo khoa. Điều cốt lõi ở đây là cần phải sử dụng phương pháp gì để truyền đạt hết nội dung của bài đến các em để các em nắm bắt một cách nhanh chóng vừa đơn giản vừa dễ hiểu, dễ nhớ theo phương pháp mới hiện nay. Qua kinh nghiệm của những người nhiều năm đứng lớp, là bậc đàn anh, đàn chị đi trước cho biết yếu tố tạo hứng thú cho học sinh học tập các môn nói chung và âm nhạc nói riêng là:
b. Giải quyết thực trạng:
-Việc dạy học âm nhạc cần nhẹ nhàng, cởi mở, hấp dẫn để tạo không khí thoải mái, phấn khởi, không gò bó, nghiêm khắc quá làm mất hứng thú học tập. Trong giờ học, chủ yếu cung cấp cho các em những kiến thức văn hoá âm nhạc nhằm tác động vào thế giới tinh thần của các em để các em ngày càng tỏ ra hứng thú trong học tập. Điển hình như qua một bài hát giúp các em hiểu biết và học hỏi được điều gì để áp dụng vào đời sống thực tế. Ví dụ với bài “Tuổi hồng” (nhạc và lời: Trương Quang Lục). Qua bài hát giúp các em thấy được nên quý mến, trân trọng tuổi học trò, đây là lứa tuổi đầy mơ ước và hứa hẹn cho tương lai. Một thời mà khi trải qua rồi không bao giờ quay lại được.
- Cần phải hiểu được tâm lý của các em để từ đó người giáo viên có thể lựa chọn những phương pháp phù hợp với lứa tuổi. Qua thực tập, thực tế giảng dạy, tôi cũng nhận thấy rằng: tâm lý ở các em hoàn toàn khác nhau, ở độ 14-15 tuổi thì các em thích tự mình thực hành hay thích tự mình quan sát, tìm tòi và tự thể hiện mìnhNên trong giờ học, khi đến những bài hát có yêu cầu hát kết hợp vỗ tay thì tôi hướng dẫn các em vỗ theo nhiều cách như: theo nhịp, theo tiết tấu, không để các em thực hiện một hoạt động sẽ dẫn đến nhàm chán. Mặt khác tôi còn cho các em sử dụng thêm các động tác phụ họa do GV hướng dẫn, hoặc do các em tự tìm tòi và sáng tạo, các em thực hiện (làm mẫu) cho các bạn xem để sử dụng cho bài hát đó. Qua thời gian áp dụng thì tôi cảm thấy các em thích thú hơn, đồng thời khi các em thể hiện bài hát trước lớp kết hợp với các động tác phụ họa thì càng tự tin hơn và vững vàng về nhịp, phách và về tiết tấu của từng bài.
 -Việc sử dụng thiết bị và đồ dùng dạy học là điều rất cần thiết và hết sức quan trọng như việc sử dụng đàn trong tiết dạy. Nếu trong giờ học nhạc có sử dụng đàn organ sẽ giúp các em hát chuẩn xác hơn, sử dụng nhạc đệm tạo cho các em hưng phấn hơn ở những điệu nhạc. Trong khi sử dụng dạy hát, giáo viên thường xuyên thay đổi âm sắc khác nhau của các nhạc cụ nhằm tạo sự phong phú cho bài hát đồng thời tạo sự chú ý, lôi cuốn học sinh hơn cộng với việc sử dụng tranh ảnh, bản đồ Qua tranh ảnh, bản đồ giúp cho các em hiểu rõ vấn đề hơn.
