Thiết kế bài giảng Ngữ văn 12 - Đất nước Nguyễn Khoa Điềm

KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ TỚI DỰ GIỜ THĂM LỚP 12B8Thế nào là tính dân tộc trong bài thơ “ Việt Bắc” ( Tố Hữu) KIỂM TRA BÀI CŨ Tieát 29-30: Ñoïc - hieåu vaên baûn ÑAÁT NÖÔÙC Trích tröôøng ca " Maët ñöôøng khaùt voïng"Nguyeãn Khoa Ñieàm CẤU TRÚC BÀI HỌC I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả 2. Tác phẩm 3. Vị trí đoạn tríchII. Đọc – hiểu văn bản 1. Đọc – Chú thích 2. Thể loại – Bố cục 3. Phân tíchIII. Tổng kếtI. Tìm hiểu chung 1. Tác giả a. Tiểu sử Tên thật: Nguyễn Hải Dương Sinh ngày 15. 04. 1943 Quê: xã Phong Hoà, huyện Phong Điền, Thừa Thiên Huế. Gia đình: yêu nước và cách mạng. Cha là Nguyễn Khoa Văn.Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả a. Tiểu sử Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm trong kháng chiến chống Mỹ + Quá trình trưởng thành của bản thân:- Năm 1955 học tại miền Bắc.- Năm 1964 tốt nghiệp khoa Văn, trường Đại học sư phạm Hà Nội.- Tham gia chiến đấu ở miền Nam và hoạt động văn nghệ đến 1975.Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"b. Sự nghiệp: Trường ca Thơ - Giải thưởng: Nhà nước về VHNT năm 2000.Phong phú, đa dạng Tác phẩm chính:- Mặt đường khát vọng (1971, in 1974) Đất ngoại ô (1972) Đất và khát vọng (1984) Ngôi nhà có ngọn lửa ấm (1986) Cõi lặng (2007)Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"c. Phong cách nghệ thuật: Thơ Nguyễn Khoa Điềm giàu chất suy tư, xúc cảm dồn nén, kết hợp hài hòa giữa trữ tình với chính luận, giữa tri thức văn hóa, văn học dân gian với tư duy nghệ thuật hiện đại.Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả 2. Tác phẩm a. Hoàn cảnh sáng tác Năm 1971, ở giữa chiến khu Trị - Thiên, hướng về tuổi trẻ Việt Nam trong những ngày sục sôi đánh Mĩ, Nguyễn Khoa Điềm viết "Mặt đường khát vọng”, in năm 1974.Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả 2. Tác phẩm b. Nội dung- Sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị vùng tạm chiếm ở miền Nam trước 1975. - Nhận thức tội ác của Mĩ. - Hướng về nhân dân, Đất Nước.- Văn bản gồm 9 chươngÑaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"I. Tìm hiểu chung 	1. Tác giả 	2. Tác phẩm b. Nội dungI. Lời chàoII. Báo độngIII. Giặc MĩIV. Tuổi trẻ không yênV. Đất NướcVI. Áo trắng và mặt đườngVII. Giặc MĩVIII. Khoảng lớn âm vangIX. Báo bãoMặt đường khát vọngÑaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"Bản đồ chiến khu Bình-Trị-ThiênI. Tìm hiểu chung 1. Tác giả 2. Tác phẩm 3. Đoạn trích Em hãy nêu vị trí của đoạn trích Phần đầu chương V của trường ca “Mặt đường khát vọng” gồm 89 câuÑaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"II. Đọc - hiểu văn bản: 1. Đọc - Chú thích - Cảm nhận chung: Cảm nhận chung:* Đọc - Chú thích: Giọng tâm tình.- Tư tưởng Đất Nước của nhân dân.- Kết cấu/ ba phần; hình ảnh thơ sáng tạo.Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng" 2. Thể loại - Bố cục: 2 phần: P1: Từ đầu đến “ muôn đời” Sự cảm nhận của nhà thơ về Đất NướcP2: Còn lại: Tư tưởng Đất Nước của nhân dânII. Đọc - hiểu văn bản: + Bố cục: + Thể loại:Trường caÑaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng" 3. Phân tích: II. Đọc - hiểu văn bản: 3.1. Phần 1: Từ đầu đến “muôn đời” Sự cảm nhận mới mẻ của nhà thơ về Đất Nước a. Từ đầu đến “ ngày đó” - Đất Nước có từ bao giờ ? Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồiĐất Nước có trong những cái “ ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể.+ Câu 1, 2: Đất Nước có từ xa xưa nhưng gần gũi với mỗi người.Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng" 3. Phân tích: II. Đọc - hiểu văn bản: 3.1. Phần 1: Từ đầu đến “ muôn đời” Sự cảm nhận mới mẻ của nhà thơ về Đất NướcĐất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ănĐất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre đánh giặc+ Câu 3, 4: Phong tục tập quán và đặc tính tư tưởng tình cảm của người Việt xưa a. Từ đầu đến “ngày đó” - Đất Nước có từ bao giờ ? Đất Nước có từ rất lâu, rất xa trong sâu thẳm của thời gianÑaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"II. Đọc - hiểu văn bản:- Đất Nước hiện lên với Phong tục tập quán lâu đời của người ViệtĐất Nước có trong hình ảnh "miếng trầu bây giờ bà ăn" Miếng trầu giản dị mà đằm thắm nghĩa tình là một trong những yếu tố hình thành nên Đất Nước.Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng" a. Từ đầu đến “ ngày đó” - Đất Nước có từ bao giờ ? Đất Nước có trong hình ảnh "miếng trầu bây giờ bà ăn" Đất Nước Miếng trầu Sự chuyển hóa trong phạm trù vật thể 3. Phân tích: II. Đọc - hiểu văn bản: 3.1. Phần 1: Từ đầu đến “ muôn đời” Sự cảm nhận mới mẻ của nhà thơ về Đất NướcÑaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng" “ Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc” + Truyền thống yêu nước chống giặc ngoại xâm.+ Sức sống của dân tộc Việt Nam. 3. Phân tích: II. Đọc - hiểu văn bản:Bốn dòng thơ đều có từ Đất Nước -> Quá trình hình thành, phát triển.Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng" Năm câu tiếp: Đất Nước hiện diện trong cuộc sống của mỗi con người, sự vật. Tóc mẹ thì bới sau đầu Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn Cái kèo, cái cột thành tên Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng Đất Nước có từ ngày đóÑaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng" Năm câu tiếp: Đất Nước hiện diện trong cuộc sống của mỗi con người, sự vật. - Phong tục tập quán của người phụ nữ Việt tóc “bới sau đầu”.- Tình nghĩa thủy chung “ gừng cay muối mặn” ĐN hiện diện trong phong tục tập quán và trong truyền thống đạo lý của dân tộc. Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"- Phong tục đặt tên con“cái kèo, cái cột thành tên” ĐN hiện diện trong mỗi gia đình.“Hạt gạo phải một nắng hai sương”- Tập quán trồng lúa nướcÑaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng" Năm câu tiếp: Đất Nước hiện diện trong cuộc sống của mỗi con người, sự vật.+ Đất Nước với những hình ảnh bình dị, quen thuộc, gần gũi, máu thịt với mỗi người.+ Đất Nước được tác giả phát hiện ở chiều sâu, bề dày văn hóa. Sử dụng những yếu tố của văn hóa dân gian - “khí quyển” văn hóa dân gian bao bọc tác phẩm. “Đất Nước có từ bao giờ?”Nét độc đáo, mới mẻ trong cách cảm nhận về Đất Nước:Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng" THẢO LUẬN NHÓM 3’ Em hãy tìm và phân tích yếu tố văn học dân gian trong 9 câu thơ đầu.Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng" Chất liệu văn hóa dân gian; từ Đất Nước điệp 5 lần;  Đất Nước trường tồn, vĩnh hằng-> hiểu và yêu Đất Nước. Tóm lạiĐất Nước là một thực thể, được hình thành và lớn lên cùng tầm vóc lịch sử của dân tộc.Đất Nước có từ ngày cha ông ta tạo nên văn minh vật chất và văn minh tinh thần: quan hệ tốt đẹp trong gia đình, cộng đồng, văn hóa, văn hiến ngàn đời.Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"b. Định nghĩa về Đất Nước * Phương diện địa lí (không gian) Đất là nơi anh đến trường Nước là nơi em Đất Nước là nơi ta Đất Nước Đất Nước Nơi – anh Nơi – em ta hò hẹnĐịnh nghĩa về Đất Nước bằng cách chiết tự từ “Đất Nước”, tách hợp hai yếu tố Đất – Nước. Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"b. Định nghĩa về Đất NướcĐất - nơi anh đến trườngNước - nơi em tắmĐất Nước - nơi ta hò hẹn - nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầmĐất Nước - không gian gần gũi, quen thuộc máu thịt với con người.Đất Nước - điểm hẹn tình yêu, hạnh phúc lứa đôi. Đất Nước nghiêng về không gian đời thường Đất Nước gần gũi bên ta, ruột rà ở trong ta Đất Nước cụ thể, bình dị. Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"b. Định nghĩa về Đất Nước .* Phương diện địa lí (không gian) Đất là nơi con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc Nước là nơi con cá ngư ông móng nước biển khơi Không gian mênh mông, hùng vĩ, lớn lao của núi sông, rừng, bể. Những ai đã khuất Những ai bây giờ Yêu nhau và sinh con đẻ cái Gánh vác phần người đi trước để lại Đất Nước là không gian sinh tồn của cộng đồng người Việt – nhân dân qua bao thế hệ. lớn lao, thiêng liêng Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"Đất Nước Không gianđời thườngMênh mông,hùng vĩ Bình dị, cụ thể Thiêng liêngĐất Nước b. Định nghĩa về Đất Nước * Phương diện địa lí (không gian)  Cảm nhận về Đất Nước: - Vừa cụ thể vừa khái quát - Đất Nước là tất cả những gì hữu hình và vô ảnh, bình dị mà thiêng liêng cao quí hiện diện trong đời sống vật chất và tinh thần của mỗi người Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"b. Định nghĩa về Đất Nước* Phương diện lịch sử (thời gian) Lạc Long Quân và Âu Cơ Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng  Cội nguồn dân tộc  thiêng liêng Ngày giỗ tổ  Gợi truyền thuyết về các vua Hùng dựng nước, chiều sâu văn hóa  thiêng liêng, hào hùng  Một Đất Nước trong quá khứ thiêng liêng, hào hùng, khơi dậy ngọn lửa của lòng tự hào dân tộcÑaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng" + Hiện tại Trong anh và em hôm nay Đều có một phần Đất Nước Một Đất Nước giản dị, gần gũi, gắn bó trong hiện tại + Tương lai Mai này con ta lớn lên Con sẽ mang Đất Nước đi xa Đến những tháng ngày mơ mộng  Đất Nước trong tương lai với những triển vọng tươi sáng  niềm tinÑaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"Đất Nước Không gianĐịa lí Máu thịt, bình dị - thiêng liêngChiều sâu, bềdày văn hóaThời gianLịch sử Gần gũi, gắn bó- thiêng liêng * Phương diện lịch sử (thời gian) - Cảm nhận về Đất Nước:+ Suốt chiều dài thời gian lịch sử: Quá khứ - hiện tại – tương lai.+ Đất Nước hiện lên giản dị gần gũi và với chiều sâu, bề dày văn hóa.Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"* Chiêm nghiệm, suy tư: Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình Phải biết gắn bó và san sẻ Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở Làm nên Đất Nước muôn đờiĐất Nước có trong mỗi ngườiTrách nhiệm, bổn phận mỗi người với Đất Nước: gắn bó, san sẻ, hóa thân làm nên Đất Nước trường tồn. - Lời nhắn nhủ, tâm tình của “anh” với “em”  lời nhắn nhủ, tâm tình với người yêu. - Chất trữ tình đằm thắm, sâu lắng, sự rung động của người đọc. “Đất Nước là gì?”Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng"Ñaát NöôùcTrích tröôøng ca "Maët ñöôøng khaùt voïng" Nghệ thuật:+ Sử dụng rất đậm các yếu tố văn hóa dân gian.+ Giọng thơ trữ tình chính luận. Tóm lạiĐất Nước là một thực thể sinh động, toàn vẹn, hữu hình, vật chất, văn hóa tinh thần của người Việt.Theo thời gian, Đất Nước của ngàn xưa, của hiện tại và mai sau.Đất Nước theo không gian mênh mông địa lý, văn hóa; trong bề dày văn hóa Việt. Sau khi học xong phần một của bài học, em có cảm nhận như thế nào về Đất Nước? Bày tỏ thái độ và trách nhiệm của bản thân đối với Đất Nước?CÂU HỎI THẢO LUẬN (2 phút) Tiết học kết thúc. Xin chân thành cảm ơn thầy cô và các em!