Ví dụ bài: “Lí dĩa bánh bò” (Dân ca Nam Bộ). Để các em hiểu rõ hơn về dân Nam Bộ, việc trước tiên phải chuẩn bị là: tranh ảnh phóng to ở sách giáo khoa, bản đồ Việt Nam để các em biết được vị trí Nam Bộ và vùng sinh sống chủ yếu của dân tộc Kinh-Hoa-Khmer (mà người Kinh là đa số). Một số tranh nói về sinh hoạt của đồng bào Nam Bộ và là nơi sản sinh ra nhiều bái hát dân ca được lưu truyền từ đời này sang đời khác và lưu truyền đến ngày nay. Hay là bài “Hò Ba Lí” (Dân ca Quảng Nam) giúp các em nhận biết được tỉnh Quảng Nam (xem trong bản đồ) và đây là nơi có các làn điệu dân ca như các điệu lí, hò . . . cũng rất đa dạng và phong phú.
Từ đó, các em cảm nhận được môn nhạc gắn bó mật thiết, gần gũi với đời sống hàng ngày của mình góp phần vào việc bồi dưỡng tâm hồn, trí tuệ của các em, làm cho các em thêm yêu cuộc sống, yêu quê hương đất nước, yêu trường lớp, bạn bè và chính bản thân mình. Dần dần các em cảm thấy gần gũi với âm nhạc hơn và thích thú với môn này. Tuy nắm được một trong các yếu tố nhằm để gây hứng thú cho học sinh như thế nhưng đối với tôi điều cần thiết là phải hiểu được tác dụng của từng công việc, từng bước lên lớp, nó đem đến cho các em ích lợi gì .
Thực tế khi lên lớp dạy một tiết âm nhạc, tôi thực hiện các bước sau:
- Việc kiểm tra bài cũ để các em nhớ lại giai điệu các bài hát đã học.
- Giới thiệu bài là công việc rất cần thiết trong tiết dạy. Vì qua lời giới thiệu của giáo viên, qua tranh ảnh, học sinh có thể hình dung phần nào nội dung của bài. Cũng qua đó, các em thấy được âm nhạc gần gũi với đời sống xã hội, với con người hơn như ở bài “Mùa thu ngày khai trường” (Nhạc Văn lời: Vũ Trọng Tường). Dựa vào lời giới thiệu gợi mở của giáo viên và tranh ảnh các em tự hồi ức lại hình ảnh về mái trường thân thiết mà các em đã được học, đặc biệt những kĩ niệm vui buồn mà nó gần như không thể quên được đối với các em trong suốt quá trình học làm cho các em càng yêu mến mái trường hơn 
 - Tuy lời giới thiệu ngắn gọn nhưng nó là bước đầu lôi cuốn, thu hút các em thêm yêu thích bài hát đồng thời bước giới thiệu bài hát làm tăng thêm sự hấp dẫn với các em.
 - Trước khi dạy hát, giáo viên có thể sử dụng băng nhạc cho các em (nếu có). Nhưng cần thiết nhất là giáo viên nên hát mẫu kết hợp đệm đàn, (vì khi các em nghe băng nhạc thì thường các em không chú ý lắm, nó không gây cảm giác gần gủi, nhưng khi giáo viên hát kết hợp đệm đàn thì các em thường chú ý nghe hơn vì nó được thể hiện trước mắt các em. Ở lứa tuổi này các em thường muốn được nghe, được nhìn và đây là bước không kém phần quan trọng. Qua bài hát, các em cảm thấy sự hấp dẫn (cái hay của bài). Đây là bước phát triển của phần giới thiệu. Để gây được sự hứng thú trong học sinh, ở bước này, người giáo viên phải hết sức quan tâm vì bài hát này lần đầu tiên học sinh được nghe, nó sẽ tạo ấn tượng về bài hát đối với các em. Do đó, giáo viên cần phải thể hiện thật trọn vẹn bài hát. Có thế các em mới cảm thụ được cái hay của bài và mới thích hát bài đó. Kế tiếp là bước đọc lời bài hát, (phần này giáo viên cần sử dụng bảng phụ bài hát trong SGK được phóng to, nó sẽ tạo cho HS chú ý hơn khi đọc, hát), giáo viên hướng dẫn HS đọc từng câu ngắn, phải ngưng hoặc chậm ở cuối câu. (có thể cho hoc sinh đọc theo tiết tấu của bài để các em dễ dàng khi hát vào bài. Tuy nhiên, không phải bài nào cũng đọc theo tiết tấu). Mục đích là cho học sinh làm quen với lời bài hát và phát âm cho chính xác nhằm tạo sự dễ dàng khi hát. Sau khi đọc lời bài hát, giáo viên cần giải thích các tiếng khó, những chỗ có hát luyến, ngân, nghỉ để học sinh không lấy làm bỡ ngỡ. Giáo viên không nên giải thích theo thuật ngữ hay theo từ điển mà cần phải giải thích mang tính phổ thông phù hợp với lứa tuổi học sinh .
 Ví dụ: Khi dạy bài “Lí dĩ bánh bò” giáo viên cần giải thích rõ các từ “i i i, tình tính tang tang, í a . . .” đây chỉ là những từ đệm tạo cho bài hát hay hơn. Hoặc khi dạy bài hát “Hò ba lí” giáo viên cần giải thích từ “sịa”: sịa là dụng cụ làm bằng tre hoặc nứa, dùng để phơi những đồ n«ng s¶n. Từ “ba lí tang tình, la hố. . .” đây cũng là những từ đệm mà người ta gọi là phần “Xô” không phải là từ chính trong bài hát.
Khi bắt đầu dạy hát, giáo viên dành 1 - 2 phút cho học sinh luyện thanh (khởi động giọng). Tuy bước này không đem lại hứng thú cho các em nhưng nó là bước giúp các em hát được dễ dàng hơn. Sau khi các em luyện thanh, bước tiếp theo là tập hát cho các em. Ở bước dạy hát GV cần áp dụng phương pháp mới không nên dùng phương pháp truyền miệng (GV hát trước HS hát sau, thì phương pháp này sẽ gây cho HS không chú ý, chỉ hát theo GV) mà GV nên sử dụng nhạc cụ đàn giai điệu 2-3 lần cho HS cảm nhận và nhẩm theo, khi đó sẽ tạo cho HS có tính tích cực trong giờ học và tạo cho các em hứng thú hơn. Nếu đối với câu tương đối khó, GV có thể hát mẫu câu đó để cho HS hát đúng cao độ và giai điệu bài hát. Dần dần sẽ hướng các em hát đúng và truyền cảm biết thể hiện tính chất âm nhạc.
 Song song đó, tôi luôn luôn quan tâm bảo vệ giọng hát cho các em, không để các em hát quá to như gào thét, la hét làm hại tới thanh đới. Bên cạnh việc học hát, tôi thường xuyên cho các em vận động theo nhạc như vỗ tay, nhún chân hoặc nghiêng đầu theo phách mạnh. 
Ở chương trình mới hiện nay, ngoài việc học hát, các em còn được nghe giới thiệu một số cụ nhạc dân tộc, được nghe kể chuyện âm nhạc về các nhạc sĩ nỗi tiếng trong nước cũng như ngoài nước. Từ đó làm cho các em thêm yêu thích môn học này hơn .
Để kiến thức đến đều khắp các đối tượng trong lớp, trong giờ dạy, tôi luôn theo dõi từng đối tượng học sinh, những em hay nhìn ra ngoài, những em hạn chế về năng khiếu. . . Trước vấn đề đó, tôi quan tâm những em này nhiều hơn bằng cách là nhắc nhỡ, khuyến khích, thường xuyên gọi hai em đứng lên hát hoặc phát biểu nhiều lần, lúc đầu các em còn ngập ngừng, bỡ ngỡ, hát còn nhiều chỗ sai, tôi kiên trì động viên khuyến khích, hướng dẫn sửa sai dần dần các em tập trung chú ý, hát đúng, tôi có nhiều lần khen ngợi, cùng cả lớp vỗ tay làm cho các em có vẻ hăng hái, thích thú hơn.
- Cũng có một số em khác, hát không đúng cao độ, các em hát có vẻ như gào thét. Câu hỏi trong tôi là bằng cách nào để giúp các em hát đúng cao độ. Trước sự việc đó, tôi yêu cầu các em dừng lại để nghe các bạn hát đúng nhịp, đúng cao độ và theo tiết tấu của bài để các em trở về thật chính xác trong cao độ. Từ đó, các em thấy được cái sai của mình và tôi cho các em hát lại nhiều lần. Dần dần các em hát đúng hơn và hoà nhập với các bạn trong lớp. Từ đó, các em thấy phấn khởi thích thú hơn khi học hát. Bên cạnh đó phải hiểu được tâm lý của các em là điều rất quan trọng. Đa số các em rất hiếu động. Hiểu được vấn đề đó trong giờ hát ngoài việc dạy hát, tôi thường hướng dẫn các em nên có thái độ bình tỉnh, dạng dĩ trong khi hát biểu diễn trước lớp. Mặt khác, nó còn làm cho lớp học thêm sinh động. Các em hứng thú trong tiết học. Nếu trong giờ hát chỉ có một hoạt động là hát là sẽ dẫn đến sự nhàm chán .
3/ Kết thúc vấn đề:
	Qua thời gian giảng dạy tôi áp dụng một số biện pháp trên thì thấy các em tỏ ra nhanh nhẹn, không còn rụt rè, bỡ ngỡ, các em thường xuyên tích cực phát biểu trong các giờ học hát được thể hiện qua cách xung phong khi học xong một bài hát mới. Không những các em thích học môn hát trong giờ học chính thức mà ngay cả ở nhà, ở lớp trong những giờ giải lao tôi thường bắt gặp các em tự tổ chức hát tập thể. Đây là kết quả mà các em đạt được trong học kì 1 của chương trình lớp 8.
Tổng số HS
Số HS hát khá tốt
Tỉ lệ
Số HS hát chưa tốt
Tỉ lệ
125
85
68 %
40
32 %






Nhìn vào bảng số liệu trên tôi nhận thấy với các phương pháp vừa nêu thì bước đầu đem lại hiệu quả khả quan (khá tốt). Để đạt được kết quả tốt đòi hỏi phải có một quá trình phấn đấu rèn luyện lâu dài. Để tạo cho các em có điều kiện tự phấn đấu rèn luyện cho mình kỹ năng hát, cũng như giúp các em cảm nhận bài hát một cách sâu sắc hơn, qua đó giúp các em thích học môn âm nhạc. Âm nhạc là một môn học độc lập trong chương trình trung học cơ sở góp phần hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực của con người lao động sáng tạo trong tương lai. Môn Âm nhạc là một môn bắt buộc cho HS mọi vùng, miền nhưng dạy Âm nhạc không nhằm đào tạo các em thành ca sĩ chuyên nghiệp mà dạy âm nhạc giúp học sinh biết cách nhìn nhận, cách cảm thụ thế giới xung quanh, nâng cao tính tìm tòi sáng tạo óc thẩm mỹ tầm hiểu biết của các em về: đức, trí, thể . . . Đặc biệt giúp các em cảm thấy vui vẽ, thư giản trong những giờ học và yêu cuộc sống qua những bài hát, các làn điệu dân ca mượt mà mang đậm bản sắc dân tộc.
	 Trên đây là kinh nghiệm mà tôi rút ra được qua thời gian giảng dạy ở trường để tất cả những giáo viên cùng chuyên ngành tham khảo, nếu còn thiếu sót ở phần nào mong quý đồng nghiệp quan tâm nghiên cứu thêm để sáng kiến trên hoàn chỉnh hơn. Để từng bước cải thiện được phương pháp dạy môn âm nhạc góp phần tạo tiếng nói chung cho bộ môn âm nhạc nhằm đào tạo ngày càng nhiều những họ sinh năng khiếu. Góp phần xây dựng đội ngũ tri thức trong lĩnh vực văn hóa văn nghệ, phục vụ cho đất nước trên con đường phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Qua sáng kiến kinh nghiệm trên, mong nhận được những đóng góp thẳng thắn, nhiệt tình của quý đồng nghiệp.
 Xin trân trọng c¶m ¬n!